خالی بودن سبد هزینه‌ای خانواده‌ها از قرآن/ ابهام در مفهوم جامعه قرآنی

به گزارش سرویس دیگر رسانه های خبرگزاری شبستان؛ با اینکه حدود دو ماه از خداحافظی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی، معاون سابق قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از این معاونت می‌گذرد، اما وی همچنان پیگیر فعالیت‌ها و رویدادهای قرآنی است.
او حدود چهار سال بر عالی‌ترین نهاد قرآنی دولت تکیه زد و از ساختمان نه چندان بزرگ یکی از فرعی‌های خیابان ولیعصر(عج)، برنامه‌ها و فعالیت‌های دولت در زمینه قرآن را سیاست‌گذاری و اجرا کرد.
حشمتی در این مدت با سه وزیر همکاری داشت و برنامه‌هایی همچون ساخت مستند «ایزوتسو»، بهبود نسبی وضعیت بیمه فعالان قرآنی، تغییرات در برگزاری نمایشگاه قرآن، واگذاری طرح‌های کاربردی همچون «طرح ملی تلاوت» به موسسات مردمی و... را به مرحله اجرا درآورد.
معاون سابق قرآن و عترت وزیر ارشاد و مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور روحانیت، حالا شاید گاهی در خلوت خود با نگاهی به تجربه سه سال و ۱۱ ماه و ۱۵ روز به فعالیت‌های قرآنی و به اینکه اگر در ابتدای راه قرار داشت، چه کارهایی را انجام می‌داد، فکر می‌کند. خبرگزاری ایکنا در گفت‌وگو با حجت الاسلام حشمتی، تجربه نزدیک به چهار سال مدیریت ایشان را اینچنین توصیف و تحلیل کرده است:
- چهار سال در معاونت قرآن، جایی که از آن به عنوان عالی‌ترین نهاد قرآنی دولت یاد می‌شود، حضور داشتید برای اینکه بتوانیم افقی روشن‌تر پیش‌روی آیندگانی که قرار است در این جایگاه قرار بگیرند به تصویر بکشیم، ابتدا این سؤال مطرح می‌شود که اصلی‌ترین موضوع یا اقدامی که مدیریت در این بخش باید به آن توجه کند، چه موضوعی است؟
شناخت مسئله در هر رشته و فعالیتی مهم‌ترین بخش و اصلی‌ترین اقدامی است که مدیران می‌توانند به آن اهتمام داشته باشند. گاهی اوقات براساس کم تجربگی و یا بحران‌های شغلی و نیروی انسانی، مدیران به حل و فصل موضوعاتی مشغول می‌شوند که مسئله نیستند و یا حداقل مسئله مهمی نیستند.
در حوزه قرآن و در معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت یازدهم، فرصتی پیش آمد تا با یک نگاه علمی و با مطالعه و بررسی و رایزنی با اندیشمندان این حوزه از شناخت نسبی برخوردار شویم که حاصل آن محورهای مختلفی بود که به دست آمده است.
- قطعاً ذکر این محورها که براساس گفته شما،‌ حاصل ساعت‌ها پژوهش در این زمینه است، می‌تواند بسیار کمک کننده باشد، امکان نام بردن آنها هست؟
بله؛ طبیعتاً مستندات این گزارش صدها ساعت مطالعه، پژوهش و مصاحبه بوده است. این محورها بر چهار بخش تقسیم شده‌اند. الف) تحلیل‌ها، ب) سیاست اصلی، ج) راهبردهای اجرایی – راهکارها، د) اقدامات.
-مطمئناً در هر کدام از این محورها به برخی دستاوردها رسیده‌اید، مهم‌ترین دستاوردهایی که این مطالعه به همراه داشته است، چه مواردی بوده است؟
در بخش تحلیل‌ها و با مطالعه و بررسی دقیق می‌توان مسائل مهم حوزه قرآن را این‌گونه تحلیل کرد که دولتمردان، اعتقادی به فعالیت‌های قرآنی موجود ندارند و تنها شخصیتی که به قرآن و فرهنگ و معارف و علوم قرآنی اعتقاد دارد مقام معظم رهبری هستند که به تأکیدهای ایشان هم توجهی نمی‌شود. در سبد هزینه افراد جامعه مبلغی به قرآن اختصاص ندارد. بخش عمده اعتبارات قرآنی مستقیم و غیر مستقیم در حوزه مسابقه هزینه می‌شود که تاثیری بر فرهنگ قرآنی جامعه ندارد و تنها برپایی یک مراسم دو ساعته و اهدای جوایز و رقابت بی‌‌ثمر است. هدف واحدی در فعالیت‌های قرآنی مشاهده نمی‌شود به صورت کاملاً غیر علمی و سنتی فعالیت‌ها بی‌انجام می‌شود و سرانجام ابهام خاصی در بعضی مفاهیم وجود دارد، مثلا جامعه قرآنی، فیلم قرآنی، اخلاق قرآنی برای افراد جامعه حتی برای قرآنیان مفهوم واحدی ندارد و هر کسی تلقی خاصی از این موضوعات در ذهن دارد.
-نکات جالبی به دست آمده که البته بخش زیادی از آنها همچون عدم توجه دولتمردان به فعالیت‌های قرآنی یا تخصیص بخش اعظم بودجه قرآنی به مسابقات به عینه و قابل لمس است، در بحث سیاست‌ها بیشتر به چه مواردی دست یافته‌اید که باید مورد توجه قرار بگیرد؟
در این زمینه هم پنج موضوع محور به دست آمده؛ سیاست‌گذاری واحدی در حوزه قرآن وجود ندارد، انتظار بود شورای توسعه فرهنگ قرآنی مرجع سیاست‌گذاری باشد که به دلایل مختلف این مجموعه به یک نهاد قرآنی در موازات دیگر نهادها تبدیل شد، گفتمان سازی قرآن مهم‌ترین سیاست حوزه قرآن است که برای تحقق آن می‌توان با استفاده از متفکران، اندیشمندان و هنرمندان و با تربیت نیروی انسانی ماهر به آن دست یافت، اولویت‌بندی در فعالیت‌های قرآنی از ضروریات است. نود درصد فعالیت در قرائت، تجوید، حفظ و مسابقه انجام می‌شود و مهم‌ترین مسئله که فهم قرآن باشد، فراموش شده است. انتخاب فهم قرآن می‌تواند دایره مخاطبان را گسترش دهد و قرآن را برای عموم مردم مطرح کند. همچنین از مسائل مهم حوزه قرآن موضوع مخاطب است. از همه مهمتر اینکه فعالیت‌های قرآنی موسسات و نهادها در حال حاضر در یک قشر محدود منحصر شده است و جامعه به حال خود رها شده است. در حالی که عمومی کردن فهم قرآن برای آحاد جامعه در صدر سیاست‌ها قرار دارد.
-در ابتدای صحبت‌های خودتان به موضوع رویکردهایی که باید مورد توجه قرار بگیرد نیز اشاره داشتید، این رویکردها بیشتر ناظر به چه مواردی است؟
در رویکردها ابتدا باید رسانه و هنر در فعالیت‌های قرآنی اهمیت داشته باشند، در ادامه فضای مجازی و تولیدات متناسب با این فضا مورد توجه قرار گیرد، سطح دانش فعالان قرآنی افزایش یابد و تربیت نیروی متخصص در صدر برنامه‌ها ‌باشد. همچنین تولید آثار هنری قرآنی که در برگیرنده مفهوم از مفاهیم قرآن و عترت باشد به عنوان رویکرد اصلی انتخاب شود، هم افزایی بین نهادهای قرآنی و پرهیز از موازی‌کاری به ویژه در حوزه سیاست‌گذاری در اولویت باشد. ضمن اینکه کودک و نوجوان در اولویت فعالیت‌های قرآنی قرار بگیرد.
-هر کدام از مواردی که در بالا مورد اشاره شما قرار گرفت، نیاز به یک سری اقدامات دارد، برای رسیدن به این سیاست‌ها و چه اقداماتی لازم است که صورت بگیرد؟
تقویت زیرساخت‌های حوزه قرآن نظیر بیمه، مسائل حقوقی، تجهیزات و مکان فعالیت و اعتبار مدنظر باشد. اولویت‌بندی فعالیت‌های قرآنی و تسهیم اعتبارات و بودجه براساس اولویت‌ها از ارکان مدیریت در حوزه قرآن است. همچنین تربیت نیروی انسانی ماهر که بتواند در عرصه فرهنگ و هنر و فضای مجازی حضور فعال داشته باشد از ضروریات است. برای تحقق گفتمان سازی قرآنی تولید محصولات هنری قرآنی در رشته‌های بازی‌های رایانه‌ای، فیلم، نمایشنامه، ادبیات داستانی و هنرهای تجسمی موثر خواهد بود و قطعاً تفکیک وظایف بین دستگاه‌های قرآنی و تخصصی شدن موسسات قرآن تنها راه حل رفع موازی کاری است.