سفارش امیر(ع) به مالک راه حل نزاع ادیان است/سیره علوی؛ راهنمای مواجهه با جاهلیت های زمان

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، مراسم اختتامیه پنجمین جشنواره امام علی پژوهشی صبح چهارشنبه 15 شهریور در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

دکتر مهدی گلشنی، بنیانگذار مرکز تحقیقات امام علی(ع) طی سخنانی با بیان اینکه حضرت امیر (ع) انسانی از هر جهت نمونه بودند، گفت: در این گفتار مایلم روی چند بعد مهم از ویژگی های امام (ع) که می تواند برای زمان ما سرمشق موثری باشد، تکیه کنم.

وی ادامه داد: اولین مسئله امام علی(ع) در مقام زمامدار است. رفتار امام (ع) در مقام زمامدار می تواند الگوی خوبی برای زمامداران باشد. طه حسین، ادیب و نویسنده معروف مصری معاصر نقش امام علی(ع)، ندای عدالت انسانی را اینطور توصیف می کند «علی(ع) هرگز مردم را بر دو کار مجبور نمی کرد؛ یکی اینکه در پناه دستگاه وی بمانند، چه بسیار بودند کسانی که دنیا را بر دین خود برگزیدند و از حجاز و عراق بیرون شدند و نزد معاویه رفتند اما علی(ع) هرگز چنین اشخاصی را وادار نمی کرد که با او بمانند و آنان را از رفتن به شام بازنمی داشت. وی مردم را آزاد می دانست که هر کجا دوست دارند منزل کنند، هر که راه راست و حق را دوست دارد نزد او بماند و هر که گمراهی و باطل را می پسندد به معاویه بپیوندد. کار دیگری که علی (ع) مردم را به آن مجبور نمی کرد کار جنگ بود. او هیچ کس را به جنگ جمل یا جنگ صفین یا جنگ نهروان مجبور نساخت بلکه در همه این جنگ ها با کسانی که داوطلبانه و از روی بینایی و شناسایی حق با وی همراه شده بودند به کار پرداخت. علی اگر می خواست می توانست هنگامی که مردم راضی به رفتن به میدان جنگ نبودند آنان را با پول به این کار وا دارد ولی هرگز این کار را نکرد، او دوست نداشت وفاداری یارانش را با پول بخرد بلکه چنان می خواست که مردم با بینایی و از روی ایمان به یاری اش برخیزند.»

گلشنی در ادامه با اشاره به نامه امیرالمومنین امام علی(ع) به مالک اشتر که به حکومت مصر منصوب شده بود، ‌گفت: حضرت(ع) در این نامه نیکی با همه مردم را توصیه کردند بر این مبنا که مردم دو گروه اند یا همکیشان تو هستند یا همانندان تو در آفرینش؛ اگر این سفارش امام علی(ع) سرمشق پیروان ادیان قرار می گرفت این همه نزاع و جنگ بین آنها برقرار نبود. امروزه مخصوصا توجه به این سفارش امام(ع) ضروری است و از اولویت های زمان ماست.

این پژوهشگر در ادامه کلام امام علی(ع) را به عنوان منبع بی نظیری برای معرفت شناسی دانست و افزود: یکی از ریشه های خطاهای بزرگ در جوامع به ویژه جوامع علمی تکیه بر کلام بزرگان فارغ از مستدل بودن آنهاست. صرف شخصیت افراد کافی است که نظریه آنها کورکورانه تبعیت می شود و ما این مسئله را حتی در جوامع علمی معاصر غرب نیز به وفور می بینیم و گاهی این امر باعث تاخیر در رشد علم شده است، امیرالمومنین(ع) امام علی صریحا می فرمایند: «به گفته بنگر نه به گوینده آن».

وی با اشاره به کتاب «علی و بنوه» نوشته طاها حسین گفت: این نویسنده در این اثر داستان مردی را نقل می کند که در جریان جنگ جمل دچار تردید می شود و از خود می پرسد چگونه ممکن است چنین شخصیت های عظیم بی سابقه ای راه خطا بروند که امام (ع) در پاسخ می فرمایند: «همانا حقیقت بر تو اشتباه شده است به درستی که حق و باطل را با میزان قدر و شخصیت افراد نمی توان شناخت اول حق را بشناس تا اهل آن را بشناسی و باطل را بشناس تا اهل آن برایت آشکار گردد»؛ طاها حسین بعد از نقل این مطلب می گوید من پس از وحی و سخن خدا جوابی پرجلال تر  و شیواتر از این جواب ندیده و نمی شناسم.

گلشنی افزود: یکی از اموری که در کار علمی نقش مهم ایفا می کند، معرفت شناسی عالم است اما شناخت همواره دچار آفات فراوانی شده است و از قدیم الایام عالمان و فلاسفه متذکر آنها شده اند. بیشترین تذکرات مربوط به آفات شناخت را در کلام امیرالمومنین امام علی(ع) می بینیم که در اینجا به چند نمونه ذکر می کنم: 1- حضرت(ع) فرمودند: خودپسندی عقل انسان را تباه می کند 2- عجله مانند درستی کار می شود 3- کسی که به چیزی عشق ورزد آن عشق چشمش را نابینا و دلش را بیمار می سازد، پس با چشمی ناسالم نگاه می کند و با گوشی ناشنوا گوش می کند.

وی ادامه داد: روشنگری های امام علی(ع) درباره مومنان جاهل نیز بُعد دیگری از ابعاد معرفت شناختی است که باید مورد توجه واقع شود. در دوران کنونی جهان اسلام با خساراتی که از ناحیه گروه های افراطی نظیر داعش متوجه آن شده، روبرو است. کارهای افراطی این گروه و نظایر آن بهانه ای برای عیبجویی بر ادیان الهی خصوصا اسلام شده است. در هزار و چندصد سال پیش امیرالمومنین امام علی(ع) به عدم تبعیت از این قبیل گروه ها توصیه کرده اند.

بنیانگذار مرکز تحقیقات امام علی(ع) تصریح کرد: سه سال پیش «علی جمعه»، امام جماعت مسجد فاضل متذکر شد که داعشی ها پدیده ای ناگهانی و آنی نیستند بلکه خصوصیت آنان در میراث اسلامی از زبان امیرالمومنین امام علی(ع) ذکر شده است، علی جمعه با اشاره به سخنان امام علی(ع) در یک هزار و 400 سال پیش گفت: نعیم بین حماد در کتاب خود به عنوان الفتن به نقل از حضرت علی(ع) آورده است «زمانی که پرچم های سیاه را دیدید از جای خود حرکت نکنید به این معنا که دعوت آنان باطل است و نباید به کمک آنان بشتابید سپس قومی ضعیف ظاهر می شوند که قلب هایشان مانند براده های آهن سخت است آنها وفادار به هیچ عهدی نیستند، به حق فرا می خوانند در حالی که از آن نیستند، اسامی شان کنیه و نسب هایشان از نام شهرها گرفته شده و موهای آنان مثل موهای زنان است تا اینکه در بین خود اختلاف نظر پیدا می کنند و خداوند اهل حق و هر کسی که خواهد را ظاهر می سازد.

گلشنی افزود: علی جمعه با اشاره به ماهیت داعش در سخنرانی خود گفته بود گروه داعش و نظایر آنها در واقع خوارج این عصر هستند.

وی با بیان اینکه مطالعه سرگذشت امیرالمومنین امام علی(ع) و حکم این امام عظیم الشان بهترین راهنمای عصر ما در مقابله با انواع جاهلیت ها و حرکت به سوی پیشرفت مطلوب است، خاطرنشان کرد: به همین جهت در گزارشی که در سال 2002 با عنوان «توسعه انسانی کشورهای عربی» توسط برنامه توسعه وابسته به سازمان ملل منتشر شد توصیه هایی از امیرالمومنین امام علی(ع) ذکر کردند که من به ذکر چند نمونه از آن اکتفا می کنم؛ «هیچ ثروتی برابر فکر نیست، هیچ فقری برابر جهل نیست، هیچ ثروتی برای فرهنگ نیست و هیچ حمایتی بزرگتر از نصیحت نیست». «حکمت گمشده مومن است که باید آن را در هر جا جستجو کرد حتی در میان فریبکاران.»