جریان های کلامی معاصر و خدماتی که از سوی آنها ارائه شده است

به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، حجت الاسلام والمسلمین «رسول رضوی» در نشست علمی مجازی «جایگاه اندیشه های کلامی معاصر در پاسخ گویی به نیازهای جامعه» از سلسله نشست های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که عصر امروز(سه شنبه 25 آذر) از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، به تبیین بحث خود در ارتباط با جایگاه جریان های کلامی در پاسخگویی به نیازهای روز جامعه پرداخت.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم قرآن و حدیث  در ادامه سخنان خود خاطرنشان ساخت: ما در ابتدا باید به کارکردهای جریان های کلامی توجه کنیم، یعنی بدانیم این جریان ها قبلا چه کارهایی کرده اند و با نگاه به کارکردهای قبلی جایگاه آنها را در پاسخ گویی به نیازهای امروزی و حتی آینده تحلیل کنیم.

وی با بیان این که جریان های کلامی را می‌توان در چهار جریان دسته بندی کرد، گفت: البته باید بدانیم که جریان های کلامی گونه های مختلفی هستند ولی شاید با اندکی تسامح بتوانیم چهار جریان را مطرح کنیم و در ادامه کارکردها و انتظارات خود را از آنها بیان کرده و بحث و گفت‌وگوی مفیدی در این زمینه داشته باشیم.

حجت الاسلام والمسلمین رضوی ابراز داشت: جریان نخست، جریان کلامی فلسفی است که پیروان آن را فیلسوف می دانیم و نماد آن علامه طباطبایی(ره) و شهید مطهری(ره) هستند البته شاگردان این بزرگواران این جریان را ادامه داده اند و می‌توان گفت که این جریان یک گفتمان غالب است.

وی با بیان این که این جریان هم قبل و هم پس از انقلاب کارکردهای زیادی داشته است، گفت: ورود به مباحث برون دینی، پاسخ گویی به سؤالات غیر مسلمان ها و دفاع از اسلام و تشیع در مقابل شبهات از جمله ویژگی های این جریان است، مثل کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم علامه طباطبایی(ره) که یک نماد علیه هجمه های بیرونی بر اسلام است.

استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: جریان نخست همچنین به مقابله با روشن فکران چپ گرا وارد شده و نقدهای جدی که شهید مطهری(ره) بر آنها داشته است را می‌توان به عنوان نمونه ذکر کرد، از جمله انتقاداتی که این شهید بزرگوار به افرادی مثل تقی آرانی و دیگران مطرح می کردند؛ به نظر من با توجه به این کارکرد امروز این جریان می‌تواند سنگر مهمی برای مقابله با الحاد مدرن و هجمه های درون دینی باشد و از این رو لازم است جایگاه ویژه و خاصی برای آن قائل باشیم.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم قرآن و حدیث یادآور شد: جریان دوم جریان کلامی تفسیری است که این جریان هم با نام علامه طباطبایی(ره) آغاز می‌شود و بعدها بزرگان دیگری این مسیر را ادامه دادند که از جمله آنها می‌توان به دکتر صادقی تهرانی، مشکینی و آیت الله العظمی مکارم شیرازی اشاره کرد که این ها هم کارکردهای موفقی داشته اند و هم ورود به مباحث کیهان شناسی و جهان شناسی کرده اند.

وی با تأکید بر این که جریان دوم مباحث جدیدی را در تبیین دیدگاه قرآن ارائه کرده اند، گفت: امروزه این جریان می‌تواند جایگاه مهمی به ویژه در تبیین روزآمد از معارف و اعتقادات دینی داشته باشد؛ در حقیقت جریان قبلی در دفاع از شبهات برون دینی بیشتر موفق بود و این جریان بیشتر در مرحله تبیین به خصوص معارف و اعتقادات دینی جایگاه مهمی دارد که از توانایی آن باید استفاده شود.

حجت الاسلام والمسلمین رضوی در بخش دیگری از سخنان خود ابراز داشت: جریان سوم جریان کلامی حدیثی یا کلامی تاریخی است که پیروان آن متکلم محدث یا مورخ هستند و نماد آن علامه امینی و کتاب الغدیر است و همچنین کتاب «الصحیح من السیره» علامه مرتضی عاملی از جمله آنها محسوب می‌شود؛ این جریان نیز یک جریان درون دینی و بین المذاهبی است و خیلی با جریان های برون دینی و پاسخگویی به مسائل مطرح شده از جریانات برون دینی کاری ندارد و امروز هم می‌تواند به هجمه هایی که از سوی سایر مذاهب از جمله سلفی ها به شیعه صورت می گیرد، پاسخ بدهد.

وی عنوان کرد: جریان روشنفکری دینی جریان چهارم و آخر است که مهندس مهدی بازرگان و دکتر شریعتی بانیان آن هستند که کتاب هایی نیز نوشته اند؛ کارکردهای این جریان در دوره معاصر نیز قابل بیان است البته به تعبیر جلال آل احمد که خود او از زمره روشن فکران است، این جریان هم خدمت و هم خیانت داشته است، بنابراین می توانیم بگوییم که روشن فکران برخی خدماتی داشته و برخی کارهای ناشایست انجام داده اند و این جریان امروز می تواند بیشترین کمک به توسعه و روزآمد شدن لطیف الکلام که مباحث تجربی . مقدمه برای علم کلام است، را استمرار ببخشد.