به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، روز مباهله به عنوان رخدادی تاریخی و مهم در اسلام و تاریخ تشیع قلمداد می شود. در حقیقت روز مباهله از یک سو پرده برداشتن و کنار رفتن نقاب تظاهر به حقیقت در پرتو حقیقت است و از طرفی مباهله، سند روشنی در جهت اهمیت جایگاه اهل بیت علیهم السلام است. بخش اول گفتگوی ما با حجت الاسلام و المسلمین محسن تاج لنگرودی، پژوهشگر تاریخ اسلام به روز مباهله و تحلیل معنایی و تاریخی آن پرداخته است.
تجلیل و پاسداشت روز مباهله از کجا می آید؟ چرا روز مباهله به یک روز تاریخی در اسلام و تشیع تبدیل شد؟
اهمیت روز مباهله به این است که حقانیت و برتری اسلام مخصوصا به مسیحی ها روشن شد. در روز مباهله در حقیقت تمام اسلام در برابر تمام مسیحیت قرار گرفت. نصارای نجران در واقع خود را نماینده مسیحی ها می دانستند و پیامبر (ص) در روز مباهله عصاره و چکیده مسلمانان را که عبارت از اهل بیت پیامبر (ص) از حضرت امیرالمومنین (ع) و فاطمه زهرا (س) تا حسن و حسین علیهما السلام بود با خود به مواجهه با مسیحی های نجران بردند.
چرایی عقب نشینی گروه مسیحیان نجران در برابر پیامبر (ص) چه بود؟
نصارای نجران برای مباهله که آمدند بزرگان نجران از جمله عاقب و سید وقتی سیمای ملکوتی و چهره های نورانی پیامبر و چهار معصومی که در کنار پیامبر قرار گرفه بودند دیدند گفتند ما با این افراد مباهله نمی کنیم و اگر این پنج نفر ما را نفرین کنند یک مسیحی روی زمین زنده نمی ماند. در حقیقت رئوس نصارای نجران متوجه شدند که هیچ بختی در این مباهله ندارند و به یک معنا در برابر عصاره و چکیده مسلمانان که همان پیامبر (ص) و اهل بیت عصمت و طهارت بود عرصه را واگذار کردند.
معنای حرکت پیامبر (ص) در همراه کردن امام علی علیه السلام و همسر و فرزندان امیرالمومنین در این مباهله چه می تواند باشد؟
چه فضیلت و شرفی بزرگ تر از این برای امام علی (ص) و زهرای مرضیه (س) و امام حسن و امام حسین علیهما السلام که پیامبر در میان گروه مسلمانان این چهار نفر را انتخاب کردند و در حقیقت با این حرکتی که پیامبر انجام داد نشانه ای آشکار را برای همه روشن کردند از جمله این که این مباهله و همراهی امیرالمومنین در حقیقت دلالتی به امامت و فضیلت علی ابن ابیطالب بود.
آیا این یک برداشت استنباطی است یا نه در واقع ریشه های قرآنی دارد؟
اگر در محتوای آیه مباهله که آیه 61 سوره آل عمران است و می فرماید: "فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک من العلم فقل تعالوا ندع ابناء نا و ابناء کم و نساء نا و نساء کم و انفسنا و انفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنه الله علی الکاذبین / هر کسی که پس از فرا رسیدن علم به تو درباره او - حضرت عیسی (ع) - با تو محاجه کند بگو: بیایید تا ما پسران مان و شما پسران تان، ما زنان مان و شما زنان تان، ما خویشان نزدیک و شما خویشان نزدیک خود را بخوانیم سپس تضرع کنیم و بخواهیم که لعنت الهی بر دروغ گویان فرود آید." اگر دقت کنیم متوجه می شویم که در این آیه علی ابن ابیطالب (ع) نفس پیامبر (ص) خطاب شده است. عبارت انفسنا با توجه به مصادیق روشنی که در آیه وجود دارد علی ابن ابیطالب (ع) است. در روایت مشهوری که اهل تسنن نقل کرده اند پیامبر خطاب به امیرالمومنین علی علیه السلام می فرماید : انت منی بمنزله هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی / تو نسبت به من به منزله هارون نسبت به موسی هستی جز این که بعد از من پیامبر نمی آید و نبوت با من ختم می شود. لذا تمام آن ویژگی هایی که هارون نسبت به حضرت موسی علیه السلام داشته علی ابن ابیطالب (ع) مطابق با فرمایش پیامبر (ص) نسبت به رسول الله دارد. لذا اهمیت آیه مباهله در این است که امامت، فضیلت و بزرگی علی ابن ابیطالب را بیان می کند.
چرا با وجود تصریح روشن آیه مباهله نسبت به بزرگی و عظمت مقام امیرالمومنین (ع)، همچنین تعبیر و توصیف روشن پیامبر (ص) نسبت به حضرت، عده ای نمی خواهند به این حقیقت معترف باشند؟
بله واقعا نکته مهم و جالب توجهی است که عده ای این برتری و فضیلت را نپذیرفته اند و متاسفانه منطق بدون دلیل ارائه می کنند و می گویند درست است که علی ابن ابیطالب فاضل و بر دیگران برتر است و دیگران تحت این برتری هستند اما در حقیقت خداوند مفضول را بر فاضل برتری داده است. این حرفی است که ابن ابی الحدید سنی معتزلی در شرح نهج البلاغه مطرح می کند و چون در حقیقت جبری مسلک است می گوید بله اما خداوند مفضول را بر فاضل بدون رجحان برتری داده است.
گویا بار نخست که نصارای نجران برای محاجه نزد پیامبر (ص) آمدند رسول خدا آن ها را نپذیرفت. علت این نپذیرفتن چه بود؟
بار اولی که نصارای نجران پیش پیامبر (ص) آمدند با لباس های بسیار فاخر و ظاهر اشرافی آمده بودند و به خاطر آن همه تجمل و اشرافی گری، پیامبر آن ها را نپذیرفت بنابراین آن ها رفتند و روز بعد با لباس های ساده شان آمدند.
مهم ترین اهرمی که نصارای نجران به عنوان برگ برنده می خواستند در این محاجه و مباهله مطرح کنند چه بود؟
شیوه خاص تولد حضرت مسیح که در حقیقت پدر نداشتند و به اذن الهی از مادری باکره به دنیا آمده بودند از سوی مسیحیان نجران به عنوان دلیل برتری مسیحیت بر ادیان دیگر بیان می شد و این شیوه خاص تولد باعث شده بود که مسیحیان او را فرزند خدا بنامند اما در حقیقت قرآن، دیدگاه دیگری در این باره دارد و در آیه 59 سوره آل عمران می فرماید: ان مثل عیسی عندالله کمثل آدم خلقه من تراب ثم قال له کن فیکون.
در حقیقت سخن پیامبر (ص) این بود که اگر نداشتن پدر فضیلتی برای حضرت عیسی (ع) محسوب می شود در آن صورت آدم که نه پدری داشت و نه مادری، در آن صورت افضل بر عیسی (ع) است در صورتی که قرآن می گوید خلقت عیسی (ع) هم مثل خلقت آدم ار تراب و خاک بوده است.
نظر شما