ضرورت همکاری های علمی فرهنگی ایران و جهان عرب در توسعه مطالعات اسلامی امنیت

به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی(ایسکا): سومین مجمع علمی دانشگاهی ایران و جهان عرب شنبه، ۲۰ آبان ماه با حضور ۲۰ عضو عربی و ایرانی مجمع دانشگاه های ایران و عرب، در پایتخت تونس آغاز به کار کرد.

بنابر این گزارش، متن پیش رو، سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین دکتر نجف لک زایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در این مجمع است:

حضار محترم و اساتید گرامی به همه شما سلام عرض می کنم و خوشحالم که توفیق پیدا کردم به عنوان رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در جمع شما در باره زمینه های همکاری مشترک برای اعتلا و ارتقای وضعیت کشورها و مردممان گفت و گو کنیم. هرچند بحث من بیشتر بر غلبه بر چالش های امنیت تاکید خواهد داشت، اما پژوهشگاه از همکاری در زمینه های دیگر نیز استقبال می کند و چنان که در ادامه خواهم گفت بانی مجمع اندیشمندان جهان عرب و ایران نیز در پژوهشگاه هستیم.

همه می دانیم که امنیت نیاز اولیه تمامی انسانها و اولین کارویژه هر دولتی نسبت به شهروندانش محسوب می شود. با توجه به وقوع ناامنی ها و جنگ های گسترده در اوایل قرن بیستم، از نیمه های این قرن تاکنون، پیوسته مطالعات امنیتی در سطح جهان، در حال گسترش بوده است. نظریه پردازی در زمینه «امنیت» با توجه به اینکه حوزة مطالعات امنیتی، با پدیدة «امنیت» به مثابة امری هنجاری سروکار دارد و نیز مخاطبان گفتگوهای علمی – فرهنگی ایران و جهان عرب عموما مسلمان و تابع مقررات دینی اسلام هستند، مراجعه به سنت مطالعات امنیتی در علوم اسلامی امری لازم است. امروز جای نظریه‏ای اسلامی در حوزه مباحث امنیتی خالی است. اما وضعیت کنونی جهان و بویژه بخش قابل توجهی از منطقه ای که ایران و جهان عرب در آن قرار دارند، به لحاظ امنیتی، وضعیت مطلوبی نیست. در چنین وضعیت بحرانی، مراکز علمی ایران و جهان عرب، به عنوان اتاق های فکر و اندیشه ورز، وظیفه دارند برای رفع این چالش، راهکارهایی جامع بر اساس منابع اسلامی و وضعیت جامعه شناختی ایران و جهان عرب ارائه نمایند.

نظر به خلاء مذکور،  محور اصلی مقاله حاضر ارائه یک نظریه امنیتی به عنوان پیش نویسی برای گفت و گوهای علمی - فرهنگی با مشارکت علمی مراکز ایران و جهان عرب در قالب انجام پروژه های مشترک، تبادل فرصت های مطالعاتی، راه اندازی دوره های پسا دکتری، برگزاری همایش ها و هم اندیشی های علمی با محوریت «مطالعات اسلامی امنیت» است.

نظریه قرآنی فطرت و مفاهیم متخذ از آن مبنای نظریه امنیت متعالیه است. بر اساس چارچوب مفهومی و نظری فطرت، در حوزه علوم و مکاتب امنیتی، از دو پارادایم کلان فکری و اندیشه‏ای می‏توانیم سخن بگوییم: «الگوی امنیت متعالیه» که محصول جنود عقل و مبتنی بر فطرت مخموره می‏باشد و وحدت دارد و «الگوهای امنیتی دنیاگرا یا متعارف» که محصول جنود جهل و فطرت محجوبه است و کثرت دارد.

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی آمادگی دارد با مراکز علمی علاقمند، موضوع «مطالعات امنیت» را با رویکردهای فلسفی، کلامی، فقهی، تاریخی، قرآنی، حدیثی، سیاسی، بین المللی، جامعه شناختی و .... بطور خاص مورد بررسی قرار دهد.

با توجه به اینکه متن مقاله در دسترس است و نیز امان توضیح آن در این زمان اندک مقدور نیست، از توضیح نظریه صرف نظر می کنم و به معرفی مختصر زمینه های همکاری با پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي می پردازم.

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (isca)، وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، با مجوز وزارت علوم جمهوری اسلامی ایران تأسیس شده است، نهادي حوزوي، پژوهشي و علمي است كه به «تبيين و گسترش باور، بينش و ارزش‌هاي اسلامي » و «تعميق و توسعه دانش و معرفت اسلامي» مي‌پردازد.

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دارای بیش از ۱۰ پژوهشکده و مرکز در حوزه علوم اسلامی و انسانی است.

پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، فقه و حقوق، فلسفه و كلام اسلامی، علوم و اندیشه سیاسی، اخلاق و معنویت، تاریخ و سیره اهل بیت(ع)، مطالعات اجتماعی و تمدنی، مدیریت علوم اسلامی، اسلام تمدنی و الهیات و خانواده از اهم بخش های فعال در پژوهشگاه است.

ما در پژوهشگاه آماده انواع همکاری های علمی و فرهنگی متقابل در حوزه های مرتبط با قلمرو فعالیت های ذکر شده و از جمله مطالعات مربوط به کشف راهکارهای ارتقای امنیت منطقه هستیم.

یکی از اقدامات پژوهشگاه برای ارتقای سطح همکاری های جهان عرب و ایران مشارکت جدی در طرح گفت و گوهای ایران و جهان عرب است که به همت سازمان فرهنگ و ارتباطات بنیانگذاری شد. در راستای تحقق اهداف دبیر خانه دائمی گفت و گوهای ایران و جهان عرب به همت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و  با مشاركت برخی مراكز علمي و دانشگاهي ایران و جهان عرب و به منظور استفاده از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های فرهنگي، تاريخي و تمدني طرفين و لزوم بهره‌گیری از نقش موثر نخبگان ايراني و عرب در حل چالش‌هاي موجود در روابط علمی و فرهنگی ، در سال ۱۳۹۵ ه. ق در ایران جلساتی با حضور۴۰ نفر از انديشمندان كشورهاي ایران ، الجزاير، تونس، مصر، مراكش، سوريه، لبنان، عراق، اردن، كويت و عمان برگزار شد.

اهم اقدامات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در این زمینه به قرار زیر است :

1.هم اندیشی «فرصت ها و ظرفیت های علمی و فرهنگی دانشگاه ها و پژوهشگاه های ایران و جهان عرب» در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۵ ه . ش با حضور اندیشمندان ایران و جهان عرب در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در شهرقم برگزار شد.

۲.همزمان با اجلاس گفت و گوهای فرهنگی ایران و جهان عرب در تهران ، در بهمن ماه ۱۳۹۵ ه. ش ، "کنفرانس بین المللی گفت و گوهای فرهنگی ایران و جهان عرب در عرصه اعتدال و عقلانیت" با محوریت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در چهار پنل تخصصی برگزار گردید .

۳.در کنفرانس بین المللی گفت و گوهای فرهنگی ایران و جهان عرب "مجمع اندیشمندان ایران و جهان عرب"  در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم تشکیل و شروع به کار کرد.

۴.دبیر خانه مجمع اندیشمندان ایران و جهان عرب  برای سال ۱۳۹۶ ه.ش ( سال جاری ) دو همایش بین المللی با عناوین زیر را تصویب  و فراخوان آن ها را منتشرکرده است :

۱.همایش «جایگاه اندیشه های فلسفی در گفت‌وگوهای فرهنگی ایران و جهان عرب» در دی ماه ۱۳۹۶ ه.ش .در بغداد به میزبانی  بیت الحکمه

۲.همایش «گفت‌وگوهای فرهنگی در چشم انداز تمدنی ایران و جهان عرب» در بهمن ماه ۱۳۹۶ ه.ش در قم به میزبانی  پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و برخی از مرکز علمی پژوهشی ایران.

این دو همایش بین المللی با هدف بسط تعامل و تقویت سهم اندیشمندان ایران و جهان عرب در حل چالش های موجود در مسیر روابط فرهنگی و به منظور پیدا کردن راه حل های مشترک جهت برون رفت از آن با استفاده از گفت‌وگوهای فرهنگی برگزار می شود.

از این رو، از این فرصت استفاده می کنم و از اندیشمندان حاضر دعوت به عمل می آورم با ارسال مقالات علمی و پژوهشی خود بر اساس محورهای فراخوان این دو همایش به آدرس پست الکترونیک : iran.arab@isca.ac.ir به دبیرخانه همایش ، ما را در برگزاری موفق این دو همایش یاری نمایند.

در پایان با افتخار اعلام می کنم پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم با این جایگاه رسمی حقوقی و علمی و پژوهشی و امکانات و نیروی انسانی عالم و فرهیخته و آثار علمی و تجربه گرانقدر ده ها سال تحقیق و پژوهش در علوم اسلامی آماده هر گونه همکاری دو و چند جانبه با دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و مراکز علمی و فرهنگی جهان عرب می باشد و از هرگونه همکاری برای پیشرفت و ارتقای مادی و معنوی همه بشریت و بویژه مردم کشورهایمان استقبال می کنیم.

در پایان از میزبانی دانشگاه منوبه تونس و بویژه ریاست محترم دانشگاه  و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و همه دست اندرکاران برگزاری این همایش و شما که به سخنانم گوش دادید تشکر می کنم.

والحمد لله رب العالمین.