در حوزه نشر کتب مذهبی با مشکل مدیریت مواجه هستیم تا منابع/ چاپ قرآن نسبت به سال های گذشته ۱۰ درصد کاهش یافته است

به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، در حال حاضر به رغم توسعه گسترده فناوری های جدید ارتباطی و شبکه ارتباطات مجازی در جهان تالیف و انتشارات کتاب و کتابخوانی همچنان جایگاه، اهمیت و نقش خود را دارد اما با وجود این فرهنگ کتاب و خلق آن از پدیدآورندگان تا خواندن دچار مشکلاتی است و سرانه مطالعه مفید را در کشور دچار نقص کرده است. در این میان تولید کتب معارف دینی و اخلاقی نیز با مشکلات زیادی در کشور ما همراه می باشد لذا در این خصوص با«محمد مهدی عزیززاده»مدیر کل دبیرخانه کمیسیون توسعه فعالیت های تبلیغی و ترویجی معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه تقدیم حضورتان می شود.

با توجه به رسالتی که معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد در حوزه کتب دینی دارد، مهمترین مشکلات حوزه نشر کتب معارف دینی چیست و با چه خلأهایی روبرو می باشد؟

متاسفانه علیرغم تصورات موجود، کتب حوزه معارف دینی مستثنی از مشکلات حوزه نشر نیست و چه بسا بیش از سایر حوزه های دیگر با این مشکلات دست و پنجه نرم می کند. بر همین اساس نخستین مشکل ما در حوزه چاپ و نشر، خود نسخ صریح قرآن است. بر اساس برآورد اولیه و با احتساب اینکه ما حدود 70 هزار مسجد، چهار هزار مدرسه قرآنی فعال و حدود هفت یا هشت هزار مراکز آموزشی، دانشگاهی و نظامی در کشور داریم که همه اینها نیازمند مراجعه قرآنی بوده و باید این نیاز آنها تامین شود که عدد قابل توجه ای می باشد، ضمن اینکه هرچند سال یک بار هم باید همین کتب قرآنی به دلیل کثرت استفاده نوسازی شده و مجددا مصارف نو جایگزین نسخ های قدیمی تر شوند لذا لازم است که این کتاب ها در چرخه چاپ جدید قرار بگیرند.

بر اساس برآورد اولیه، کشور فقط سالانه بین 3 تا 4 میلیون نسخه قرآن برای سیستم های آموزشی و استفاده داخلی نیاز دارد، این در حالی است که اکنون میزان چاپ قرآن کریم در کشور به 10 درصد یعنی رقمی بین 300 تا 400 هزار جلد کاهش یافته است.

علت کاهش این میزان چاپ قرآن در کشور چیست؟

مسایلی از قبیل مشکلات موجود در حوزه کاغذ، مشکلات حوزه فروش بازار و ناشران و عدم تامین نقدینگی لازم از جمله مسایلی است که باعث کاهش میزان چاپ قرآن کریم شده است، ضمن اینکه دستگاه های حمایت کننده هم به دلیل کمبود اعتبار از پس هزینه های این کار بر نمی آیند و از همه مهم تر اینکه برنامه ریزان این حوزه نتوانستند یک برنامه و توسعه ماندگاری در این حوزه برنامه ریزی کنند که صنعت نشر قرآن تا این اندازه وابسته به اعتبارات دولتی نباشد. منابع بسیار مختلفی از قبیل امور خیریه ها، موقوفات و کمک های مردمی وجود دارند که می توانست در جهت حمایت از این حوزه در طول این سال ها فرهنگ سازی و سازماندهی شوند، همان طور که خیرین در حوزه های مختلف مانند سلامت، بهداشت و آموزش ورود کرده و چندین برابر دولت اقدامات خوبی در این حوزه ها انجام دادند ولی متاسفانه در حوزه چاپ قرآن هیچ اقدام درخوری صورت نگرفته، ما حتی در این حوزه نیز با مشکلات زیادی روبرو هستیم.

کتب معارفی، قرآنی منتشره از سطح علمی و نوآوری بالایی برخوردار نیستند

معاونت قرآن و عترت ارشاد در حوزه آثار قرآنی با چه مشکلاتی روبرو است؟

اگر به خانه کتاب به عنوان مرجع ثبت آثار رسیده در کشور نگاه کنید، متوجه می شوید که ما در طول سال های اخیر در تنوع تولیدات معارفی دچار فقر هستیم و آن تنوع و جذابیتی که باید در آثار منتشر شده جدید وجود داشته باشد را نمی بینیم و این عناوین جدید بسیار انگشت شمار هستند که بنده از آن به عنوان فقر تولید محتوا یا فقر نظریه پردازی نام می برم. بر همین اساس ما در حوزه معارفی پاسخگوی نیازهای روز جامعه نیستیم لذا میزان نوآوری در تولید آثار معارفی در آثار منتشره به خصوص آثاری که از سطح علمی بالایی برخوردار هستند، بسیار اندک می باشد و این امر بیانگر وجود مشکلاتی در این حوزه است؛ بر همین اساس ما زیاد شاهد تنوع و نوآوری در حوزه آثار چاپی معارفی نیستیم.

اگر آثار آموزشی معاونت قرآن که خود دارای بازار فروش هستند را جدا کنیم آثاری که در آنها نوآوری و شکوفایی علمی، نظریه پردازی و توسعه دانش رخ داده باشد در طول این سال ها به تعداد انگشت های یک یا دو دست هم شاید نرسند و به نظر بنده دستگاه های متولی، سرمایه گذاری های لازم را در این حوزه نکرده اند و در حوزه نشر هم به دلیل مشکلات کاغذ زیادی موفق نبودیم.

نشر دیجیتال در حوزه قرآنی و معارفی در آستانه ورشکستگی قرار دارد 

با توجه به شرایط حاضر اوضاع نشر دیجیتال در حوزه های قرآنی و معارفی چگونه است؟

تقریبا نشر دیجیتال در حوزه قرآنی و معارفی در آستانه ورشکستگی قرار دارد و بسیاری از ناشران دیجیتالی که دو سال پیش در نمایشگاه قرآن حضور داشتند اکنون به دلیل مشکلات اقتصادی، عدم نقدینگی و عدم مراجعه مردم ورشکست شده اند و در حال حاضر به جز چند شرکت شاخص، کار جذاب و اثرگذاری تولید نمی شود و سهم آنها در بازار بسیار کاهش یافته است و عملا از چرخه تولید و عرضه خارج شده اند. همچنین نوآوری و اثر فاخر و ممتاز در حوزه نشر مکتوب هم بسیار کم شده است؛ بنابراین می توان گفت در حال حاضر بیشترین آسیب به حوزه معارف و دین وارد شده است. در طول چند سال گذشته تیراژ قرآن در کشورمان تا 12 میلیون نسخه هم رسیده بود. ایران دومین ناشر قرآن در جهان اسلام بود ولی اکنون بسیار کاهش یافته است.

در حوزه نشر کتب مذهبی با مشکل مدیریت مواجه هستیم تا منابع

آیا تحریم ها تاثیری در ایجاد مشکلات فوق داشتند؟

بخشی که مربوط به مشکلات کاغذ است بله ولی بخش توسعه زیربنایی که مربوط به نوآوری ها، کار علمی و سرمایه گذاری توسط خودمان در داخل کشور می شود، هیچ ارتباطی به تحریم ها ندارد. ما اینجا هم همانند بسیاری از حوزه های دیگر با مشکل مدیریت مواجه هستیم تا منابع.

معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد در حوزه تولید کتاب های معارفی و دینی متناسب با جوانان و نوجوانان چه اقداماتی انجام داده است؟

شیوه کار ما این گونه است که به تعدادی از ناشران و مولفان سفارش می دهیم که در فلان حوزه ها برای ما تولید کار کنند. ما نیز به اقتضای اعتبارات اندکی که داریم به گونه ای که حتی نسبت به سال های گذشته هم کاهش یافته است، سفارش تولید می دهیم؛ این در حالی است که نه تنها اعتبار ما افزایش نیافته بلکه هزینه های جاری برنامه های ما نیز نسبت به گذشته چند برابر شده است. اینها محدودیت های اعتباری است که در کارها و برنامه های ما وجود دارد. در حال حاضر تیمی به سفارش وزارت ارشاد بر روی موضوعات اجتماعی نهج البلاغه (عمدتا اخلاق اجتماعی نهج البلاغه) آغاز به کار کرده اند که آنها به صورت رسانه ای کتاب و مدیا این مفاهیم را در فضای مجازی و فضای نشر مکتوب به جوانان و نوجوانان انتقال می دهند. این بخشی از کار است که ما در حد بضاعت خودمان انجام می دهیم، بخش دیگر کار ما حمایت از تولیدات فاخر و ممتاز افراد است که در این حوزه هم تولیدات کم و عدم مراجعات جدی بسیار ضعیف هستیم؛ بنابراین متولی این حوزه فقط وزارت ارشاد نیست بلکه سازمان تبلیغات، اوقاف، دانشگاه ها، فرهنگستان هنر و سایر مراکزی که در اساسنامه آنها شرح وظایف و اعتبار دیده شده است، مسئولیت دارند.

جایگاه و اهمیت کتاب از نظر شما چیست؟

ما هر چقدر هم در حوزه فناوری پیشرفت داشته باشیم ولی کتاب از جایگاه و نقش ویژه ای برخوردار است. کتاب یکی از ارکان تاثیرگذار و بالندگی فرهنگی در کشور محسوب می شود لذا ما در عین حالی که باید به حوزه های جدید و فناوری های نوین توجه داشته باشیم ولی حوزه نشر نباید مورد غفلت قرار گیرد.