نقالی و پرده خوانی را از موزه نجات دهیم/ انتقاد از تنگ نظری پیشکسوتان نقالی

ابوالفضل و رمزیار، نقال پرده خوان، شاهنامه خوان، کارگردان و نویسنده تئاتر با بیان این مطلب به خبرنگار شبستان گفت: نسل گذشته این هنر را به صورت سینه به سینه و با آداب خاص خود آموخته است، اما امروز وظیفه یک نمایش نامه نویس و پژوهشگر است که میان دانش، ادبیات، تکنیک های فرارشته ای در اجرای نقالی و جامعه جوان رو به پیشرفت ارتباط برقرار کند، جامعه ای که در انحصار وسایل ارتباط جمعی بوده و نمی تواند در بطن خود و به تنهایی این هنر را حفظ کند و همین امر سبب تبدیل آن به هنرای موزه ای شده است.

وی افزود: متاسفانه علی رغم آنکه پرده خوانی به میراث در حال خطر تبدیل شده است، اما برخی از پیشکسوتان این رشته با تنگ نظری، قبضه کردن، مصادره تجربیات و عدم اجازه ورود به هنرمندان تازه آن را در معرض نابودی قرار داده اند، برخی از این افراد آنچنان تنگ نظر هستند که حضور هیچ جوانی را برنمی تابند.

مهمترین ویژگی های پرده های نقالی و پرده خوانی

ورمزیار پرده های نقاشی شده برای این رشته را دارای درهم تنیدگی موضوعی، روایی و اجرایی دانست که بدون حضور یک نقال، پرده خوان و راوی قابل فهم نیست و گفت: در نقاشی قهوه خانه ای نیاز به حضور یک نقال نیست و مخاطب آنچه را که لازم باشد با دیدن نقاشی دریافت می کند، اما در نقاشی های پرده ای شخصیت ها برحسب اهمیت، اندازه های متفاوتی داشته و از بزرگ رو به کاستی می گذارند آنچه که امروز برای فهم بهتر این پرده ها، به پرسپکتیو مقامی معروف شده است.

وی افزود: خط تمایز شخصیت های برابر از نظر اندازه کردار و پندار آنهاست که توسط نقال و پرده خوان مطرح می شود، در واقع نقال راوی ارتباط بخشی از تصویر از چپ تا راست و از ابتدای تا منتهی الیه پرده است، وی با ایجاد ارتباط هنرمندانه و بیان داستانهایی درخصوص کردارها، رفتارها و ... آنچه را که با باز کردن صحنه در اختیار مخاطب قرار نمی گیرد برای وی التذاذ بخشیده و به بهترین شکل بیان می کند گویا همه چیز در پنجه بیان وی نهفته است.

شمایل گردانی، هنری فراموش شده

این پژوهشگر تئاتر گفت: نوع دیگری از هنر پرده خوانی، شمایل گردانی است که تقریباً منسوخ شده است و تنها افراد معدودی آن هم در روستاها و مناطق دورافتاده به این هنر می پردازند.

وی تصریح کرد: این هنر عبارت است از پرده هایی که بر روی شیشه نقش شده و راوی آنها را در زیر عبای خود پنهان می کند، آن زمان که به وی موضوعات مربوط به پرده های پنهان شده رسید، لحظه ای عبا را کنار زده و در معرض دید جمع قرار می دهد، سپس به جای دیگری رفته و دوباره به خواندن پرده ها می پردازد. متاسفانه من تا به حال این هنر را از نزدیک ندیده ام و آنچه گفته شد تنها نقلی است که از مرشد احدی شنیده و بازگو کردم.

نوع تازه ای از پرده خوانی با طراحی جدید پرده

این پرده خوان با اشاره به تجربیات تازه در پرده های نقاشی شده توسط هنرمندان جدید گفت: در هجدهمین نمایشگاه قرآن کریم داستانی از قصص الانبیا با پرده ای خاص که از مولفه های طراحی سنتی و نحوه نگرش گرافیکی کاملاً متفاوت خلق شده بود، روایت کردم، این گونه پرده ها به نوعی بیان تازه در اجرا دست یافته که هم در موضوع و روایت بدیع و هم در اجرا شکل نوینی را مطرح می کنند.

واکاوی خطبه ای از حضرت زینب در پرده ای با گرافیک نوین

ورمزیار در ادامه به پرده ای اشاره کرد که در آن خطبه ای کمتر نقل شده از حضرت زینب روز عاشورا  به تصویر کشیده شده است و گفت: در این پرده علی رغم استفاده از مولفه های کهن، عناصر نوینی به لحاظ رنگ پردازی، پرسپکتیو و ... مشاهده می کنیم، حضرت زینب  به عنوان تنها عنصر فعال در صحنه با پرسپکتیو طراحی شده است.

این نویسنده اظهار کرد: حضرت زینب در این پرده می گوید" پدرم به فدای آن کسی باد که در روز دوشنبه خیمه اش را به غارت بردند"، در حالیکه ما می دانیم عاشورا در روز جمعه اتفاق افتاده است، این مساله به نوعی سئوال در ذهن مخاطب و پژوهشگر ایجاد می کند که آیا مقتل نویسان اشتباه کرده اند و یا اشتباه در جای دیگری رخ داده است، در قسمت دیگری از پرده حضرت زینب به 28 صفر روز رحلت پیامبر اکرم اشاره می کند که در ثقیفه بنی ساعده امامت به خلافت تبدیل می شود.

وی افزود: در جای دیگری از این پرده اشاره به ماجرای غدیر، معجزه" رد الشمس" و در پایان به ظهور" قائم آل محمد" با پیام (ان طالب بدم مقتول کربلا) دارد، واکاوی ارتباط میان این موضوعات و چرایی بیان آنها در یک خطبه مسئله ای است که تنها به هنر پرده گردان مربوط می شود.

تماشاگر آگاه است، او را محکوم به نادانی نکنیم

این کارگردان، تئاتر را هنری فرهیخته عنوان کرد که تماشاگر فرهیخته می طلبد و گفت: تماشاگر موجودی هوشمند، آگاه، مدبر و بسیار ریز بین است، این ضعف ارتباطی و عدم توانایی ما به عنوان هنرمندان تئاتر است که نمی توانیم با مخاطب خود ارتباط برقرار کنیم، زیرا تئاتر محصول بیان قدرتمند و هنرمندانه و در نتیجه آن ایجاد ارتباط با اندوخته های مخاطب است، از ایجاد این برخورد، امتزاج و در کنار هم قرار گرفتن پدیده ای ایجاد می شود که منجر به لذت بصری و خط فکری مخاطب خواهد شد، ما باید بتوانیم با مخاطب ارتباط برقرار کنیم اما این ارتباط هم نباید سبب شود که اسیر سبک سلیقه مخاطب شویم.

پرده خوان فقط از راه دریافت نبض مخاطبین موفق است

ورمزیار پرده خوانی و نقالی را هنری دانست که نیازمند ارتباط بسیار موفق با مخاطب است و گفت: اگر پرده خوان نتواند نبض مخاطب را اعم از جامعه دانشگاهی،مردم کوچه و بازار،علما، کودکان و ... در دست داشته باشد، شکست خورده است.

وی افزود: نقال باید بیانی کوتاه و موجز و ضربه زننده داشته باشد، همچنین بداند که اجرا برای هر قشری متفاوت است و با هر مخاطب به فراخور شرایط ویژه او برخورد کند، به عنوان مثال وقتی برای علما اجرایی انجام می دهد ذکر دقیق حوادث، آیات و روایات و ماخذ آن بسیار مهم بوده و در ایجاد موثر خواهد بود، همین امر درخصوص سایر مخاطبین نیز به شکل شناخت سلایق و علایق ایشان وبه نوعی درک مسائل اجتماعی مربوط به هر قشر از ملزومات کار پرده خوانی است.

این شاهنامه خوان همچنین گفت: در شاهنامه خوانی موضوع بسیار سخت تر می شود، زیرا بیان فاخر اشعار، و قرائت صحیح آن بسیار مهم است در عین حال همین اشعار باید به صورت ساده، روان و البته براساس تصویر و تصور روایت شود، زیرا مهمترین بخش کار ایجاد تصویری صحیح، ساده و لذت بخش است که منتج به تصور صحیح از آن داستان خواهد شد.

وی تاکید کرد: تئاتر از میان هفت نوع هنر شناخته شده تنها هنری است که بدون مخاطب وجود ندارد، یک شاعر در هنگام خلق شعر نیازی به حضور مخاطب ندارد، نقاش نیز تا هنگام برداشتن پرده از اثر خود می تواند بدون حضور مخاطب به آفرینش بپردازد، این موضوع درخصوص سایر هنرها همچون سینما، عکاسی و ... مصداق دارد، اما تئاتر تنها هنری است که در زمان خلق خود بدون هنرمند اتفاق نمی افتد، برای همین نیز موضوع مخاطب، مخاطب شناسی و ارتباط با آن در تئاتر چه به عنوان یک هنر سنتی و یا نوین بسیار مهم و نیازمند توجه بیشتر هنرمندان و پژوهشگران است.

این نقال در پایان گفت: تئاتر هنری قراردادی است که از طریق نشانه ها و کدهای خاص با مخاطب ارتباط برقرار می کند، به عنوان مثال ممکن است با نوعی از حرکت دست تماشاگر را مجاب به پذیرش ظرف آبی در دست کنیم، هنگامی که این قراردادها به باورپذیری برسند هنر تئاتر زنده می شود، مشکل بزرگ ما در عدم ایجاد صحیح قراردادهاست که منجر به عدم باور مخاطب خواهد شد.

پایان پیام/