به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد، «محمود طغرائی» امروز (۱۰ تیر) در جمع خبرنگاران گفت: وسعت کارخانه نخریسی ۶۶۰۰۰ مترمربع و زیربنای آن۲۵ هزار مترمربع است، سفارش ماشین‌آلات نخریسی به کمپانی «برادران پلات» انگلستان به میزان۱۰۱۲۰ دوک با کلیه لوازم مربوطه به مبلغی در حدود دو میلیون و چهارصد هزار ریال داده شد که مقداری لوازم یدکی مابه‌الاحتیاج نیز ضمن آن منظور شده بود، صد و پنجاه دستگاه ماشین‌آلات بافندگی در داخل کارخانه مستقر شده بود.
مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی با بیان این که کارخانه نخ ریسی به ۵ قسمت مجزا تقسیم تقسیم و تفکیک شده است، افزود: بخش تأسیسات که در شمال غربی سایت کارخانه قرار دارد پس از ورود به این بخش با یک سرسرای مسقف به ارتفاع ۲ طبقه رو به رو می‌شویم که محل قرارگیری دیگ های بخار است و در حال حاضر نیز این کاربری ادامه دارد، هنوز توربین های برق در مواقع قطع برق، برق اضطراری مجموعه را تامین می کنند، این قسمت به همراه نمای بخش طاق زنی، هنوز به همان شکل گذشته خود باقی مانده است، دیوارهای این بخش بیشتر ۸۰ سانتی متر قطر دارند و شامل آجر و ملات ساروج است و سقف اکثر نقاط، تر و پروازی است.
وی ادامه داد: قسمت طاقه زنی که در شمال کارخانه و در سمت راست تاسیسات قرار دارد یکی از شاهکارهای مجموعه کارخانه نخ ریسی خسروی، همین قسمت است. این بخش، یک فضای باز با ستون های متعدد است که به امر طاقه زنی و اتو کشی اختصاص داشته و دارد، جزئیات سقف و ستون ها بسیار جالب توجه است.
طغرایی افزود: قسمت ریسندگی که در شرق سایت و در جلو بخش طاقه زنی قرار دارد، بخش ریسندگی از یک سمت به وسیله سرسرای ورودی و بخش اداری به محوطه ورودی متصل می شود و از سمت دیگر به وسیله حلاج خانه و بارانداز به محوطه پشتی و از پایین به سمت انبار طاقه زنی متصل می شود، جزییات سقف این بخش بسیار جالب توجه است، از طرفی بحث نور گیری خاص این فضا مطرح است (با توجه به وسعت این فضا، نورگیری از دیوارها نمی تواند تأمین کننده روشنایی کل مجموعه باشد و ناچار باید از نورگیر سقفی استفاده کرد و از طرفی بحث صدا و آلودگی صوتی زیاد و هم چنین بحث ایستایی سالن وسیع ریسندگی، همه و همه طراح را برای طراحی متخصصانه و دقیق جزییات اجرایی و عملکردی فرا می‌خواند.
مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی تصریح کرد: قسمت اداری و محوطه که در جنوب سایت و در نزدیکی ورودی اصلی قرار دارد این بخش به دلیل گسترده شدن کاربری و عملکرد کارخانه به بخش های دیگر الحاق شده که شامل حراست، اطلاعات، فروشگاه، خبازی، سالن چندمنظوره و اتاق ریاست هم چنین اتاق های بخش اداری است.
وی گفت: پنجمین بخش این کارخانه قسمت بافندگی که در غرب مجموعه و در کنار سالن ریسندگی قرار دارد، حجم ساختمان این قسمت، شبیه بخش ریسندگی است و جزییات سقف آن نیز کاملا شبیه بخش ریسندگی است، کارخانه نخ ریسی خسروی به دلیل کسب معماری خاص آن. شیوه ساخت، زمان ساخت و نیز تقابلی که با معماری صنعتی جهان در عصر خویش داشته حائز اهمیت است همچنین شاید بتوان این بنا را به عنوان اولین حرکت و یا جزء اولین حرکت ها به عنوان معماری صنعتی معرفی کرد، این بنا به جهت قدمت، نوع کاربری و جنبه های آگاهانه طراحی و نیز به لحاظ اجرا و جزییات اجرایی بسیار ارزشمند است.
طغرایی یادآور شد: تقریبا نیمی از بخش‌های کارخانه نخریسی متعلق به شرکت برق خسروی مشهد است؛ جایی که هم برق موردنیاز کارخانه و هم برق شهر را تامین می‌کرده است، این ساختمان به انضمام ژنراتور اصلی و چند ژنراتور کوچک و توربین، شرکت برق را تشکیل می‌دهد، رو به روی ساختمان، استخری به عمق هفت متر وجود دارد که داخل آن سکوهایی بوده که لوله‌هایی برای سیستم تبرید به صورت مشبک روی آنها قرار می‌گرفته است، کنار استخر، حوضچه‌‌ای قرار گرفته که سیستم تقطیر را در برمی‌گیرد، جایی که آب مقطر کارخانه را تامین می‌کرده است.
مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی اظهار کرد: در مسافتی دورتر از استخر و حوضچه هم چاهی به عمق ۸۵متر وجود دارد که تا پایین، دیوارچینی شده است، این چاه جایی قرار گرفته که با توجه به عمق کم آن می‌توان آب زیادی از آن استخراج کرد و همیشه بالغ بر چهار اینچ آب دارد، در این قسمت از کارخانه بازسازی ای صورت نگرفته، فقط یک بار بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، چاه و استخر لایروبی و روکش شده است، نخستین خط تولید در سالن اصلی، خط تولید پلات در سال۱۹۳۵ بوده است.
وی گفت: بنایی که به عنوان ساختمان کارخانه مطرح است و سند کارخانه محسوب می‌شود، به علاوه زمین صنایع فلزی(به‌دلیل اینکه تاسیسات تراش و ماشین‌های ابزار و تعمیرگاه‌ها و تاسیسات برق کارخانه در اینجا بوده است، به آن صنایع فلزی می‌گفتند) قبل از انقلاب، شیرخوارگاه و قبل از آن هم مهمانسرای کارخانه نخریسی بوده است، داخل این مجموعه، نیم‌طبقه ای به سمت پایین با پنجره‌ای نورگیر دارد، از داخل زیرزمین یک‌سو به آن‌طرف خیابان می‌خورد که این راه به دلایل امنیتی ایجاد شده است، در گذشته رجال سیاسی نیز به کارخانجات رفت و آمد می‌کردند و کارخانه‌دارها هم جزء افراد سیاسی کشور محسوب می‌شدند، این راهِ فرار مخفی برای آنها بوده است تا در مواقع اغتشاش، از طریق آن رفت و آمد کنند.
طغرایی ادامه داد: بعد از آنکه ساختمان شیرخوارگاه مجموعه شد، کارگران فرزندانشان را به آنجا می‌آوردند و سیستم کارخانه طوری طراحی شده بود که کارگران در زمان کار هیچ نگرانی نداشته باشند، حتی میوه و نان کارگران هم از باغ‌ها و نانوایی مجموعه تامین می‌شده است.
مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی گفت: می توان این بنا را به عنوان یکی از اولین حرکت ها در زمینه معماری صنعتی در خراسان معرفی کرد، در گذشته کارخانه نخ ریسی، بخش اعظمی از برق منطقه اطراف را (غیر از برق موردنیاز خود) تأمین می کرد، ویژگی بارز این اثر، کاربری و قدمت آن است هم چنین به خاطر تأثیری که از معماری آلمان در زمینه کارخانه سازی گرفته است، جزء آثار ویژه در این منطقه است، تکنیک های ساختمانی، تزیینات خاص و ماشین آلات صنعتی و نیز نوع روابط بخش های مختلف این کارخانه از دیگر ویژگی های آن است.
نظر شما