خبرگزاری شبستان _ اهواز، بحران آب یکی از موضوعات مهم و پراهمیت جهان امروز است و کارشناسان و متخصصان را بر آن داشته که پیشنهادات و نظراتی برای رفع این موضوع ارائه دهند.
امروز زمین در حال گرم شدن است که این موضوع عوامل مختلفی دارد که از جمله می‌توان به قطع بی‌رویه درختان اشاره کرد، هر چند در صورتی که قطع درختان همراه با کاشت نهال باشد می‌توان امید داشت این مشکل حل شود اما شواهد تاکنون چیز دیگری را نشان داده است.
استان خوزستان و اهواز طی چند سال اخیر بارها لقب گرم‌ترین نقطه جهان را به خود اختصاص داد و این در حالی است که استان دارای پنج رود بزرگ و همچنین منابع عظیم کشاورزی از جمله زمین‌های حاصلخیز است، اما به دلایل مختلف وضعیت زیست‌بوم این منطقه به خطر افتاده است.
از خشکی بزرگترین رودخانه ایران گرفته تا بروز پدیده ریزگردها، خطراتی هستند که در این منطقه پدیدار شده و شاید یکی از عوامل آن عدم استفاده صحیح از منابع کشاورزی و آبی این استان باشد، اما انتقال آب از سرشاخه‌های کارون که چند استان را درگیر می‌کند در این اتفاق بی‌تاثیر نیست.
بر همین اساس به منظور بررسی هر بیشتر و بهتر این موضوع به گفت‌وگو با پروفسور «پرویز کردوانی» کارشناس منابع آب و پدر علم کویرشناسی ایران پرداختیم که مشروح آن را در ذیل می‌خوانید.
وضعیت منابع آبی کشور چگونه است؟
کردوانی: آب‌های زیرزمینی وضعیت نامناسبی دارند یا به عبارتی حتی می‌توان گفت که وضعیت در این حوزه خراب است، این بارندگی‌های اخیر حتی باعث ایجاد ترسالی نشده چه برسد به تغییر اقلیم؛ کره زمین در حال گرم‌تر شدن است که این امر باعث ایجاد بی‌نظمی در بارندگی‌ها می‌شود.
بارندگی‌های اخیر همانند زمانی است که انسان بی‌پول بوده و یک‌دفعه پول کلانی را به‌دست می‌آورد؛ در اثر این بارندگی آب مناطقی همچون آبادان و خرمشهر بالا می‌آید هر چند که در سطح بین‌المللی نیز این اتفاق می‌افتد؛ در تاریخ شاهد هستیم که خلیج فارس بیش از سه بار به تربیت 20 هزار سال، 60 هزار سال و 120 هزار سال پیش خشک شد.
اکنون دریای خزر به دلیل اینکه منبع آن برف است وضعیت نامناسبی دارد که این موضوع مرتبط به گرم شدن زمین است؛ کشور آمادگی بارندگی‌های اخیر را نداشت و همین امر مشکلاتی همچون سیل و ایجاد خرابی را به همراه داشت که وزیر نیرو دستور دو کار را داد اول اینکه مقدار بالایی سد را تخلیه و دیگری لایروبی رودها بود، این اقدام‌ها برای استان‌های گلستان و خوزستان اشتباه بود.
یکی از دلایلی اشتباه بودن این اقدام این است هنگامی که بالادست رودها را لایروبی می‌کنیم سبب گل آلود شدن رودها در پایین دست می‌شود و بهتر و لازم بود پایین‌دست رودها را لایروبی کنند؛ بر اساس پیش‌بینی‌های انجام شده امسال تابستان گرمی را در پیش خواهیم داشت و بر اساس نمودار هواشناسی بارش‌های پاییز دیر شروع خواهند شد.
آیا پر شدن تالاب‌های کشور نشان از وضع مطلوب آبی در کشور دارد؟
کردوانی: مصرف آب در حال زیاد شدن است در کنار آن برداشت آب‌های زیرزمینی نیز افزایش یافته که اگر قرار باشد از سدها استفاده کنند باید سد مملو از آب باشد، وضع نامناسبی در مورد آب وجود دارد؛ در مناطق استوایی همانند برزیل این وضع به شدت در حال وخیم تر شدن است.
مناطق استوایی به دلیل وجود جنگل‌ها به ریه‌های زمین نامگذاری می‌شوند؛ در برزیل جنگل‌ها را به سرمایه‌داران اجاره می‌دهند تا درختان را قطع کنند قطع درختان باعث ایجاد موریانه می‌شود، موریانه‌ها گاز اتان تولید می‌کنند، به همین منظور عمدا آن مناطق را آتش زده تا بتوانند زمین‌ها را زیر کشت ببرند، این اقدامات به گرم شدن زمین کمک می‌کند؛ برای اصلاح این وضع مسیر بسیار دشواری وجود دارد که اگر همه عوامل را بخواهیم به دقت اجرا کنیم بیش از 50 سال طول می‌کشد.
بارندگی‌های اخیر تصادفی بودند، اگر وضعیت آبی کشور را مانند یک کارمند تشبیه کنیم می‌توانیم بگوییم که بارندگی‌ها حقوق این کارمند و آب‌های زیرزمین همان پس‌انداز بوده که اکنون در حال هدر رفتن هستند. رئیس‌جمهور در یکی از سخنرانی‌های خود عنوان کرد که همه تالاب‌ها را پر آب کردیم این رد حالی است که اگر به وضعیت جهان نگاه کنیم اکنون حتی باتلاق‌های آمریکا نیز در حال پر شدن هستند و این به دلیل وضعیتی است که گرم‌تر شدن کره زمین ایجاد کرده است.
یکی از مطالبی که بارها عرض کردم این است که دریاچه ارومیه دیگر احیا نمی‌شود و دلیل آن زدن چاه‌های بسیاری است، این مورد مربوط به زمانی بود که جمهوری اسلامی در حال توسعه کشاورزی بود، اکنون دریاچه ارومیه بر اثر بارندگی‌های اخیر پر شده است.
استان خوزستان چه وضعیتی دارد؟
کردوانی: استان خوزستان دارای پنج رود بزرگاست و این استان یکی از مناسب‌ترین مناطق برای کشت ذرت است که سالانه می‌توان سه بار این محصول را کاشت، چغندر نیز معمولا در بهار کشت می‌شود اما در خوزستان می‌توان آن را در پاییز کاشت و مطالب دیگر که نشان از استثانی بودن فضای این استان دارد.
یادم می‌آبد هنگامی که برای اصفهان، یزد و کرمان در حال کانال کشی بودند خانم ابتکار این اجازه را صادر نکرد تا بخشی از این انتقال به باتلاق گاوخونی تعلق بگیرد؛ در سال 70 قسمتی از شهر اهواز را آب گرفت و فراوانی آب در این استان بسیار بود تا اینکه طرح 500 هزار هکتاری در این استان برای توسعه کشاورزی مطرح شد.
آب اهواز در حال نابود شدن است، کم‌آبی در خوزستان منجر به کاهش کشاورزی و در پی آن موضوع ریزگردها شروع شد و شروع به مالچ‌پاشی کردند که در تاریخ 27 فرودین امسال شعبه 8 دادسرای عمومی اهواز ممنوعیت انجام مالچ‌پاشی را صادر کرد؛ ما در گذشته اصلا با مالچ‌پاشی آشنایی نداشتیم.
مالچ پاشی تاثیری در کاهش دائمی ریزگردها دارد؟
کردوانی: اگر منشاء ریزگردها خارجی باشد که نمی‌توانیم انجام دهیم، اما خشکسالی اخیر به‌دلیل کم‌آبی باعث شد تا حفر چاه افزایش یابد و همین امر باعث خشک شدن گیاهان و سپس شیوع پدیده ریزگردها شد که نارضایتی‌هایی را از سوی مردم در پی داشت.
بر این اساس مجموعه بسیج کانال‌کشی‌هایی را انجام داد، این کار با دو هدف جنگل‌کاری و کانال کشیدن برای کانون‌های شیوع ریزگرد بود تا از ایجاد گردوخاک جلوگیری کند.
تجربه جنگل‌کاری در سال 1340 در کشور صورت گرفت، اکنون برای انجام این پروژه کهور پاکستانی را آوردند و درختکاری را انجام دادند؛ ماهیت درخت تثبیت‌کننده نیست مانند این است که چند نفری دور منقل پر از خاک ایستاده باشند آیا می‌توانند بگویند که منشا گردوخاک از بین رفت؟ امروز اگر در خوزستان ریزگرد وجود دارد به این دلیل است که در این استان ماسه‌های روان وجود دارد که به غلط از آن به‌عنوان شن‌های روان یاد می‌کنند.
مالچ‌پاشی خیانت است، این کار ایرادات بسیاری دارد که نفتی بودن آن، ایجاد کارخانه جهت درست کردن مالچ، ساخت ماشین‌هایی که تنها یکبار در سال استفاده می‌شوند، زشت شدن مناطق، ایجاد باد داغ، از بین بردن موجودات زنده، عدم اجازه نفوذ آب، ایجاد دوده و بوی بد و ... از جمله آنها است اما مهم‌ترین ایراد آن این است که پس از چند سال مالچ‌پاشی اثر خود را از دست می‌دهد و مجددا باید انجام شود که این یعنی آسیب به محیط زیست.
خبر خوبی که در رادیو پیام منتشر شد این است که رئیس شورای عالی جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور خبر از توقف یکساله مالچ پاشی در کشور را داد.
باید کاری کنیم که ماسه‌های روان از محلی که بلند می‌شوند ریگ‌گذاری شوند تا شاهد قطعی کامل این پدیده باشیم؛ ماسه‌ها با گیاه تثبیت می‌شوند، ماسه‌های مزاحم 33 مورد استفاده سرمایه‌ای دارد که یکی از آنها فروش آن است. بازی کردن بچه‌ها، ریختن ماسه در لوله‌های گاز و آب و... از دیگر موارد آن بوده که باید با دقت بیشتری به آنها نگاه کرد.
آبیاری بارانی در این موضوع تاثیر دارد؟
کردوانی: آبیاری بارانی بسیار غلط است این موضوع باعث نم‌دار شدن زمین می‌شود؛ آبی که برای طرح 500 هزار هکتاری در نظر دارند در حال کاهش است، اکنون بیش از 60 درصد بیابان‌ها خشک شدن زیرا در حال آبیاری دستی هستند، تنها راه رفع موضوع مشکل ریزگرد خوزستان برای همیشه ریگ پاشیدن است.
در کشور معادن تولید آهن و مس فراوان وجود دارد و ریگ‌های موجود بلااستفاده هستند، می‌توان از آن برای این مهم بهره‌برداری کرد و علاوه بر آن می‌توان با ایجاد تنوع رنگی در مناطق ریگ‌گذاری شده به جاذبه گردشگری منطقه کمک کرد.
در خوزستان می‌توان از کاشت گیاه برای تثبیت استفاده کرد، این استان زمستان گرمی دارد و معمولا بارش‌ها در پاییز هستند، میزان بارندگی در این استان به اندازه تهران است و می‌توان از بذر گیاهانی به‌نام سودان گراس (علف) برای این کار استفاده کرد، با این کار حتی اگر بارندگی صورت نگیرد با مقداری آب پاشیدن مناطق وسیع سربزی را مشاهده خواهیم کرد، اکنون در یزد هرجا بارندگی اتفاق افتد پوشش گیاهی بسیار زیبایی صورت می‌گیرد.
موضوع دیگری که باید به آن توجه داشت این است که هر سد تاریخ مصرفی دارد و پس از آن باعث تجمع رسوبات می‌شود که عمده آنها نمک است و همین آب شور باعث مرگ کشاورزی و درختان می‌شود و این یک خودکشی برای محیط زیست است؛ سدها باید پس از پایان عمر خود تبدیل به یک محل گردشگری شوند.
در پایان با عرض کنم که در صورتی که توانستیم به جای مالچ‌پاشی ریگ‌گذاری را نهادینه کنیم افتخاری برای جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌المللی خواهد بود.
نظر شما