ریشه خشونت های اجتماعی/راه آشتی سبک زندگی با مهربانی

جعفر ساوالان پور اردبیلی، مدیر عامل موسسه فرهنگی «خانواده امین» و استاد دانشگاه هامبورگ در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان با بیان اینکه خشونت انواع مختلفی دارد، اظهار کرد: برای مثال خشونت رفتاری، خشونت ساختاری، خشونت بنیادی و .... از انوع خشونت ها به حساب می آیند اما خشونت اجتماعی به نسبت در جامعه ما بیشتر دیده می شود.

وی ادامه داد: خشونت اجتماعی در هر جامعه ای منشا و منبعی دارد، نخستین دلیل خشونت، نرسیدن به آرزوها، امیال و خواسته ها است، انسان از هر فرهنگ، تمدن، مذهب و آیینی که باشد اگر به تمایلات و آرزوهای خود نرسد ابتدا سرخورده می شود و بعد خشونت می ورزد؛ این طبیعت انسان و حتی طبیعت حیات وحش است، اگر مانع حیات یک حیوان شوید او خشونت می ورزد.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه اساسا دو نوع خشونت داریم، تصریح کرد: این انواع عبارتند از: خشونت بزهکارانه و خشونت صحیح؛ برای مثال کسی که جلو چشم اش به خانواده یا دوستانش حمله می کنند قطعا بی حرکت نمی ایستد بنابراین خشونت بماهو خشونت بد نیست، بلکه اگر در جای خودش بروز و ظهور نیابد، آثار سوء خواهد داشت.

وی تاکید کرد: نوع دیگر خشونت صحیح، جنگ دفاعی است، جنگی که برای دفاع اتفاق بیفتد یک خشونت مطلوب است، شهیدان این مرز و بوم مقابل دشمن ایستادند، در طول تاریخ ایران همه شهدای این آب و خاکِ مقدس بودند که اجازه ندادند ذره ای از خاک وطن کم شود.

خشونت، ارتباطی به سابقه تاریخی، دین و آیین یک جامعه ندارد

ساوالان پور اردبیلی اضافه کرد: نتیجه آنکه اساساً خشونت، ارتباطی به سابقه تاریخی، دین و آیین یک جامعه ندارد چراکه وقتی افراد به تمایلات، آرزوها و امیدهایشان نمی رسند، خشن می شوند و این خشونت را از سطح شخصی به خانواده، جامعه و در سطح عمومی جامعه می کشانند.

وی با اشاره به تحولات چشمگیر جامعه ایرانی در سده اخیر، بیان کرد: در طول صد و سی سال اخیر، ایران با تحولات عظیمی از درون مواجه شده و مشکل آن است که این تحولات همواره فراز و فرود داشته، یعنی به جای آنکه افراد در مسیر فرهنگسازی قرار بگیرند دائما ذائقه جامعه را تغییر داده و مردم را در انتخاب فرهنگ مطلوب گیج کرده است.

مدیرعامل موسسه فرهنگی خانواده امین با بیان اینکه فرهنگ اسلامی ایرانی ما سرشار از آموزه های اخلاقی و رفتاری است، ابراز کرد: مشکل بزرگ این است که بین حرف و عمل ما موانعی وجود دارد، واقعیت آن است که ما به خواسته های انسانی خود نرسیده ایم.

وی با اشاره به مشکلات متعدد جامعه امروز ایران، گفت: مردم با مشکل گرانی مواجه اند و من نیز برای طرح مساله از همین مشکل شروع می کنم، فرض کنید شخصی که تا همین چند وقت قبل مرغ را به قیمت 10 هزار تومان تهیه می کرد، امروز باید 25 هزار تومان خرج کند، این فرد از منزل خارج و با افزایش کرایه تاکسی مواجه می شود، اینها بتدریج در او سبب ایجاد خشم شده خشمی که در خانه، محل کار یا خیابان تخلیه می شود چون فرد در رسیدن به خواسته هایش با مانع مواجه شده است.

استاد دانشگاه هامبورگ تصریح کرد: این فرد امید به آینده ای روشن داشت و می خواست جایگاهی داشته باشد؛ اکنون اما دستش به جایی بند نیست و اینن اکامی را در قالب خشونت بروز می دهد. باید توجه داشت امروز نزاع های ما فقط خیابانی نیست بلکه نزاع قانونی هم داریم و این افتخار نیست که بگوییم ۱۵ میلیون پرونده در محاکم قضایی ما وجود دارد.

وی با بیان اینکه بخشی از این خشونت به مشکلات اقتصادی بر می گردد، افزود: اما بخش دیگر به دلیل نارضایتی افراد از خود و زندگی شان است؛ برای مثال فرد نمی داند بعد از اینکه تحصیلات دانشگاهی اش به پایان رسید می تواند شغل داشته باشد؟ آیا این تحصیلات به او آرامش می دهد؟ آیا او عملا از کاری که کرده خرسند می شود؟؛ بنابر این، وقتی افراد از زحمت و تلاش خود نتیجه نمی گیرند و از سوی دیگر به آرزوهای خود نمی رسند، به مرور فرسوده شده و این فرسودگی و ناکامی با خشونت خود را بروز می دهد.

حفظ آداب بیابان نشینی در عین شهرنشینی

استاد دانشگاه هامبورگ با اشاره به دیگر دلایل ایجاد و بروز خشونت در افراد جامعه، بیان کرد: عامل دیگر این مهم که تبدیل به یک چالش شده، عدم دیالوگ و گفت وگو بین افراد است. این در حالی است که در آموزه های دینی نسبت به مساله گفت وگو و تعامل تاکیدات متعددی شده اما در جامعه به هیچ روی به این مساله توجه نمی شود و افراد یکدیگر را قضاوت می کنند. می توان گفت مردم جامعه ما در عین شهرنشینی آداب بیابان نشینی را حفظ کرده اند.

قضاوت؛ منشاء بسیاری از خشونت ها

ساوالان پور اردبیلی تاکید کرد: اساساً یکی از دلایلی که امروز نمی توانیم فرهنگ شهادت و ایثار و اخلاق نبوی را در جامعه جا بیندازیم، آن است که یکدیگر را قضاوت می کنیم، از همان دوران کودکی این روحیه شکل می گیرد و ملکه رفتار افراد می شود. این مساله منشا بسیاری از خشونت ها است.

وی ادامه داد: اینچنین است که در خیابان برای صد تومان با راننده درگیر می شویم در حالی که در کشور سه هزار میلیارد تومان گم می شود. می توان گفت که فرد به فرد به یکدیگر خشونت ورزی می کنیم در حالی که اگر جایی بود که بشود فرد اعتراض خود را بیان کند، شاهد پایین بودن آستانه آرامش افراد تا این حد نبودیم.

این پژوهشگر با بیان اینکه بخش بزرگی از این چالش ها به تضادهای فرهنگی موجود در جامعه برمی گردد، اظهار کرد: هنوز نتوانسته ایم اسلامیت را به معنای واقعی در جامعه پیاده کنیم.

وی در پایان خاطرنشان کرد: هنوز نتوانسته ایم فرهنگ رسول الله(ص) را در جامعه راه بیندازیم و آنچه که شاهد هستیم با آداب نبوی مغایرت فراوانی دارد، هنوز یاد نگرفته ایم که تذکر دادن باید در خفا باشد نه اینکه در جمع فرد را زیر سوال ببریم. بسیاری از این موارد دیده می شود و فکر می کنم جامعه نیازمند یک خانه تکانی در عرصه روابط اجتماعی است.