به گزارش خبرگزاری شبستان از رشت، «صادق مهرنوش» معروف به «شعله» از فعالان جنبش جنگل و از نزدیکان «میرزا کوچک خان» بود. وی در سال ۱۲۸۱ خورشیدی در اردبیل متولد شد و پس از اتمام تحصیلات مقدماتی به خدمت اداری درآمد.
مهرنوش مدتی نیز در دایره دفتر نظامی وزارت جنگ و دادگستری اشتغال داشت. او سرانجام در سال ۱۳۲۰ به استخدام اداره فرهنگ گیلان درآمد و سوابق خود را به آنجا انتقال داد. در ابتدای ورود به آموزش و پرورش، مدتی حسابدار و دفتردار دبیرستان دخترانه «فروغ» رشت بود و بعدها به عنوان حسابدار در اداره فرهنگ گیلان به خدمت خود ادامه داد و سرانجام پس از ۲۸سال خدمت در سال ۱۳۴۲ بازنشسته شد.
وی در میان یاران نهضت جنگل به نام «صادق شعله» شناخته می شد و حسابدار میرزا کوچک و مامور پرداخت حق العبور بود. مهرنوش را می توان از نخستین کسانی دانست که به چاپ خاطرات خود درباره جنبش جنگل همت گماشت. زیرا «ابراهیم فخرایی» در سال ۱۳۴۴ برای نخستین بار کتاب «سردار جنگل» را تالیف کرد، ولی ۱۰ سال قبل از این تاریخ، مهرنوش خاطرات خود را در کتابی تحت عنوان «تاریخ جنگل» در یک دوره پنج جلدی بین سال های ۱۳۴۴ تا ۱۳۳۶ خورشیدی انتشار داده بود.
البته مهرنوش سابقه فعالیت مطبوعاتی هم داشت و سردبیر روزنامه «سپیدرود» بود و از سوی دیگر، پاورقی و ترجمه هایی را نیز در نشریه «فریاد» لاهیجان انتشار می داد و همین پاورقی ها که دربردارنده خاطرات او از دوران نهضت جنگل بود، در حدفاصل سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۶ انتشار یافت. برخی از محققان اعتقاد دارند که این کتاب پنج جلدی می تواند از مهمترین منابع درباره نهضت جنگل باشد. اما به دلیل روایت داستانی اثر یاد شده، نمی تواند مورد استناد پژوهشگران قرار گیرد. زیرا برخی از شخصیت های مورد اشاره گمنام و موهوم بوده و روایت ها اغلب با چاشنی داستانی همراه است.
مهرنوش از آغاز، متن خود را با بیانی ادبی و داستانی شروع می کند و این رویه را تا پایان جلد پنجم اثر خود ادامه می دهد.
شروع جنبش جنگل از روایتی که مهرنوش به شرح آن می پردازد، تفاوت بسیاری با سایر نوشته های مربوط به جنبش جنگل دارد. بر اساس گزارش وی، پس از اینکه زنی رشتی مورد توهین یکی از سربازان روس قرار گرفت، یکی از داش مشدی های سبزه میدان برآشفت و برای انتقام گرفتن از روس ها ناگهان نگاهش به میرزا کوچک خان می افتد که در سایه درختی نشسته و مشغول تسبیح و ذکر بود. آنها پس از شرح ماجرا به میرزا، با او هم قسم شدند تا اجنبی را از گیلان بیرون کنند و سپس برای انجام این کار به «تولم» رفتند. (مهرنوش، ۱۳۳۴، ج۱: ۲-۴)
مهرنوش در ابتدای جلد سوم در فصلی کوتاه، جغرافیای تاریخی گیلان را مورد بررسی قرار می دهد و در ادامه نیز به شرح حوادث تاریخی گیلان در عصر صفوی به ویژه در دوره شاه عباس اول می پردازد. در مجموع با آنکه تاریخ جنگل تالیف مهرنوش، نخستین اثر پس از یادداشت های «کی آرش گیلانی» درباره این واقعه تاریخی به شمار می آید، اما از نظر مورخان به جهت شیوه روایتگری داستانی آن نمی تواند مورد استناد تاریخ نگاران و پژوهشگران قرار گیرد.
کتاب «تاریخ جنگل» بار دیگر در سال ۱۳۹۸، به کوشش محمد کلهر در ۶۳۰صفحه توسط انتشارات شیرزاه کتاب ما منتشر شد.
نظر شما