راه اندازی سامانه ارزیابی سمن ها در خوزستان/ فرهنگ فقر در مناطق حاشیه در حال شکل گیری است

خبرگزاری شبستان _ اهواز: پویایی یک جامعه عوامل مختلفی را در بر می گیرد و هر نهاد ویژگی خاص خود را در این پویایی دارد، در این بین یکی از نهادهای تاثیرگذار و پرکاربرد هر جامعه فعالیت های مردمی است که در قالب سازمان های مردم نهاد تعریف و خلاصه می شود.

بر اساس واقعیت سازمان های مردم نهاد وظیفه بسیار سنگینی را بر دوش خود می کشند و بسته به ماهیت ساختار یک سمن عملکرد آن در جامعه نمود پیدا می کند. نقش مهم سمن ها زمانی بسیار پر رنگ می شود که آسیب های اجتماعی در جامعه در حال گسترش باشند.

به منظور بررسی بیشتر فعالیت سمن ها و بررسی آسیب های مختلف و عوامل موثر در پویایی استان خوزستان به گفت و گو با «یعقوب شلیش پور» مدیرکل اموراجتماعی استانداری خوزستان پرداختیم که مشروح آن را در ذیل خواهید خواند.

وضعیت سازمان های مردم نهاد در استان خوزستان چگونه است؟

شلیش پور: در موضوع سمن ها بر اساس برآوردی که در استان خوزستان انجام دادیم توقع فعالیت سمن به نسبت نوع نیاز استان همخوانی ندارد، امروزه در استان خوزستان بیش از 500 سمن فعال دارد که اگر بخواهیم آنها را بر اساس فراوانی رتبه بندی کنیم بیشتر سمن های خوزستان در حوزه امور خیریه فعال هستند که بیش از 60 درصد سمن های خوزستان را شکل می دهند.

یکی از دلیل فراوانی سمن های خیریه در این استان می تواند باورهای مذهبی باشد که این فرصتی را برای واسطه گری میان خیر و نیازمند برای فعالان نیکوکار ایجاد می کند، در صورتی که ما در استان خوزستان حوزه های بسیار دیگری داریم که کمتر به مورد توجه قرار گرفته اند.

در استان خوزستان با توجه به شرایط ویژه محیط زیست کمتر سمن تخصصی در این حوزه فعالیت می کند، به طور مثال در موضوع خانواده سمن تخصصی نداریم، ما بیش از سه هزار بانوی خودسرپرست و بدسرپرست در خوزستان،  استان اول کشور هستیم که استان تهران با آن جمعیت تنها 12 هزار زن خودسرپرست دارد، سمن تخصصی در حوزه آموزش زنان بدسرپرست نداریم و این نشان از آن دارد که اهمیت این موضوع به درستی تبین نشده است.

مهمترین مشکل در وضعیت زنان بدسرپرست اینجا است که یک بانو برای اینکه بتوانند امرار معاش کند روزانه بیش از 12 ساعت دستفروشی می کند اما درآمد چندانی ندارد، بدین معنی که میزان زمان صرف شده با درآمد همخوانی ندارد، در اینجا باید سمن های تخصصی در حوزه زنان بدسرپرست حضور یافته و آموزش لازم را به این بانوان داده تا در امر درآمدزایی آنها تاثیر داشته باشد.

ما در حوزه سازمان های مردم نهاد به دنبال آن هستیم که یک سمن استقلال خود را در ارتباط با نهادهای دولتی حفظ کند، هنگامی که یک سمن توانست استقلال خود را حفظ کند می توان نقش اصلی خود را ایفا کند، اما بعضا مشاهد می شود که سمن ها با توجه به اینکه پشتوانه اقتصادی لازم را ندارند طرح ها و ابداعات خود را به نهادهای دولت داده تا بتوانند یک حمایت مالی را جذب کنند.

مشاهده شده برخی افراد با اهداف سیاسی یا ... اقدام به تاسیس یک سمن می کنند و عملا آن سمن نتیجه ای را در بر نخواهد داشت آیا راهکاری برای کاهش این اقدام در نظر دارید؟

شلیش پور: یکی از موارد که به آن توجه چندانی نشده است حضور افرادی با اهداف غیراجتماعی در راس سازمان های مردم نهاد است، هر چند که دستگاهی دیگری همچون نیروی انتظامی، سازمان ورزش و جوانان و ... نیز مجوز راه اندازی سمن را می دهند، ما به دنبال آن هستیم که یک شورای را فعال کنیم تا به صورت تخصصی ترکیب اعضا یک سمن را بررسی و زیرنظر داشته باشد.

از جمله مواردی که باید بیشتر به آن توجه شود توابق تخصصی افراد است، ما در استان خوزستان سامانه ای را طراحی کردیم که سازمان های مردم نهاد بر اساس عملکرد و ابدعات و فعالیت های خود ارزیابی و رتبه بندی می شوند، هدف ما از راه اندازی این سامانه ایجاد یک رقابت میان سمن ها بوده تا این سازمان های مردم نهاد بیشتر به سمت کیفی سازی خود گام بردارند.

اولویت ما در ارزیابی سمن هایی است که در موضوع آسیب های مناطق حاشیه کم برخوردار فعالیت داشته باشند، که ما از طرح ها و ابداعات آنها حمایت کرده و تلاش می کنیم که از محل ظرفیت های دستگاه برای این طرح ها حمایت های مالی را جذب کنیم.

یکی از آسیب های اساسی هر جامعه، حاشیه نشینی بوده در این خصوص وضعیت حاشیه نشیتی استان خوزستان چگونه است؟

شلیش پور: در سال های اخیر یکی از اولویت های استانداری خوزستان توجه به مناطق حاشیه و کم برخوردار بوده و به صورت ویژه به این امر ورود کرده است، برای اینکه بتوانیم در مناطق حاشیه اقدامات خوبی را به ثمر بنشانیم نیازمند یک تعریف، تحلیل و شناخت از وضعیت کلی ان منطقه هستیم.

استان خوزستان علیرغم تمام زیرساخت های اقتصادی و منابعی که در آن وجود دارد دومین استان حاشیه نشین کشور است و حجم بالای حاشیه نشینی تبعات بسیاری در حوزه اجتماعی در پی خواهد داشت که برای ما بسیار نگران کننده است و مسئولیت ما را بسیار سنگین می کند.

علیرغم میزان بالای حاشیه نشینی در ماهشهر و مسجدسلیمان حجم بزرگ حاشیه نشینی در اهواز قرار دارد و یک اتفاقی را که در این مناطق مشاهده می کنیم شکل گیری فرهنگ فقر است که این اتفاق زنگ خطر را برای همه دستگاه ها به صدا درآورده و تبعات منفی آن مسئولیت ما را سنگین تر کرده است.

همه دستگاه را برای ورود به این مسئله مهم دعوت می کنیم، تشکیل فرهنگ فقر تبعات بسیار ناگواری را برای خانواده ها و فرزندانشان در پی خواهد داشت، به هر میزان که ما کاستی های بیشتری داشته باشیم فرهنگ فقر نهادینه تر می شود و فرد حاشیه نشین به مرور زمان به این نتیجه می رسد که این وضعیت سرنوشت محتوم من بوده و این اتفاق برای او به واقعیت تبدیل می شود و تلاشی برای خروج از این وضعیت نمی کند، عملا زمانی این فرهنگ بد خطرناک تر می شود که فرد این موضوع را به فرزندان خود منتقل می کند.

امروزه حاشیه نشینی یک از آسیب های جامعه به شمار می آید، برای بهبود وضعیت زندگی و کاهش اسیب های موجود در مناطق حاشیه چه اقداماتی را در نظر دارید؟

شلیش پور: یکی از اقدامات ما در مناطق حاشیه راه اندازی دفاتر تسهیلگری و توسعه محلی است که این دفاتر چند ماموریت اساسی را برعهده دارند، یکی از وظایف این دفاتر این است که ظرفیت اجتماعی محل فعالیت خود را شناسایی کنند این شناسایی تاثیر بسیاری در ایجاد راهکاری های مناسب خواهد داشت.

تعیین نیازها و اولویت ها منطقه محل فعالیت و انعکاس نیازها به دستگاه های مرتبط از دیگر وظایف این دفاتر هستند که در این بخش اقدامات مطلوبی صورت گرفته است هر چند که در مقایسه با حجم کاستی ها این اقدامات واقعا ناچیز هستند؛ دفاتر تسهیلگری اکنون در مرحله پایش هستند این پایش کمک بسیاری برای رفع برخی محرومیت می کند.

اقدامات بسیار مطلوبی در حال شکل گیری است که اطمینان داریم در سال های آینده اثر خود را نشان دهد به عنوان مثال خیلی از منازل مناطق حاشیه اهواز فاقد سند مالکیت هستند یکی از اقداماتی که در حال انجام است سنددار کردن این منازل بوده که یکی از نتایج آن بهره مندی از ارزش افزوده است که عاید این منازل می شود.

راه اندازی خانه های سلامت در مناطق حاشیه نشینی، توسعه کتابخانه ها و ایجاد کاروان های پزشکی در بخش روان درمانی و همکاری دفاتر تسهیلگری در دسترسی سریع تر به بیماریابی ویروس کرونا در طرح شهید سلیمانی بخشی از اقدامات این دفاتر هستند.

آیا اقدامی برای افزایش تعداد دفاتر تسهیلگری در استان خوزستان صورت گرفته است؟

شلیش پور: در استان خوزستان 11 دفتر تسهیلگری وجود دارد که هشت دفتر در کلانشهر اهواز و سه دفتر دیگر در شهرستان های دزفول، مسجدسلیمان و خرمشهر قرار دارند، توسعه این دفاتر منوط به تامین اعتبارات از وزارت کشور است، تجربه ثابت کرده که نقش این دفاتر در شناسایی محرومیت ها بسیار حائز اهمیت است.

یکی از اقدامات مهم این دفاتر می تواند انعکاس کاستی ها و کم کاری های برخی دستگاه ها باشد، ما پیشنهادهای لازم را برای راه اندازی دفاتر جدید با توجه به اولویت های موجود دادیم که اولویت های ما در مناطق بخش باوی، چند نقطه در اهواز، ماهشهر و اندیکا است.

نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که ما ماهانه در جلسات شورای اجتماعی همه نیازهای اجتماعی را بررسی می کنیم و مصوبات آن برای همه دستگاه لازم الاجرا است، دفاتر تسهیلگری در نقش واسطه ای میان مناطق حاشیه و اجرای مصوبات توسط دستگاه های مرتبط را دارند.