مردم حجاز هنوز حمزه را فراموش نکرده اند

به گزارش خبرگزاری شبستان، حمزة بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف قرشی هاشمی، بهترین عموهای پیامبر اکرم بعد از حضرت ابوطالب و برادر رضاعی پیامبر و سیدالشهدای زمان بوده است. حمزه از نام های شیر است و در زبان عرب از «حمازه» به معنی سختی و غلبه بر خواسته ها گرفته شده است و کنیه ایشان «ابویعلی» و «ابوعماره» می باشد. مادر او «هاله» دخترعموی آمنه – مادر گرامی حضرت رسول – است. و زنی به نام «ثوبیه» به پیامبر و حمزه و جعفر بن ابیطالب و ابوسلمه بن عبدالاسد مخزومی شیر داده است و بنابراین ایشان برادران رضاعی بوده اند.

حضرت حمزه چهار سال زودتر از پیامبر به دنیا آمده است 

حضرت حمزه چهار سال زودتر از پیامبر به دنیا آمده است و رسول خدا او را بسیار دوست می داشتند. چنانکه در حدیثی فرمودند:«محبوب ترین برادرانم نزد من علی بن ابیطالب (علیه السلام) و محبوب ترین عموهایم حمزه است.» حضرت حمزه در سال دوم بعثت رسماً مسلمان شد و با اسلام آوردن او، پیامبر شادمان شده و مسلمانان نیرو گرفتند و شدت فشار و آزار مشرکان نسبت به ایشان کاهش پیدا کرد. حکایت اسلام آوردن او چنین بوده است که: روزی ابوجهل با سخنانی موهن و گزنده پیامبر را آزرده کرده بود، به همین سبب بنی هاشم اجتماع کرده بودند، در این هنگام حضرت حمزه که به شکار رفته بود، از راه رسید و علت جمع شدن بنی هاشم را پرسید و یکی از زنان علت را گفت. حمزه خشمگین شد و به سوی ابوجهل رفت و با کمان به شدت بر سر او زد، به طوری که خون از سرش جاری شد. مردم جمع شدند و از حضرت حمزه پرسیدند: به دین برادر زاده ات گرویده ای؟ فرمود: آری. «اشهد ان لااله الا الله و اشهد ان محمدا رسول الله».

اما چون این کلمات را از روی خشم گفته بود، وقتی به منزل رفت و غضب او فروکش کرد، برای تحقیق و اطمینان از حقانیت اسلام به محضر پیامبر مشرف شد. پیامبر سوره ای از قرآن را بر او خواندند و حمزه با شنیدن آن بر دین اسلام پایدار ماند و پیامبر و ابوطالب خوشحال شدند. حضرت حمزه از نخستین مهاجران به مدینه بود و برخی گفته اند که او به حبشه نیز هجرت داشته است. همچنین پیامبر بین او و زید بن حارثه عقد اخوت بستند. اولین پرچم اسلام به دست او برافراشته شد، زمانی که پیامبر او را به فرماندهی سریه ای به ساحل دریا فرستادند.
در غزوه بدر، حمزه دلاوری و رشادت فوق العاده ای از خود نشان داد، چنان که شیبة بن ربیعه یا عتبة بن ربیعه یکی از بزرگان مشرکین را کشت و در کشتن دیگری کمک کرد و همچنین طعیمة بن عدی را نیز به هلاکت رساند. به همین سبب مشرکین قریش به خصوص بنی امیه کینه او را به دل گرفتند. حضرت حمزه (ع)، در نیمه شوال سال سوم هجرت، در غزوه احد، پس از نشان دادن دلیری بسیار، در حالی که روزه دار بود، به دست "وحشی" به طرز فجیعی به شهادت رسید. پس از شهادت ایشان، هند، مادر معاویه بن ابوسفیان که با آن حضرت دشمنی زیادی داشت، بدن او را مثله کرد و جگر او را در دهان گذاشت، اما به قدرت خداوند در دهان او سخت شد و نتوانست آن را فرو ببرد. به همین جهت هند به "آکلة الاکباد" (هند جگر خوار) مشهور شد.

شهادت حضرت حمزه بر پیامبر بسیار ناگوار بود، به طوری که بر سر کشته حمزه ایستاد و فرمود: «هرگز به مصیبت کسی مانند تو گرفتار نخواهم شد و هرگز در هیچ مقامی سخت تر از این بر من نگذشته است». پیامبر در نماز بر او، هفت تکبیر گفتند و با هر شهید دیگری نیز بر او نماز خواندند، به طوری که هفتاد تکبیر بر او گفتند و سپس فرمودند تا او را با خواهرزاده اش "عبدالله بن جحش" در یک قبر به خاک سپردند. هنگام مراجعت پیامبر به مدینه، صدای گریه زنان بر شهدایشان از بسیاری خانه ها بلند بود. ایشان فرمودند: «ولی حمزه زنان گریه کننده ندارد». وقتی انصار این سخنان را شنیدند به خانه های خود رفته و به زنان گفتند که اول به خانه حمزه بروید و بر او گریه کنید، سپس بر کشته شدگان خود و این سنت در مدینه باقی ماند که در هر مصیبتی ابتدا بر حضرت حمزه بگریند، سپس بر مصیبت خود.

حضرت حمزه از مفاخر بزرگ جهان اسلام

پیامبر اکرم به زیارت قبر حضرت حمزه و سایر شهداء تأکید داشتند. چنانکه اهل بیت آن حضرت بسیار به زیارت حمزه می رفتند، به خصوص حضرت زهرا ( سلام الله علیها) که از تربت حمزه تسبیحی نیز ساختند. حضرت حمزه از مفاخر بزرگ جهان اسلام است. چنانکه پیامبر و ائمه اطهار (علیهم السلام) به وجود او مباهات می کردند و آیاتی از قرآن کریم بر فضیلت او تفسیر و یا تأویل شده و نیز احادیث بسیار در شأن و کمال او رسیده است. چنانچه پیامبر اکرم فرمودند: «خداوند هر پیامبری را به وزیری اختصاص داد و خداوند مرا به چهار وزیر اختصاص بخشید. دو وزیر در آسمان و دو وزیر در زمین، پس آن دو که در آسمانند؛ جبرئیل و میکائیل و آن دو که در زمین اند؛ علی بن ابیطالب و عمویم حمزه است».
همچنین فرمودند: "خداوندا مرا با سه نفر از خاندانم برگزید که من بهترین و پرهیزگارترین ایشانم و فخر نمی کنم. من و علی و جعفر پسران ابوطالب و حمزه پسر عبدالمطلب را برگزید". حمزه با القابی مانند "اسدالله" و "اسد رسوله" و "سیدالشهداء" ستوده شده است. همچنین امیرالمؤمنین، امام حسین (ع) در روز عاشورا و امام سجاد (ع) در خطبه شام به وجود ایشان افتخار و مباهات نموده اند. از امام باقر (ع) روایت است که: "امیرالمؤمنین پیوسته می گفت: اگر حمزه و جعفر زنده بودند، ابوبکر در خلافت طمع نمی کرد". احادیث دیگری نیز درباره اعتقاد و التزام حضرت حمزه به ولایت و خلافت امیرالمؤمنین علی (ع) در کتب معتبر شیعه و سنی آمده است.

 جایگاه و مقام حضرت حمزه و شخصیت تاثیرگذار و سرنوشت ساز درتاریخ اسلام 

حجت الاسلام «سید محمد رضا آل عیوب»، در رابطه با شخصیت حضرت حمزه علیه السلام و تاثیر وی در تاریخ اسلام به خبرنگار گروه قرآن و معارف  خبرگزاری شبستان گفت: حضرت حمزه علیه السلام، فرزند عبدالمطلب و عموی پیامبر گرامی اسلام بود که بسیار مورد عنایت و احترام پیامبر قرار داشت. او از جمله کسانی بود که به واقع امان و آرامش را از دشمنان اسلام سلب کرده بود تا حدی که هند همسر ابوسفیان وقتی حضرت حمزه به شهادت می رسد نهایت شقاوت خود را بروز داده و نسبت به جگر آن بزرگوار جسارت می کند.

کارشناس تاریخ اسلام تصریح کرد: حضرت حمزه نخستین شهید اسلام است که به لقب سید الشهدا مفتخر شده است و این لقب توسط شخص رسول خدا به او داده شد. پس از شهادت حمزه، پیامبر برای او مجلس عزا برپاکردند و این از جمله اموری است که نشانگر جایگاه و مقام این مرد بزرگ و شخصیت تاثیرگذار و سرنوشت ساز درتاریخ اسلام است.

این کارشناس تاریخ اسلام خاطرنشان کرد: حضرت زهرا سلام الله علیها هر هفته به زیارت مرقد حمزه عموی خود در منطقه احد می رفتند و پیامبر درباره شهدای احد فرمودند: «هولاء شهداء! فاتوهم و سلموا علیهم و لم یسلم علیهم احدا، ماقامت السموات و الارض الا ردوا علیه! اینان شهیدان هستند نزد آنان بروید و بر آنان درود بفرستید و تا زمانی که آسمان و زمین برپاست کسی به زیارت آنها نرود و بر آنها سلام ندهد جز آنکه سلامش را پاسخ دهند.»

وی خاطرنشان کرد: مراغی در قرن 8 می نویسد؛ از قبور شهدای احد تنها محل قبر حمزه و «عبدالله بن جحش» و بنابر نوشته ای قبر «مصعب بن عمیر» شناخته شده است. که بر روی آنها گنبد یا بارگاه بزرگی توسط مادر الناصرلدین الله در سال 570 ساخته شد بعدها، سلطان قایتبای در سال 893 بر بنای این مقبره افزود. اما مقبره یاد شده در دوره صعودی ها تخریب شد تا آن که «شیخ شربتلی» اجازه یافت دیواری در اطراف آن بکشد و این دیوار پس از وی باز ترمیم و تعمیر شده است.
حجت الاسلام آل عیوب افزود: قبر حضرت حمزه نیز متاسفانه با این بیرحمی تاریخی ویران و منهدم می شود اما یکی از آداب و رسوم اهالی و مردمان حجاز که تا همین اواخر نیز پابرجا باقی مانده، این است که 12 رجب هر سال به مدینه آمده و شب را در منطقه احد بر مزار حمزه سید الشهدا می روند و تا صبح در فضای باز اطراف کوه رماط می مانند. بنابراین مردم برخلاف آن چه از مسئولان و سران وهابی سر مس زند، همچنان به فکر دین و اعتقادات و الگوهای ارزشی خود هستند. 

اسلام حضرت حمزه (ع) معادل اسلام صدها نفر بود

بنابراین گزارش حجت‌الاسلام «امیرعلی حسنلو» با اشاره به جایگاه و منزلت حضرت حمزه (ع) به خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاریشبستان گفت: پیامبر اسلام (ص) 9 عمو داشتند که حضرت حمزه یکی از آنها بود اما پیامبر چنان علاقه و محبتی نسبت به حمزه داشتند که درباره او فرمودند: دوستدارترین عموهایم حمزه و دوست‌داشتنی‌ترین برادرانم علی (ع) هستند. آنچه در تاریخ در رابطه با اسلام آوردن و مسلمان شدن حضرت حمزه (ع) بیان شده این است که او ایمان خود را در ماجرای مشاجره با ابوجهل آشکار کرد. زمانی که ابوجهل نسبت به پیامبر جسارت کرده و ایشان را دشنام داد، حضرت حمزه در حمایت از پیامبر در مقابل این جسارت، به مسجد‌الحرام رفت و با ابوجهل درگیر شد. او را با کمانی که در دست داشت مضروب ساخت و گفت: برادرزاده‌ام را آزار داده و دشنام می‌دهید در حالی که من بر دین او هستم؟

حمزه از روی تدبیر و درایت مسلمان شد 

مدیر گروه مطالعات تاریخ و سیره حوزه افزود: برخی گفته‌اند ایمان حمزه از روی تعصب و جانبداری قومی و قبیله‌ای بوده است، در حالی که طبق شواهد تاریخی این‌گونه نیست. اسلام حمزه از روی تدبیر و درایت بود چرا که در جواب قبیله بنی مخزوم -  هنگامی که به حمایت از ابوجهل به سوی حمزه حمله‌ور شدند - گفت: در نادانی شما همین بس که سنگ‌ها را می‌پرستید. من به یگانگی خدا و رسالت رسول خدا محمد (ص) شهادت می دهم و اگر قدرت و جرأت دارید مرا از اسلام و ایمان به او منع کنید! و فرمود چه چیزی مرا از حمایت و ایمان به دین او باز دارد در حالی که برای من روشن شده که او پیامبر خداست؟!

حجت‌الاسلام حسنلو تصریح کرد: قبل از مسلمان شدن حضرت حمزه، بسیاری از مسلمانان، اسلام خود را پنهان می‌کردند و برخی از قبیله بنی‌هاشم نیز که در ایمان به پیامبر تردید داشتند پس از ایمان حمزه همه به پیامبر ایمان آورده و از او حمایت کردند در حالی که در آن زمان موضوع حمایت اقوام و خویشان فرد از وی، موضوع مهم و تأثیرگذاری بود.

وی یادآور شد: مسلمان شدن حمزه قدرتی تازه و نشاطی دوچندان به مسلمانان بخشید. اسلام حمزه، معادل اسلام صدها نفر بود و به قدری در جامعه تازه تأسیس اسلامی مؤثر افتاد که با مسلمان شدن او روش مشرکان در آزار و اذیت مسلمانان تغییر کرد و مشرکان به جای شکنجه و آزارهای جسمی و روحی و روانی به تطمیع مسلمانان و پیشنهاد ثروت و همسران زیبا و ...به آنها، روی آوردند.

آثار شهادت حمزه حتی پس از وفات پیامبر نیز وجود داشت

مدیر گروه مطالعات تاریخ و سیره حوزه خاطرنشان کرد: همچنان که اسلام حمزه سبب قوت و تقویت اسلام و هراس دشمنان گردید و مرحله نوینی از اسلام و زندگی اسلامی را برای مسلمانان به ارمغان آورد، شهادت او نیز در احد برای مسلمانان بسیار ناگوار بود. پیامبر در شهادت حمزه بسیار غمگین شد و فرمود تاکنون چنین مصیبتی بر من نرسیده بود. هیچ‌یک از اصحاب و یاران پیامبر حتی حضرت امیر (ع) توان دادن خبر شهادت حمزه به پیامبر را نداشتند چرا که از میزان علاقه پیامبر نسبت به او آگاه بودند.

وی در ادامه با تشریح آثار شهادت حضرت حمزه بر اسلام و مسلمانان گفت: آثار شهادت حمزه حتی پس از حیات و وفات پیامبر نیز مشاهده می‌شود. صدمه‌ای که با شهادت حمزه به اسلام وارد شد تا بعد از وفات پیامبر نیز ادامه داشت تا جایی که امیرالمؤمنین (ع) در مواجهه با ماجرای سقیفه و هجوم به خانه آن حضرت فرمود: اگر حمزه و جعفر به جای عقیل و عباس بودند من این روزها را نمی‌دیدم.

خداوند نام حمزه را در آسمان و زمین به اسدالله تعیین فرموده است

این استاد حوزه تصریح کرد: جبرییل(ع) در تسلیت شهادت حمزه به پیامبر(ص) عرضه داشت: خداوند نام حمزه را در آسمان و زمین به اسدالله و اسد رسوله تعیین فرموده است و این تسلیتی بود برای تسکین پیامبر. حضرت رسول (ص) در شهادت حمزه، عزاداری کرد و به زنان مهاجر و انصار فرمود که برای حمزه عزاداری کنید.

وی افزود: پس از شهادت حمزه هر گاه کسی در راه دین و دفاع از آن به شهادت می رسید، خانواده شهدا ابتدا برای حمزه عزاداری می‌کردند و سپس برای شهید خود. پیامبر در تدفین حمزه او را تجلیل خاصی کرد و ردای خود را کفن او قرار داد. حضرت مدت‌ها به زیارت مرقد حمزه و شهدای احد می‌رفت و حضرت زهرا (س) از تربت حمزه تسبیحی ساخت و با آن ذکر می‌گفت.

در آیه 56 سوره قصص از حضرت حمزه یاد شده است

حجت‌الاسلام حسنلو با اشاره به این مطلب که تمام اهل بیت (ع) به وجود حمزه افتخار و مباهات می‌کردند،گفت: امیرالمؤمنین (ع) در احتجاجات خود به داشتن عمویی مانند حمزه مباهات می‌کرد و یکی از فضایل خود را داشتن عمویی می‌دانست که سیدالشهدا نامیده شده است.

وی افزود: آیاتی از قرآن نیز در شأن حمزه، جعفر و حضرت علی (ع) نازل شده است، مانند آیه 56 سوره قصص" و من المومنین رجال صدقوا ماعاهدوا الله علیه فمنهم من قضی نحبه و منهم من یتنظر .."  بر اساس نظر مفسران، منظور از  "من قضی نحبه "  حمزه و جعفر و منظور از " و منهم من ینتظر"  حضرت علی (ع) است. همچنین آیه 23 سوره احزاب و آیات 5 و 6 سوره عنکبوت " من کان یرجوا لقاءالله.."  که در این آیه نیز حضرت حمزه یکی از این افراد است.

حجت‌الاسلام حسنلو با تبیین منزلت معنوی حضرت حمزه گفت: جایگاه و منزلت معنوی حمزه به گونه‌ای است که در رتبه پیامبر و اهل بیت او قرار گرفته است چرا که پیامبر درباره او فرمود ای فرزندان عبدالمطلب ما سروران بهشتیم،  من (پیامبر خدا) حمزه سیدالشهداء، جعفر، علی (ع)، فاطمه (س)، حسن و حسین (ع) و مهدی (عج) و این حدیث بیانگر مقام و منزلت معنوی حمزه سیدالشهدا (ع) است. امام باقر (ع) در رابطه با حمیت و غیرت حضرت حمزه فرمود: غیرتی که حمزه در حمایت از پیامبر از خود نشان داد نزد خدا محبوب است.

دلیل شان و منزلت حمزه (ع) اخلاص او بود

این استاد حوزه تصریح کرد: غیرت را باید در جایی اظهار کرد که مورد رضای خدا باشد و حمزه زمانی حمایت خود را از پیامبر را اعلام کرد که دیگران حمایت خود را پنهان می‌کردند.

وی شجاعت داشتن در راه ایمان و عقیده را از درس‌ها و آموزه‌های حضرت حمزه برای جامعه امروز ما دانیت. این که مؤمن باید نسبت به آنچه بدان ایمان آورده، ثابت‌قدم و استوار باشد و ایمان خود را حفظ و علاوه بر آن اظهار کند. دفاع از رهبر و مطیع بودن در برابر او نیز از درس‌های حضرت حمزه به ماست. او اگرچه با پیامبر هم‌سن بود اما مطیع دستورات پیامبر بود و در راه محبوب و مطلوب خویش از هیچ چیز دریغ نکرد.

حجت‌الاسلام حسنلو تصریح کرد: دلیل اینکه حمزه از چنین شأن و منزلت معنوی برخوردار است اخلاص او در حفظ دین با تمام وجود بود. او هر آنچه داشت از قدرت، نفوذ، شجاعت مال و حتی جان برای حفظ اسلام صرف کرد.

منـابـع
دائرةالمعارف تشیع ج6
محمد بن سعد کاتب واقدی- طبقات واقدی- ج3