جستارهای نظری در باب تمدن اسلامی

به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان : برخی تمدن اسلامی را صرفا ناظر به زندگی و دستاوردهای گذشته‌ مسلمین با هر رویکرد و اعتقادی می‌دانند در حالی که گرچه بهره گیری از تراث ارزشمند علمی و فرهنگی تاریخ اسلام و مطالعه آن بسیار مهم و راهگشاست اما دستیابی به تمدنی در طراز آموزه‌های شیعه را باید در آینده جستجو کرد.

کتاب «جستارهای نظری در باب تمدن اسلامی»، نوشته‌ حجت‌الاسلام سید محمدحسین متولی امامی کوششی قابل تحسین است در جهت بررسی اجمالی مهم‌ترین مفاهیم و موضوعات مرتبط با تمدن نوین اسلامی.

این کتاب، به بسیاری از موضوعات کلیدی و پرسش‌های موجود حول موضوع تمدن اسلامی جواب‌هایی نسبتا روشن و تأمل برانگیز داده‌است. تنوع مباحث و میزان پرداخت مناسب هر مبحث به گونه‌ای است که نه موجب خستگی مخاطب می‌شود و نه موضوع، مبهم و مسکوت باقی می‌ماند.

نویسنده پس از مقدمه‌ای نسبتا طولانی که در آن خواننده را با انگیزه‌اش از پرداختن به این دست موضوعات و کلیدی‎ترین نظراتش در قالب شش نکته آشنا می‌کند مباحث خود را در ۴ فصل ارائه می‌دهد.

در فصل اول موضوعاتی از قبیل مفهوم‌شناسی تمدن از دیدگاه‌های مختلف و نیز نسبت تلقی از تمدن مطلوب با فلسفه تاریخ‌های گوناگون مثل مارکسیسم و لیبرالیسم و فلسفه تاریخ قرآنی طرح می‌شود.

فصل دوم به موضوعاتی مثل اهمیت زبان و دقت در به کارگیری واژه‌ها در ترکیباتی مثل تمدن اسلامی، پرداختن به معادل‌های مفهومی تمدن در قرآن کریم، برخی نمودهای بحران تمدنی در ایران امروز مثل آشوب در شهرسازی، آشوب در نظام علمی، آشوب در نظام جنسی و… و بررسی علت‌های آن در به هم ریختگی تناسب میان تفکر، فرهنگ و تمدن و بایسته‌های خروج از این آشوب تمدنی اختصاص دارد.

از موضوعات فصل سوم می‌توان به نحوه‌ی پیدایش تمدن‌ها و جایگاه اراده‌ی آدمی و جبر تاریخ در ایجاد آن، مفهوم ولایت در عرصه اجتماع و مردم سالاری دینی، هم افزایی امام و امت در رشد جامعه ولایی در راستای نیل به تمدن دینی اشاره کرد.

در فصل چهارم نیز از نسبت فقه به عنوان نرم‌افزار تمدن اسلامی و کلام شیعی به عنوان امام علوم، تاریخچه‌ مناسبات فقه و کلام و زایش‌های تمدنی هر دوره تا دوران معاصر، ظرفیت‌های نهفته در فقه حکومتی به عنوان فقه تمدن، لزوم گسترش مبانی کلامی فقه حکومتی، لزوم توسعه‌ ساختاری و محتوایی آن از طریق مواردی مثل گسترش منطقه‌ای فقه، توجه به مقاصد الشریعه، توجه به کلان‎نگری در فقه در کنار مسئله نگری، دقت در نظام اولویت‌ها، رویکرد حکومتی داشتن به کل فقه و نیز گسترش روش فقهی مکتب قم، سخن گفته شده‌است.

گفتنی است کتاب جستارهایی نظری در باب تمدن اسلامی به همت نشر معارف وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، در ۲۰۸ صفحه، در زمستان ۱۳۹۴ در قم تدوین و به چاپ رسیده‌است.