نمی خواستند «سازمان تئاتر» تشکیل شود

به گزارش خبرنگار تئاتر خبرگزاری شبستان، نشست تخصصی «سازمان تئاتر؛ آری یا نه؟» به همت کانون کارگردانان خانه تئاتر و با حضور علی منتظری؛ از مدیران پیشین اداره کل هنرهای نمایشی، علی‌اصغر کاراندیش مروستی؛ معاون توسعه‌ مدیریت و منابع و مجتبی حسینی؛ معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرتضی کاظمی؛ معاون اسبق امور هنری و شهرام گیل‌آبادی؛ مدیرعامل خانه‌ تئاتر در سالن کنفرانس تئاتر شهر برگزار شد.

مسعود دلخواه؛ رییس کانون کارگردانان خانه‌ تئاتر که اجرای نشست را برعهده داشت؛ درباره‌ی اهمیت برگزاری آن گفت: سازمان تئاتر، همیشه دغدغه‌ی پیش روی هنرمندان و اهالی تئاتر بوده اما مسئله‌ی مهم این است که بدانیم چه‌گونه سازمان تئاتری می‌خواهیم و چه تفاوت‌هایی میان سازمان تئاتر و مرکز هنرهای نمایشی وجود دارد.

دلخواه با اشاره به نقش مهم دکتر علی منتظری در دوران مدیریت در اداره کل هنرهای نمایشی، گفت: این نخستین باری است که من آقای منتظری را می‌بینم، چرا که در دوران مدیریت ایشان در سالهای دهه‌ شصت، ایران نبودم اما همواره در این سال‌ها شاهد بودم که اهالی تئاتر نام ایشان را به نیکی یاد می کنند. من شاهد تلاش های دکتر منتظری در اداره کل هنرهای نمایشی نبودم اما حتما تلاش بایسته‌ای بوده که هرگز از خاطر تئاتری‌ها نرفته است.

منتظری با بیان اینکه تئاتری که من می‌شناسم و یادگارهایش اینجا حضور دارند با تئاتر امروز متفاوت است، گفت: من سی و یک سال پیش از این مسئولیتی در تئاتر داشتم و اگر امروز مرا به یاد می‌آورند، بابت کارهایی است که نکردیم و فکر می‌کنم همین رویکرد در ذهن دوستان باقی مانده. گاهی وقتی مسئولیتی به شما سپرده شده، اهمیت کارهایی که نمی‌کنید، بیشتر از آن چیزی است که انجام می‌دهید.

وی ادامه داد: من وارث فضایی در تئاتر شدم که این هنر مادر را به سمت مرگ کشانده و فقط مانده بود نمازش را بخوانند و خاکش کنند. در چنین شرایطی، همکارانی را برای بررسی مشکلات تئاتر استان‌ها فرستادیم و فهرستی از مشکلات بدست آمد که در سه گروه دسته‌بندی شد. ما با تحقیقات میدانی دریافتیم که آموزش، بودجه و تشکیلات تئاتر سرفصل چیزی است که مشکلات مختلف را می‌توان در آن دسته‌بندی کرد.

منتظری با اشاره به کوشش‌ها برای حل مشکلات در آن دوران، یادآور شد: نخستین حرکت ما، دریافت بودجه مستقل برای تئاتر از مجلس شورای اسلامی بود و در زمانی توانستیم این بودجه را برای تئاتر بگیریم که کمتر بودجه‌ غیردفاعی، تصویب می شد. ناگفته بماند که چهقدر آمدیم و رفتیم تا توانستیم ردیف بودجه برای تحول و گسترش تئاتر کشور بگیریم. اتفاقی که موجب شد برای سال اول، که سال ۱۳۶۷ بود، ده میلیون تومان بودجه به تئاتر اختصاص یافت و علیرغم وقفه‌ای که پس از رفتن من از اداره‌کل هنرهای نمایشی پیش آمد، می‌دانم که تزریق آن به تئاتر ادامه پیدا کرد.

وی همچنین با اشاره به اهمیت آموزش، خاطرنشان کرد: برای آموزش، هنرمندانی را که خوشبختانه برخی از آن‌ها همچون ایرج راد، جمشید جهانزاده و دیگر دوستانم اینجا حضور دارند، به شهرستان‌ها اعزام کردیم تا بتوانند استعدهای تئاتر شهرستان را شناسایی کرده و به آن ها آموزش بدهند.

مدیر اسبق اداره کل هنرهای نمایشی، با اشاره به اهمیت سازمان یافتگی و وجود تشکیلات برای تئاتر، یادآور شد: مرکز هنرهای نمایشی در آن روز، ۵۵۰ پست داشت و کسانی از بیرون برای تصاحب آن، دندان گرد کرده بودند. جالب اینکه صندلی‌ها و پست‌های مرکز از تمام معاونت‌های وزارت ارشاد بیشتر بود. با این همه، وقتی هنرمندی بویژه در شهرستان، برای اجرای تئاتر  مراجعه می‌کرد با هفت‌خوان اجرا روبه‌رو می‌شد و روند تصمیم‌گیری‌ها بسیار سخت و سرگیجه‌آور بود.

منتظری با اشاره به اینکه وقتی می‌خواستم برای تئاتر بودجه بگیرم، شکایت مرا پیش وزیر وقت ارشاد بردند و حتی در وزارتخانه‌ هم مخالفانی برای پیش‌رفت تئاتر وجود داشت، تاکید کرد: ما بایست سازمان تئاتر می‌داشتیم که متولی مستقل تئاتر با حضور هنرمندان و مسئولین باشد. می‌خواستیم تئاتری‌ها مسئولیت تئاتر را برعهده بگیرند و همچنان‌هم عقیده دارم تنها راه نجات تئاتر کشور، تشکیل سازمان تئاتر جمهوری اسلامی است. طرح کاملی را نوشتیم و قانون‌هایش را تنظیم کرده و به جلسه‌ی معاونان وزارتخانه رفتم تا از طرح دفاع کنم که کاش نمی‌رفتم. آن‌جا دعوایی پیش‌آمد و نتیجه‌ی آن این بود که وزیر گفت فضا برای این طرح آنچنان که باید فراهم نیست. می‌دانستند اگر سازمان تئاتر تشکیل شود، مسائل بسیاری حل می‌شود و شاید نمی‌خواستند که این اتفاق روی دهد. با این همه، ما پس ننشستیم و انجمن‌هنرهای نمایشی را در واکنش به این اوضاع تشکیل دادیم.

وی همچنین در واکنش به اینکه آیا پیش از تشکیل سازمان نباید چشم‌انداز و رویکرد را ترسیم کرد، گفت: چظور است که وقتی به تئاتر می‌رسد، یاد چشم انداز و طراحی رویکرد و زمینه می‌افتیم اما سازمان سینمایی تاسیس شد و نیازی به رویکرد و چشم انداز نداشت. سازمان تئاتر کشور، منسجم کننده‌ همه‌ نیازهای تئاتر کشور است و اگرچه سی‌سال پیش قوانین تصویب تئاتر را به ثبت رساندیم، غفلت ما و تعلل ما موجب این شد که این سازمان تشکیل نشود و بر اساس قوانین نوشته شده‌اش، سازمان سینمایی به وجود آید.

منتظری با اشاره به اینکه سی سال پیش، موزه تئاتر را به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رساندم اما موزه‌ تئاتر کجاست؟ گفت: آن‌چه اهمیت دارد، تشکیل سازمان تئاتر کشور است و بعد می‌شود با حضور هنرمندان تئاتر و مسئولان، به رویکردها و چشمانداز و نیاز و پیش‌نیازها فکر کرد.

علی یزدان دوست