راه رسیدن به هر آنچه می خواهیم

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان، استاد حوزه و دانشگاه در ماه محرم سال 95 در هیئت نور تهران، سلسله مطالب و سخنرانی هایی با موضوع «محاسبه نفس» را ایراد کرده است که بنا داریم، در 12 شماره به آنها بپردازیم که در ادامه شماره پنجم آن را مطالعه می کنید:

در شماره قبلی ذکر شد که با تغییر سبک زندگی می توانیم، خلاهای موجود در عواطف معنوی و ایمان را جبران کنیم و حتی بالاتر از آن، راه تولید ایمان و معرفت، عمل است البته عملی که مداوم باشد و به سبک زندگی تبدیل شود یعنی عمل عادت و برنامه ما شود.

نباید عظمت سخن خداوند را سبک بشماریم، زمانی که بارها از روز قیامت و حساب سخن به میان آورده است، باید تغییری در خود ایجاد کنیم. اگر فردی واقعا نسبت به خداوند ایمان داشته باشد و عاشق خداوند باشد، در اثر این عشق و ایمان به انجام اعمال نیک خواهد پرداخت اما این راه و توصیف طریقت ما نیست بلکه توصیف طریقت افرادی است که به قله های بالا رسیده اند و راه ما برای دستیابی به این درجات، تغییر سبک زندگی است.

گاهی کلاس های آموزشی و سخنرانی های ما بیشتر از پیامبر(ص) می شود و دلیل آن هم وجود اشتباهات است، فرضا انسان بنا دارد رانندگی را آموزش ببیند، می گویند این نکات را باید یاد بگیری اما زمانی فرد از رانندگی اشتباه برداشت کرده است، باید ابتدا زمان بسیاری صرف شود تا اشتباهات فرد را اصلاح کنند و بعد شروع به آموزش رانندگی کنند و امروز فضای جامعه ما اینگونه است و گرنه دینداری، نیازمند این مقدار سخنرانی نیست.

انسان براساس همین مقدار معرفت، ایمان و اعتقادی که دارد، باید سبک زندگی خود را تغییر دهد البته باید آرام آرام و کم شروع کند و در این صورت هم معرفت و هم ایمانش افزوده خواهد شد.

ما باید در سبک زندگی خود تغییر ایجاد کنیم، در این صورت فرد از خود مایوس نخواهد شد، ما با تغییر سبک زندگی و عادات رفتاری خود، می توانیم به هرچه می خواهیم دست پیدا کنیم، چرا از نور اطاعت و نور انگیزه در عمل استفاده نمی کنیم که امام علی(ع) می فرمایند، کم نشمارید، عمل اندکی را که با انگیزه الهی صورت گرفته باشد.

برای درک عمل با انگیزه الهی به ما گفته شده است، دو رکعت نماز و یا در روایت دیگری داریم که اگر یک حسنه از انسان قبول شود، بهشت برایش واجب می شود و این نشان دهنده قیمت و ارزش عمل است و بعد در روایت دیگری هم داریم که برای اثربخش شدن یک عمل، حداقل برنامه یکساله داشته باش.

در روایت داریم که انسان باید برنامه اش را بنویسد که فرضا شب، قبل از خواب به محاسبه نفس بپردازد. ما بنا داریم با رفتار مداوم و هرچند کم یک ساله، سبک زندگی خود را تغییر دهیم، صهیونیست ها امروز این مهم را درک کردند و برای مبارزه با ما تصمیم بر تغییر سبک زندگی و قوانین زندگی ما دارند تا قدرت تشخیص قوانین درست و غلط را نداشته باشیم.

چرا خداوند این میزان دستور داده است و مسائل احکامی در روایت مطرح شده است؟ برای اینکه رفتار انسان اصلاح شود که در اینصورت روحیه وی نیز اصلاح خواهد شد، برخی اوقات ما، قوانینی وضع می کنیم تا جلوی امتحانات الهی را بگیریم و یا برخی اوقات قوانینی را وضع می کنیم که راه را برای فاسد شدن مردم باز می کنیم و برای درک آنها نیازمند دقت در احکام الهی هستیم.

مناسبات اجتماعی، اقتصادی و حقوقی خانواده ها اگر اصلاح شود، مردم نیازمند این میزان گوش دادن به منبر نیستند، موضوع بی حجابی در کشور ما به چه دلیل ایجاد شده است؟ آیا در جمهوری اسلامی باید به خیابان رفت و امر به معروف و نهی از منکر کرد تا مشکل برطرف شود؟ مشکل قوانین ماست زیرا قوانین سبک زندگی ما را تعریف می کنند، قوانین باید پیوست فرهنگی داشته باشند، قوانین حقوقی را باید روانشناسان، ابعاد مختلف آن را مورد تحلیل قرار دهند.

حضرت آیت الله مهدوی کنی، یک مرتبه در مجلس عقدی حضور داشتند، مفصل نسبت به امضاهای بسیاری که پای عقدنامه ثبت می شود، سخنرانی کرده بودند و آنها را رد کردند زیرا آثار بدی در جامعه دارد، ریشه های بی حجابی در جامعه ما کجاست؟ ما تفوق مردان بر زنان را بی اجازه خداوند ، در بخش هایی که باید وجود داشته باشد از ترس موهومی که مبادا مردان به زنان ظلم بکنند، از بین برده ایم و قوانین دست و پا گیر فراوان تری در این زمینه وضع کرده ایم که خلاف طبیعت زن و مرد است، این ها، فساد را بوجود آورده است. مردم دنبال لذت هستند و گناه آنها ناشی از شکم و دامن است لذا باید در زمینه منفعت و لذت، قوانینی را وضع کنیم که مردم درست زندگی کنند، همه چیز اصلاح خواهد شد و این فلسفه ظهور امام زمان(عج) است.

زمانی که می گوییم، سبک زندگی می تواند عقاید، معارف و عواطف را بالا ببرد، اول به قانون بر می گردد، البته در کشور ما قانون صریح ضد دین نداریم اما گاهی در قوانین دور زدن احکام اسلامی رخ می دهد.

در چهار دبیرستان بررسی کردند، دخترانی که به تَبَرُّج بسیار علاقه دارند، آیا از خانواده هایی هستند که مادران آنها نسبت به پدرانشان بی ادبی و جسارت می کنند و یا فروتنی لازم را دارند ؟ مشاهده کردند که 90 درصد این دختران صریحا از سبک زندگی خود اینگونه نوشتند که مادر ما بسیار صدایش بر سر پدر ما بلند است، حال قوانینی که اجازه می دهد این صدا بلند شود، چیست؟ نمی توان بار بسیار برروی ایمان مردم گذاشت، نمی توان قوانین را خراب و غلط وضع کرد، روح و روابط خانواده ها را خراب کرد و بعد هم انتظار ایمان داشت، پیامبران هم ابتدا حکومت وضع کردند و سپس از مردم انتظار با ایمانی داشتند، قبل از حکومت، تنها از عده ای خواص و نخبگان انتظار ایمان داشتند، موعظه برای بعد از حکومت است.

قوانین حاکم در مدارس مانند نمره و حضور و غیاب، موجب بی شخصیت بار آمدن فرزندان می شود، در ژاپن چهار سال اول ابتدایی، نمره را حذف کردند زیرا اثر سوء نمره را در شخصیت بچه ها درک کردند ، فهمیدند که خلاقیت را می سوزاند و تمرکز دانش آموز به سمت نمره می رود. در گذشته می خواهیم مثال بزنیم می گفتیم، این کارت ساعت زنی ها برای ورود به ادارات، در پایین آوردن شخصیت انسانی کارمندان موثر است و این قانونی است به این معنا که من به تو اطمینان ندارم و به این جهت که به برخی اطمینان ندارم، با همه این گونه برخورد می کنم، نتیجه این است که مانع رشد کارمندان می شویم.

ارزش یک حکومت به این جهت است که قوانین موثر بگذارد و در درجه دوم مدیران خوبی داشته باشد تا این قوانین را اجرا کنند.

به سبک زندگی فردی بپردازیم و برای اصلاح آن تلاش کنیم که در اعلام الدین از پیامبر گرامی اسلام(ص) آمده است؛  «دنیا تو را مشغول نکند از آخرت» و ایراد ما اینجاست که وقت نداریم در حالی که باید برای آخرت جداگانه وقت بگذاریم و این سبک زندگی است و ایشان در ادامه می فرمایند؛ «محاسبه کنید خود را».

در روایت دیگری از امام صادق(ع) داریم که می فرماید؛ « حَقٌّ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ يَعْرِفُنَا أَنْ يَعْرِضَ عَمَلَهُ فِی كُلِّ يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ عَلَى نَفْسِهِ فَيَكُونَ مُحَاسِبَ نَفْسِهِ فَيَكُونَ مُحَاسِبَ نَفْسِهِ ؛ بر هر مسلمانى كه ما را شناسد واجب است كه به هر روز و شب كردارش را فراروى آرد و به حساب خود برسد. »

پیامبر (ص) خطاب به ابوذر می فرماید؛ « عَلَى الْعَاقِلِ مَا لَمْ يَكُنْ مَغْلُوباً علی عَقْلِهِ انَّ یکون لَهُ سَاعَاتٍ ؛ سَاعَةُ یناجی فیها رَبَّهُ وَ سَاعَةُ یفکر فیها ( یضرفها ) فی صَنَعَ اللَّهُ تعالی وَ سَاعَةُ یحاسب فیها نَفْسِهِ فیما نَفْسِهِ فیما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ وَ سَاعَةُ یخلو فیها بحاجتة مِنَ الْحَلَالُ مِنَ المَطْعَمِ وَ الْمَشْرَبِ؛ بر عاقل واجب است که تا زمانی که بر عقلش مغلوب نشده است ، دارای ساعت هائی باشد ، ساعتی که در آن پروردگارش را مناجات نماید ، و ساعتی که در آن بیندیشد و آن را در خلق و آفرینش خداوندی صرف نماید و ساعتی که در آن نفس خویش را محاسبه نماید ، در آنچه که از پیش برایش گذشته ، و بعداً برایش خواهد گذشت و ساعتی که در آن برای کسب حلال از خوردنی ها و نوشیدنی ها خلوت نماید » چقدر خوب است که علما و ائمه جماعت مساجد، این تقسیم بندی را در مسجد داشته باشند زیرا امروزه تنها در مساجد « یناجی فیها رَبَّهُ » مشاهده می شود، در صورتی که می تواند زمانی را برای فکر کردن به حال خود گذاشت.

امیرالمومنین امام علی (ع) می فرماید؛ «للمؤمنِ ثلاثُ ساعاتٍ : ساعَةٌ يُناجِي فيها رَبَّهُ ، و ساعَةٌ يُحاسِبُ نفسَهُ ، و ساعَةٌ يُخَلِّي بينَ نفسِهِ و لَذَّتِها فيما يَحِلُّ و يَجمُلُ ؛ مؤمن را سه وقت است : وقتى كه در آن با پروردگار خود به راز و نياز مى پردازد و وقتى كه به حساب نفس خود مى رسد و وقتى كه به لذّتهاى حلال و مناسب مى گذراند» ایشان در روایت دیگری می فرمایند؛ « ما اَحَقَّ لِلاِْنْسانِ اَنْ تكونَ لَهُ ساعةٌ لا یَشْغَلُهُ شاغِلٌ یُحاسِبُ فیها نَفْسَهُ، فَیَنْظُرَ فیما اَكْتَسَبَ لَها وَعَلَیْها فی لَیْلِها وَنَهارِها؛ چقدر خوب است كه انسان ساعتی برای خود داشته باشد، كه هیچ چیز او را به خود مشغول نسازد و در این ساعت محاسبه خویش كند و ببیند چه كاری به سود خود انجام داده و چه كاری به زیان خود، در آن شب و در آن روز»

امام صادق(ع) در توصیه ای برای سبک زندگی انسان می فرمایند؛ « إذا أوَیْتَ إلی فِراشِکَ فَانْظُرْ ماسَلَکْتَ فی بَطْنِکَ، وَ ما کَسَبْتَ فی یَوْمِکَ، وَ اذْکُرْ أنَّکَ مَیِّتٌ، وَ أنَّ لَکَ مَعاداً ؛ در آن هنگامی که وارد رختخواب خود می شوی، با خود بیندیش که در آن روز چه نوع خوراکی ها و آشامیدنی ها از چه راهی به دست آورده ای و میل نموده ای. و در آن روز چه چیزهائی را چگونه و از چه راهی کسب و تحصیل کرده ای; و در هر حال متوجّه باش که مرگ تو را می رباید; و سپس در صحرای محشر ـ جهت بررسی گفتار و کردارت ـ حاضر خواهی شد.»

امام کاظم (ع) در این زمینه می فرمایند: « لَیسَ مِنّا مَن لَم یُحاسِب نَفسَهُ فی کُلِّ یَومٍ؛ از ما نیست کسی که هر روز به حساب نفس خود نرسد» به این دلیل که سبک زندگی ای غیر از این برای اهل بیت مفید نیست و با آنها نمی ماند.

ادامه دارد ...