خبرگزاری شبستان//یزد
عزاداران حسینی در یزد، اعتقاد راستینی به نخل برداری دارند، تا حدی که برای رفتن به زیر نخل و شرکت در نخل برداری، نذر می کنند و یا بهترین دام خود را در پای نخل، قربانی می کنند و حتی برخی برای رفع حاجت خود به نخل متوسل می شوند.
نخل در حقیقت شبه تابوتی است که مردم آن را به دوش می کشند و یادآور تابوتی است که پیکر امام حسین (ع) در آن از میدان جنگ به مزار همیشگی‌اش منتقل شد، البته در شهادت برخی دیگر از ائمه هدی نیز ممکن است مراسم نخل برداری را به جا آورند.
مراسم نخل برداری نیز همچون تشکیل هییت های عزاداری، دارای قواعد و قوانین خاصی است؛ چند روز پیش از فرارسیدن محرم، آیین هایی برای گردآوری کمک های گوناگون از مردم انجام می شود و مردم نیز از یک تکه ریسمان گرفته تا پارچه های الوان، چراغ ها، آیینه ها، خنجرها، دشنه ها، پیاله زنگوله ها، سپرها و دیگر زیورآلات را برای آذین بندی هرچه باشکوه تر نخل به میدان های محل تحویل می دادند حتی در برخی موارد درختانی به این منظور وقف می شدند تا در زمان کهنسالی درخت از چوب آن برای مرمت نخل استفاده شود.
آیینه‌بندی یک طرف نخل نمایانگر نورافشانی پیکر حضرت امام حسین (ع) است و طرف دیگر نخل که تماما روکش پارچه سیاهی دارد که شمایلی از درخت سرو به رنگ سبز در وسط قسمت سیاهپوش نصب شده است و سرتاپای آن سرتیز دشنه‌ها یا شمشیرهایی در آن فرو رفته و آن هم نمودی است از تیرها و زخم‌هایی که بر پیکر سرو مانند حضرتش وارد گشته است.
در دو طرف دیگر به صورت قرینه، پرده سیاهی آویخته می‌شود که بر روی آن شکل شیر و بدن بی‌سر آغشته به خون نقاشی یا تکه‌دوزی شده است، در حالی که شیر با دهان خود بر آن بدن بوسه می‌زند و یا باقیمانده نوک دشنه‌ها و نیزه‌ها را از بدن مطهر خارج می‌کند.
در مورد ساعت نخل‌برداری نیز زمان های متفاوتی وجود دارد، در برخی مکان های یزد صبح و در برخی مکان های دیگر ظهر و عصر عاشورا مراسم نخل برداری صورت می گیرد اما اکثر هیات های مذهبی مراسم نخل برداری را در عصر عاشورا و همزمان با غروب آفتاب انجام می دهند.
عصر عاشورا انبوه مردم از کوچک و بزرگ، زن و مرد، پسر و جوان برای مراسم نخل برداری حضور دارندکه این فشردگی جمعیت غوغای بی‌نظیری را برپا می کند، مردم با یادآوری ظهر عاشورا و شهادت سید الشهدا آشفته‌حال، پابرهنه، شال سیاه بر گردن، گریه‌کنان، شیوه‌کنان برای شرکت در مراسم نخل برداری سرازیر می شوند چرا که نخل برای آنان یادآور تابوت امام حسین است که آنان باید به دوش بکشند.
برای بلند کردن نخل، مردانی جوان، تنومند و قوی‌هیکل به زیر نخل می‌روند و این جمعیت عظیم حسین‌گویان نخل را بلند کرده و نخل در برابر چشمان اشکبار و دلسوخته هزاران بیننده عزادار بر شانه‌های جوانان عاشق همچون کشتی در امواج خروشان به حرکت در می‌آید.
شمار نخل‌کشان به بزرگی و سنگینی نخل بستگی دارد، نخل‌های بسیار بزرگ و سنگینی هستند که 5/3 تا 5/4 تن وزن دارند و چند صد نفر مرد تنومند و توانا هم به سختی می‌توانند آن را بلند کنند و بر فراز شانه‌های خود بکشند.
در تمام مسیر حرکت نخل، قرآن و چاووشی می‌خوانند، سنج می‌زنند، گروهی سنج‌زن همراه با علم‌کشان و بیرق‌داران جلوتر از نخل گردانان حرکت می‌کنند و سنج می‌زنند. ناظم یا راهنمای نخل‌کشان نیز چند گام پیش‌تر از نخل حرکت می‌کند و راه گذر در مسیر تعیین شده را به آنها می‌نمایاند و حرکتشان را در حمل نخل تنظیم و هدایت می‌کند، روی چوبه های نخل نیز سیدهای منطقه ایستاده و جمعیت را راهنمائی می کند.
یکی از روضه‌خوان‌ها رو به نخل، عقب عقب قدم بر می‌دارد و ذکر مصیبت می‌کند. نخل، آرام آرام شبیه به جنازه‌ای پرشکوه حرکت می‌کند. برق آفتاب بعدازظهر بر آیینه‌ها و فلز شمشیرها و پولک‌ها می‌تابد. پارچه‌ها و دستمالهای رنگارنگ و منگله‌هایی که بر نخل آویخته‌اند لرزه‌ای ملایم بر می‌دارند. منظره خون شتران، گاو‌ها و گوسفندان قربانی بر شدت جوشش خون عزاداران می‌افزاید.
در زمان فعلی مرسوم شده که نخل را سه دور جابجا می‌کنند لکن نقل قول شده که در قدیم به جهت تیمن و تبرک چهارده معصوم نخل را چهارده مرتبه می‌گردانده‌اند.
در غروب عاشورا و پس از پایان آئین شام غریبان نخل را به جایگاه خود در میدان یا حسینیه باز می‌گردانند و پس از آن نخل‌بند اشیاء و زیورهای نفیس و گرانبهای نخل را باز می‌کند و به خانه می‌برد و تا محرم سال بعد نگهداری می‌کند البته پوشش سیاه نخل‌ها تا آخر محرم یا صفر همچنان حفظ می‌شود.
به گفته مرحوم آیتی در تاریخ یزد، آغاز نخل و نخل‌بندی که مخصوص محرم و روز عاشورا است، از دوره صفویه متداول شده است که با مرسوم شدن روضه‌خوانی و تعزیه‌گردانی و تعزیه‌خوانی، نخل‌بندی هم پدید آمده است.
همچنین استاد آیتی می‌گوید: "نخل و نخل‌بندی در همه ایران رایج است، ولی در هیچ شهر و شهرستان مانند یزد و تفت پرهیاهو نیست" این مراسم در شهرستان هایی نظیر تفت، مهریز و یزد بسیار ویژه با شکوه خاصی نسبت به سایر شهرستان ها برگزار می شود و جمعیت بسیاری حتی از مرکز استان برای تماشای این مراسم به تفت و مهریز می روند.
البته نخل میدان امیرچخماق را تنها آذین‌بندی می‌نمایند و چندین سال است که به دلیل کهن بودن و امکان شکسته شدن آن را تکان نداده‌اند گویند قدمت نخل میرچخماق بیشتر و چهارصد سال از عمر آن گذشته است.
نخل برداری به عنوان فرهنگ و باور مردم استان یزد به عنوان یکی از فرهنگ های ملی در فهرست آثار معنوی سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده است.
پایان پیام/
نظر شما