به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، پژوهش در هنرهای ایرانی اسلامی یک ضرورت انکار ناپذیربرای جامعه امروز ماست، چرا که شرط حیات یک جامعه به پژوهش است، پژوهشی که منجر به تولید علم در هر شاخه ای شود، هنرهای ایرانی اسلامی هم از این امر مستثنی نیستند، اگرچه هنرهای سنتی ایرانی از دیرباز مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته اند اما آنگونه که باید و شاید به آنها پرداخته نشده است و اگر پرداخته شده از سوی محققان غیر ایرانی بوده که آشنایی و شناخت کافی از زیست بوم این هنرها نداشته اند، همزمان با هفته پژوهش درباره نیاز به پژوهش در هنرهای ایرانی اسلامی با «حجت امانی»، هنرمند، استاد دانشگاه و پژوهشگر هنر به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:
آیا برای آشنایی بیشتر با میراث هنر ایرانی اسلامی پژوهش لازم است؟
حیات علمی یک جامعه به پژوهش است، یعنی شرط بقا و پویایی یک جامعه علمی در واقع پژوهش است اما پژوهشی که دانش تولید کند نه اینکه صرفا ما تحقیق کنیم ولی این تحقیق ها صرفا در جهت این باشد که درجه علمی بگیریم یا بخواهیم از آنها استفاده دیگری بکنیم، الان یک معضلی در پژوهش و تحقیق وجود دارد، ما می بینیم بسیاری از موسسات هستند که تحقیقات را می فروشند و این به شکل ناهنجاری در جامعه ما وجود دارد، بواسطه اینکه ما امروزه تحقیقی انجام نمی دهیم که دانش تولید کنیم و در نهایت باعث ایجاد فرهنگ شود، بنابراین امروزه برخی از این تحقیقات صورت می گیرند برای اینکه ما بتوانیم از جهت جامعه ارتقا بگیریم یعنی دانش را صرفا مقوله ای تعریف کردند که فقط از آن ارتقا شخصی بگیرید نه اینکه جامعه را ارتقا بدهند بنابراین پژوهش یک معرفتی و شناختی در همه شاخه های علمی ، هم از شاخه های هنر اسلامی و سایر علوم و فنون دیگر، بنابراین پژوهش حیات یک جامعه و پویایی یک جامعه علمی را تضمین می کند، به شرط اینکه تولید دانش و معرفت شود و جامعه را به سمت تعالی پیش ببرد و بتواند یک جامعه علمی بسازند که هم در آن تعالی باشد هم در آن مشارکت مردم و پویایی و حرکت باشد و در کنار تولید دانش خود به خود توسعه و پیشرفت در زمینه های مختلف به همراه است .
چرا در زمینه هنر ایرانی اسلامی کمتر کار پژوهشی را شاهد هستیم؟
پژوهش و تحقیق درباره هنر ایرانی اسلامی باید با شناخت هنر پیش از اسلام صورت بگیرد، چرا که بسیاری از حوزه های هنری که بعد از اسلام داریم ریشه در تاریخ فرهنگ و تمدن ایران پیش از اسلام داشته که بعدها در دوره اسلامی با معارف و اندیشه ها و آموزه های اسلامی پیوند می خورند و رشد پیدا می کنند بنابراین شناخت درباره هنر دوران اسلامی در ایران باید با مطالعات پیشا اسلامی پیوند داشته باشد.
آیا دانشگاه ها و مراکز آموزشی هنری در حوزه پژوهش دستاوردی داشته اند؟ چقدر این پژوهش ها کاربردی شده اند؟
اگر هدف دانشگاه ها فقط پژوهش صرف باشد به منزله اینکه آمارهای کمی را بالا ببرند کما اینکه امروز ما بعضا شاهد هستیم که بیشتر تحقیقاتی که صورت می گیرد تولید مقالات پژوهشی صرفا جهت آمارهای کمی است و کمتر به سمت کیفی پیش می رویم ، باید هدف این باشد که تولید دانش و تولید فرهنگ کند وقتی تولید دانش و فرهنگ کرد این در جامعه کاربردی شد و جامعه در پناه این تولید معرفت و دانش و به تبع آن مسایلی که فراهم‌نی آید می توانند رشد کنند .
اگر بخواهید کتاب تالیفی در زمینه هنر اسلامی پیشنهاد بدهید چه کتابی را معرفی می کنید؟
متاسفانه بیشتر کتاب هایی که در زمینه هنر اسلامی تالیف شدند توسط پژوهشگران غربی انجام شده است این خودش یک مسیله ای ایجاد می کند و آن هم عدم شناخت کامل پژوهشگران غربی به زبان فارسی و یا به زبان عربی یا عدم آشنایی با خرده فرهنگ هایی که در دوران اسلامی و فرهنگ اسلامی وجود دارد این باعث می شود پژوهش هایی که صورت می دهند خیلی صحت و سقم و قابلیت تعمیم به آن هنر خاص را نداشته باشد؛ مثلا عمدتا پژوهشگران و محققان غربی درباره خوشنویسی اسلامی تحقیق می کنند، خوب بسیاری درک درستی از مقوله خوشنویسی اسلامی ندارند و یا اصلا با آداب و سنت های آن آشنایی ندارند در حالی که این هنر خوشنویسی و یا هرهنر دیگری مملو از سنت های ریز و درشتی که در فرهنگ ما فرهنگ ایرانی اسلامی در خود دارد از ساختن دوات گرفته تا رنگ آمیزی کاغذ تا نوشتن هر حرفی، یعنی قبل از نوشتن آداب و سننی دارد که می تواند در کتاب های پژوهشی آنها پنهان مانده باشد کسی که در هر هنری تحقیق می کند، باید زبان و معرفت آن هنر را داشته باشد تا بتواند از زوایای پنهان ان هنر را در نظر بگیرد و بتواند یک تحقیق و پژوهش کند .
یک مشکلی که امروز در حوزه هنر اسلامی وجود دارد ترجمه و باز پژوهی از آثار پژوهشگران غیر ایرانی است؟
بله، ما امروزه شاهد سیل ترجمه های فراوان از آثار خارجی هستیم یعنی ما باز کمتر خودمان به سمت تالیف می رویم . چیزی که در حوزه هنر دوران اسلامی داریم بیشتر به سمت ترجمه رفته است تا تالیف ، بواسطه اینکه پژوهشگران خارجی این جنبه از هنر برایشان شگفت انگیز و راز آمیز تر است و کمتر در این زمینه کار شده علاقه مند می شوند که به این سمت پژوهش کنند در حالی که پژوهشگران خودمان بیشتر دوست دارند تولید غربی را باز پژوهی کنند و به زبان فارسی منتشر کنند این یکی از مسایلی است که در سیستم پژوهشی ما وجود دارد.
پژوهشگران ما چگونه می توانند از دانش و مهارت های هنرمندان سنتی کار بهره برداری کنند؟
باید هنرمندان بویژه هنرمندان هنرهای سنتی که اهل نوشتن نیستند و بیشتر عملگرا هستند با جنبه های پژوهشی آشنا شوند یا به طور مستقیم در کنار این افراد پژوهشگران قرار بگیرند و سعی کنند با مصاحبه های طولانی و مصاحبه های میدانی گنجینه معارف و اموزه های هنرهای سنتی دست یابند و آن را در قالب کتاب و مقالات مستقلی استخراج کنند این مسیله می تواند به حیات و استمرار فرهنگ هنرهای سنتی و اسلامی بسیار کمک کند از طرفی پژوهشگران ما اکتفا نکنند به یکسری قالب پژوهشی و سعی کنند قالب پژوهشی خودشان را در باب هنر اسلامی و در باب هنر دوران اسلامی تبیین کنند و بتوانند از این گنجینه ارزشمندی که در کشورمان است استفاده کنند.
نظر شما