باید با تفکر چندهزارساله مان بیندیشیم

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، بیست و یکمین همایش ملی ملاصدرا با موضوع «فلسفه در مواجهه با فضای مجازی» صبح روز یکشنبه، 31 اردیبهشت در مجتمع آدینه تهران آغاز به کار کرد.

در این همایش، دکتر رضا داوری اردکانی، رییس فرهنگستان علوم طی سخنانی در مورد فلسفه، تکنولوژی و فضای مجازی به سخنرانی پرداخت.

رییس فرهنگستان علوم در تشریح مباحث خود اظهار کرد: من فکر کرده بودم به این وجه بپردازم که در فلسفه معاصر غربی چه تلقی ای از فضای مجازی وجود دارد و تلقی آنان از فضای مجازی چیست، نخست که دیجیتال را به معنای مجازی ترجمه کردند فکر می کردم چه مناسبتی دارد و چرا باید به واژه مجازی ترجمه شده باشد بعد قبول کردم این فضای مجازی به معنای مجاز است که ما می فهمیم من به آن رای نظر دارم که می گوید جهان ما صرفا به جهان مجازی تبدیل شده و لذا جهان صرفا به جهان مجازی تبدیل شده است در حالی که استعاره بدون حقیقت و واقعیت نمی تواند وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: اگر به فضای مجازی فضای موهوم بگویم این تعبیر دشواری است اما وهم را معمولا با فلسفه خودمان که می تواند آن را درک کند به کار نمی بریم. وهم در فلسفه ما جایی میان خیال و عقل است. اگر مراتب ادراک را به حس و خیال، وهم و عقل دعوت کنیم وهم جای خودش را دارد؛ این 4 مرتبه با یکدیگر هستند و این طور نیست که یکی باشد و دیگری نباشد. زمانی که در غرب می گویند فضای موهوم با عقل پیوسته نیست، این وهم هر چیزی می تواند باشد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به نظرات یکی از فیلسوفان فرانسوی تصریح کرد: وی در مطالعه و تحقیقاتش از جمله افرادی است که همه فکر و ذهن و مطالعات و تحقیقاتش پیرامون فضای مجازی است و در این راه نظرات افراطی دارد. او تقریبا در همه کتاب هایش به فضای مجازی پرداخته است. این فیلسوف افراطی است چون معتقد نیست فضای مجازی در اختیار ما قرار دارد که می توانیم هر استفاده از آن بکنیم مثلا وقتی گفته می شود که ما از این فضا در راه خیر و برای نمونه جهت ترویج فلسفه استفاده می کنیم. او اینچنین نظر می دهد که این استفاده مربوط به قدرت فضای مجازی است که با تکنولوژی همراه شده است.

داوری اردکانی تاکید کرد: شما به عنوان مفسر قرآن، یک مرد یا یک زن معنوی یا در یک توصیف به عنوان یک انسان معنوی می توانید از این ابزار و وسیله استفاده کنید و اکنون نیز صدها میلیون نفر در سراسر جهان مشغول استفاده از تکنولوژی اطلاعات هستند و هر کدام استفاده ای دارند که نمی دانیم چیست، استفاده ای که با یک اشاره می تواند برهم زننده باشد.

رییس فرهنگستان علوم گفت: با این حال من در این مسایل صاحبنظر نیستم و به اقتضای شغلم می خواستم اشاره ای کنم به نظر یکی از کسانی که تا انتهای قضیه رفته است، ما هم اکنون در دنیایی زندگی می کنیم که همه تاریخ حاضر است، همه گذشته حاضر است، این جهان از دیدگاه آن فیلسوف فرانسوی جهان پیش از مدرنیته است، جهان مدرن و جهان پست مدرن است؛ این سه به خصوص در جهان آشکارا در کنار هم هستند اما اینکه با هم چه می کنند و کدام یک بر دیگری توفق دارد نظر فیلسوف فرانسوی که از آن یاد کردم آن است که آخرین مورد است که این فضا را راهبری می کند و جهت می دهد یعنی به نظر او تاریخ سه مرحله را پشت سر گذاشته است که پیش از دوره مدرن است. او در واقع 400 سال تاریخ دارد و سراسر تاریخ را تحقیر می کند یک دوران 300 ساله مدرنیته است و یک دوران نیز پست مدرن است.

داوری اردکانی گفت: وقتی درباره نظریه باطن تاریخ حرف می زنیم اینگونه نیست که سال معینی را ذکر کنیم و بگوییم مثلا از این سال این جهان، جهان دیگری شده است. از نظر این فیلسوف تاریخ سه مرحله دارد و مرحله اول مرحله واقعیت است که تمایل به این جهان دارد.

رییس فرهنگستان علوم افزود: اما جهان دیگر جهان مدرن است اما سوال این است که تفاوت این جهان مدرن با جهان قدیم چیست. انسان با سوژه شدن جهان را دگرگون کرد. حال در قرن 20 بخصوص در نیمه دوم قرن بیستم کسانی در اروپا ندای مرگ سوژه را سر داده اند و گفتند سوژه مرده است و کسانی مثل بارت و دریدا متن را به جای سوژه گذاشتند.

وی ابراز کرد: به هر حال آن فیلسوف فرانسوی نظر افراطی خود را پس نمی گیرد. او می گوید لایب نیتس می گفت چرا موجودات هستند و عدم نیستند اما الان پرسشم این است که چرا چیزی نیست و همه چیز سراسر نیستی است، این حرف ها ظاهرا به محمل گویی می ماند ولی ما شغل مان این است که در فلسفه حتی اگر محمل هم بگویند در آن چون و چرا کنیم.

داوری اردکانی با بیان اینکه جهان موعود با ساز حقیقت و معنویت نمی چرخد، اظهار کرد: برای شناخت جهان موجود و فضای مجازی باید ساز را بشناسیم، فضای مجازی که ساز خود را می زند و شغل و رفتار و روابط و نظم خانواده و همه چیز ما به دست اوست. در چنین شرایطی این همه کاره، این همه توان مورد استفاده شخص دیندار هم می تواند قرار گیرد ولی از دیدگاه فیلسوف فرانسوی که ابتدای بحث به او اشاره ای داشتم این فضا جهان را عقلانی نمی کند بلکه همه مرزها را برمی دارد.

رییس فرهنگستان علوم با بیان اینکه امروز مردم جهان با فضای دیجیتال زندگی می کنند، افزود: این فیلسوف فرانسوی می گوید که اصلا خوشنود نیست از اینکه واقعیت نیست، می گوید در این جهان چه باید بکنیم که میان دروغ و راست فاصله ای نیست.

داوری اردکانی در پایان گفت: امیدوارم با تفکر چند هزارساله ای که داریم بیندیشیم و در این جهان تامل کنیم.