خبرگزاری شبستان، رشت، مائده اسفندمز؛ تقریبا ۱۰ سال پیش بود که نخستین نشانه‌های هجوم اهریمن نیلگون یا همان گیاه مهاجم سنبل آبی در تالاب عینک رشت مشاهده شد. هرچند تا سال ۱۳۹۵، کمتر کسی در سطح شهر رشت می‌دانست که این گیاه دلفریب که در دست فروشندگان دوره‌گرد در خیابان‌های شهر فروخته می‌شود، می‌تواند فاجعه‌ای بزرگ در سطح محیط زیستی، کشاورزی، اقتصادی و اجتماعی به وجود بیاورد. فاجعه‌ای که بسیاری از کشورهای مختلف دنیا از آمریکا گرفته تا اروپا و به ویژه آفریقا با آن دست به گریبان هستند.
سنبل آبی با برگ‌های گسترده، ضخیم، براق و تخم مرغی شکل ۱۰ تا ۲۰ سانتی متری که به اندازه یک متر در ارتفاع بالا‌تر از سطح آب رشد می‌کند، دارای ریشه‌های ارغوانی سیاه آزاد و ساقه راست است که هشت تا ۱۵ گل جذاب را بر روی خود دارد.
این گیاه با رشد سریع در محیط‌های آبی (رشد دو برابری طی دو هفته) و مصرف مقادیر زیادی از اکسیژن آب، یکی از خطرناک‌ترین گونه‌های گیاهان آبزی است که شناخته شده و در مدت کوتاهی قادر خواهد بود تا اکوسیستم منطقه را نابود کند.
فاجعه بودن هجوم سنبل آبی به هر محیطی را اینطور بهتر می‌توان درک کرد که بدانیم این گیاه می‌تواند در دوره ۱۰ الی ۱۵ روزه، رشد دو برابری داشته باشد و تنوع روش‌های تکثیر از جمله ساقه‌های هوایی، استولون و بذر، خطر این علف هرز را چند برابر می‌کند.
طول عمر ۱۵ تا ۳۰ سال، بذردهی و جوانه‌زنی آن در طول سال‌های متمادی، زیست توده ۱۰ تا صد برابری نسبت به گیاهان زراعی که در حدود ۵۰۰-۴۰۰ تن زیست‌توده در هکتار است و هدردهی ۱۳ برابری آب نسبت به سطح آزاد آب از جمله ویژگی‌های انحصاری و خطرناک سنبل آبی است که نگرانی‌ها درباره هجوم آن به هر اکوسیستمی را جدی‌تر می‌کند. به عبارت دقیق‌تر، این گیاه وقتی وارد اکوسیستم آبی می‌شود طی مدت دو هفته می‌تواند جمعیت خود را به میزان دو برابر افزایش داده و یک بوته آن با ۲۰ گل می‌تواند سه هزار دانه تولید کند و هر دانه آن بین پنج تا ۲۷ سال می‌تواند زنده بماند.
*هجوم بوته‌ها به ورودی‌های تالاب انزلی
پس از اطمینان از هجوم این گیاه به تالاب عینک رشت، با کمک موسسه‌های مردم نهاد محیط زیستی و برخی دستگاه‌های اجرایی، تلاش‌ها برای پاکسازی آن از تالاب عینک آغاز شد. تلاش‌هایی که با بیل‌های مکانیکی و کندن بوته‌ها حتی با دست‌های خالی هم انجام شد اما نگرانی‌ها علاوه بر تالاب عینک رشت، در وسعتی گسترده‌تر یعنی تالاب بین‌المللی انزلی و کشاورزی مناطق مختلف بود. نخستین نشانه‌های حضور سنبل آبی در ورودی رودخانه‌های بهمبر به سمت سیاه درویشان و رودخانه روستای چکوور صومعه سرا بود که دو مدخل ورودی رودخانه‌ها به تالاب انزلی هستند.
نگرانی‌ها فقط محدود به تالاب‌ها نبود بلکه گستردگی هجوم سنبل آبی به آب‌بندان‌ها و آبگیرها می‌توانست خسارات وسیعی به کشاورزی و اقتصادی جوامع محلی و در نهایت استان وارد کند. با گذشت چند سال، این هجوم گسترده‌تر شد هرچند در گوشه و کنار استان تلاش‌ها همچنان برای پاکسازی دستی و مکانیکی سنبل آبی انجام می‌شد و ادامه یافت به‌طوری‌که در مهر ماه امسال شهردار آستارا از جمع‌آوری پنج تن از این گیاه از آبگیر بلوار سفیر امید این شهر خبر داد.
جواد معیتی گفت: با استفاده از سه قایق موتوری، پنج تن گیاه مهاجم سنبل آبی را از سطح ۲ هزار متر از برکه سفیر امید شهر آستارا جمع‌آوری و در محل مناسبی دفن کردند.
کشاورزی گیلان در سایه ی هجوم سنبل آبی بر آب بندان ها
اهمیت آب‌بندان‌ها و آبگیرها علاوه بر ارزش والای تالاب‌ها در حفظ اکوسیستم، در کشاورزی گیلان و به تبع آن، اقتصاد جوامع محلی و استان نهفته است. هشداری که چهار سال پیش از سوی کارشناسان حوزه محیط زیست درباره عواقب هجوم سنبل آبی به کشاورزی و اقتصاد منطقه اعلام شده بود، امروز به وضوح به واقعیت تبدیل شده است.
پیش بینی می‌شد ورود سنبل آبی به پشت سد سپیدرود و گسترش در آب‌بندان‌ها و شبکه‌های آبرسانی شالیزارها به دلیل نقش آب‌بندان‌ها در زراعت برنج استان و اقتصاد مردم، افزایش هزینه نگهداری و لایروبی برای سازمان آب و مردم از جمله خسارت‌های آتی سنبل آبی در گیلان باشد.
حال علاوه بر غرب و مرکز استان، از یک سال پیش، هجوم این گیاه فریبنده در شرق گیلان هم مشکل آفرین شده است. به طوری‌که سال گذشته خبرها از درگیر شدن شلمانرود یکی از مهمترین رودخانه‌های شرق گیلان برای آبرسانی در فصل کشاورزی به گوش رسید.
امسال هم به تازگی فرماندار لنگرود از همه دستگاه‌های اجرایی و موسسه‌های مردم نهاد برای پاکسازی سواحل چاف و چمخاله از این گیاه مهاجم درخواست کمک کرده است.
رحیم حیدری گلبارودی با بیان اینکه به کمک تمام دستگاه‌های شهرستانی، استانی و مردمی برای پاکسازی سنبل آبی در سواحل شهرستان نیاز داریم گفته است: این گیاه مهاجم، کشاورزی، آبزیان و محیط زیست شهرستان را تهدید می‌کند.
به نظر می‌رسد در صورتی که به‌طور جدی و عملیاتی طی یک برنامه مدون هر ساله، برای جلوگیری از هجوم روزافزون سنبل آبی در استان اقدام نشود، دیری نپاید که کشاورزی استان با چالشی جدید روبرو خواهد شد. چالشی که معیشت خانوارهای بسیاری را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد و علاوه بر بروز خسارت بر اقتصاد کشاورزان، اقتصاد استان را نیز مورد هجوم خود قرار خواهد داد.
اگرچه بسیاری از کشورها در نقاط مختلف دنیا با این گیاه مهاجم دست و پنجه نرم می‌کنند اما الگوبرداری و توجه ویژه به راه‌های مقابله با گسترش این اهریمن نیلگون می‌تواند مانع از بروز عواقبی سهمگین‌تر باشد که در انتظار کشاورزی گیلان است.
نظر شما