اهمیت چگونه گفتن در تبلیغ دینی در رفتار پیامبر (ص)

خبرگزاری شبستان – سرویس قرآن و معارف: رسول خدا(ص) از ابن مسعود می‌خواهد که براى او آیاتى چند از قرآن کریم را قرائت کند. ابن مسعود می‌گوید: یا رسول الله، قرآن بر شما نازل شده است؛ من آن‌را براى شما قرائت کنم؟!  رسول خدا(ص) فرمود: «دوست دارم آن‌را از کسى دیگر بشنوم». ابن مسعود می‌گوید: شروع به قرائت سوره نساء نمودم تا به این آیه رسیدم: "فَکَیْفَ إِذا جِئْنا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَ جِئْنا بِکَ عَلى‏ هؤُلاءِ شَهِیداً"،  رسول خدا(ص) فرمود: «دست نگهدار!»؛ آن‌گاه دیدم که اشک از چشمان ایشان سرازیر شده است."این یک نکته درس آموز برای ماست. رفتار یک پیامبر یک نکته عجیبی را برای ما گوشزد می کند و آن اهمیت چگونه گفتن آن هم در متون آثار دینی و تبلیغ اسلامی است. این طور نیست که چون کلام حق است هرگونه که گفته و بیان شود به صلاح است.  اتفاقا چون کلام حق است باید در نهایت امانت و زیبایی و شکوه ارائه شود.  در واقع میان ظرف و مظروف باید نسبت و رابطه  و هماهنگی وجود داشته باشد. این یک پرسش جدی در برابر ماست که تا چه اندازه تبلیغات دینی ما از ظرفیت های زیبایی شناختی بهره می برد تا پیام خود را بر دل ها بنشاند؟ مثل این است که ما زیباترین تذهیب ها و نگارگری ها را درباره قرآن به کار می بریم و سعی می کنیم به بهترین زیور طبع آراسته شود اما مهم تر از این بهره مندی از زیورهای معنایی و زیرپوستی تر است. امروز ما در عصری زندگی می کنیم که عمده هنرها به سمت هنرهای تصویری کشیده شده است. از سینما تا شبکه های اجتماعی،  بنابراین اگر کسی می خواهد در این حوزه ها دست به تبلیغ دینی بزند مسما تبلیغ او باید از جنس زیبایی شناختی در این عرصه ها باشد.

آنچه در ادامه می آید تحلیل کوتاهی درباره ضرورت توجه به فرم ارائه در تبلیغات دینی و اسلامی است.

در منابع و متون تاریخی از علاقه خاص پیامبر (ص) به شنیدن قرآن با صوت حزین و زیبا آمده است. شگفت است که قرآن به واسطه پیامبر گرامی ما نازل شده است اما ایشان دوست دارند که همین قرآن را از زبان و لحن و صوت یک قاری قرآن بشنوند. در "اسلام کوئست" و در مطلب شنیدنی در این باره به نقل از منابع تاریخی آمده است "پیامبر(ص) گاهى به قرائت قرآن برخى از اصحاب؛ مانند عبدالله بن مسعود و سالم غلام ابوحذیفه گوش فرا‌داده و تلاوتشان را می‌پسندید. در روایات متعددی نقل شده است؛ وقتی رسول خدا(ص) صداى قرائت عبدالله بن مسعود را می‌شنید، می‌فرمود: «هر کس که می‌خواهد قرآن را تر و تازه و همان‌گونه که نازل شده است بخواند، آن‌را به شیوه قرائت ابن امّ عبد - عبدالله بن مسعود -  قرائت کند. رسول خدا(ص) از ابن مسعود می‌خواهد که براى او آیاتى چند از قرآن کریم را قرائت کند. ابن مسعود می‌گوید: یا رسول الله، قرآن بر شما نازل شده است؛ من آن‌را براى شما قرائت کنم؟!  رسول خدا(ص) فرمود: «دوست دارم آن‌را از کسى دیگر بشنوم». ابن مسعود می‌گوید: شروع به قرائت سوره نساء نمودم تا به این آیه رسیدم: "فَکَیْفَ إِذا جِئْنا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَ جِئْنا بِکَ عَلى‏ هؤُلاءِ شَهِیداً"،  رسول خدا(ص) فرمود: «دست نگهدار!»؛ آن‌گاه دیدم که اشک از چشمان ایشان سرازیر شده است."

این یک نکته درس آموز برای ماست. رفتار یک پیامبر یک نکته عجیبی را برای ما گوشزد می کند و آن اهمیت چگونه گفتن آن هم در متون آثار دینی و تبلیغ اسلامی است. این طور نیست که چون کلام حق است هرگونه که گفته و بیان شود به صلاح است.  اتفاقا چون کلام حق است باید در نهایت امانت و زیبایی و شکوه ارائه شود.  در واقع میان ظرف و مظروف باید نسبت و رابطه  و هماهنگی وجود داشته باشد. این یک پرسش جدی در برابر ماست که تا چه اندازه تبلیغات دینی ما از ظرفیت های زیبایی شناختی بهره می برد تا پیام خود را بر دل ها بنشاند؟ مثل این است که ما زیباترین تذهیب ها و نگارگری ها را درباره قرآن به کار می بریم و سعی می کنیم به بهترین زیور طبع آراسته شود اما مهم تر از این بهره مندی از زیورهای معنایی و زیرپوستی تر است. امروز ما در عصری زندگی می کنیم که عمده هنرها به سمت هنرهای تصویری کشیده شده است. از سینما تا شبکه های اجتماعی،  بنابراین اگر کسی می خواهد در این حوزه ها دست به تبلیغ دینی بزند مسما تبلیغ او باید از جنس زیبایی شناختی در این عرصه ها باشد.

وقتی بنیانگذار یک دین خود این گونه در رفتارشان به این ظرایف اشاره می کنند و در پایخ به سوال ابن مسعود علاقه و اشتیاق خود را برای شنیدن قرآن به صوت زیبا بیان می کنند تکلیف ما روشن است. ممکن است ما سخن پیامبر (ص) را صرفا در قرائت قرآن محصور کنیم که البته این انحصار با توجه به اقتضائات و تحولات روز درست نیست. منظور پیامبر معطوف به یک حوزه انحصاری خاص نیست، بلکه شعاع این دایره به وسعت همه حوزه هایی است که می توان تبلیغ دینی را در آن حوزه ها گنجاند و ارائه کرد.

در واقع پرسش این است که محتوای دینی که ما در رسانه ها و محصولات فرهنگی خود ارائه می کنیم تا چه اندازه با در نظر گرفتن عناصر زیبایی شناختی عرضه می شود؟ به عنوان مثال فرض کنید شهرداری می خواهد مفاهیم قرآنی را در شهر تبلیغ کند. ساده ترین وکوتاه ترین راه انتخاب می شود. این که آیه ای از قرآن انتخاب و با ترجمه اش بر روی یک بیلبورد بیاید. اما نکات فراوانی در این زمینه وجود دارد؟ باید پرسید چرا ‌آن آیه خاص انتخاب می شود؟ چرا آیه دیگر نه؟ مثلا ما می خواهیم همان اول صبح یک پیام قرآنی را به مردم ارائه کنیم آن آیه کدام آيه قران باید باشد؟ آیا صرفا ارائه مستقیم آیه می تواند هدف ما را تأمین کند یا نه می توان آیه را به صورت هنری تر ارائه کرد. مثلا یک انیمیشن کوتاه چند ثانیه ای ساخت به گونه ای که در پایان تماشاگر غافلگیر شود و به همراه آن فیلم  و پایان بندی اش آیه را ارائه کنیم. در واقع مهم این است که شما به گونه ای آن مفهوم حکمت آمیز را ارائه کنید که شوقی برای دیدن و اشتیاق و کنجکاوی برای دنبال کردنش ایجاد کرده باشید، مثل حس تعلیقی که کارگردان های سینما برای دنبال کردن تماشاگران به کار می برند.