خبرگزاری شبستان- رشت، مهری شیرمحمدی؛ خانه «یونس استادسرایی» معروف به میرزا کوچک خان جنگلی، یکی از مراکز دیدنی شهر رشت است. تا دو دهه پیش این خانه در محله استادسرا، مخروبه بود. سال ۱۳۸۰، توسط شهرداری خریداری و از روی عکس های به‌جا مانده از نو ساخته شد. سال ۱۳۸۰، مجوز نوسازی برای خانه مخروبه منتسب به کوچک جنگلی، رهبر مبارزان جنبش جنگل، صادر می شود.
مرتضی شگفت، شهردار وقت از موضوع مطلع شده و نوسازی مسکوت می ماند. با خرید این ملک توسط شهرداری و با کمک های مردمی این خانه از نوساخته می شود. این خانه با اینکه در عمل بنایی نوساز بود، ولی به دلیل زندگی یکی از شخصیت های مهم تاریخی در آن پرورش یافته، به شماره ۲۲۵۰۸ در ۲۷اسفند ۱۳۸۶، در فهرست آثار ملی ثبت شد.
شهردار اسبق رشت درباره چگونگی خرید خانه میرزا می گوید: «در یک شب جمعه که من خارج از رشت بودم، یکی از بستگان به‌من زنگ زد و گفت: برای خانه میرزا مجوز نوسازی صادر شده و خانه در حال تخریب است. همان شب به مهندس مهدی زاده، شهردار وقت منطقه یک تماس گرفته و تاکید کردم همان شب جلوی ادامه تخریب را بگیرند. فردا صبح به اتفاق برخی از اعضای شورا و یک دوربین فیلمبرداری به مکان مورد نظر رفتیم. متاسفانه سقف خانه و بخش زیادی از طبقه فوقانی تخریب شده بود.»
«مرتضی شگفت» می افزاید: «وراث این خانه، هفت یا هشت نفر خانم بودند که بعد از ممانعت شهرداری از تخریب خانه با عصبانیت به دفتر من آمدند. آنها روزنامه ای به‌من نشان دادند و گفتند؛ ۲ سال پیش ما در روزنامه آگهی دادیم و اعلام کردیم که این خانه میرزا کوچک خان است و از شهرداری و میراث فرهنگی خواستیم، خانه را از ما بخرد در غیر اینصورت ما تصمیم داریم خانه را نوسازی کنیم، ولی در این مدت هیچ کس اقدامی نکرده است. ایشان حق داشتند از دست نهادهای متولی عصبانی باشند. با اینحال آنها را متقاعد کردم که این خانه را به همین شکل مخروبه به شهرداری بفروشند و درعوض تضمین کردم زمینی برای ساخت به آنها بدهم.
شهردار اسبق رشت یادآور می شود: مبلغ معامله حدودا ۶۰ میلیون تومان بود. سپس به کمک اداره حقوقی شهرداری، یکی از املاک شهرداری را-که کاربری فضای سبز داشت با تغییر کاربری به مسکونی در کمیسیون ماده ۷، به ورثه دادم. بعد از آن مرحوم خمامی زاده و آقای جکتاجی اعلام آمادگی کردند که «بنیاد فرهنگی پژوهشی میرزا کوچک جنگلی» آمادگی دارد خانه را از روی عکس‌های موجود بازسازی کند و هزینه آن را نیز متقبل می شود. با مصوبه شورای شهر، خانه میرزا در اختیار بنیاد میرزا قرار گرفت و با کمک های بنیاد، روند بازسازی چهار سال طول کشید.
به گفته یکی از اعضای بنیاد پژوهشی میرزا، زمانی که کلید خانه میرزا در اختیار بنیاد قرار می گیرد، تازه عمق تخریب معلوم می گردد.سقف و ایوان بطور کامل تخریب شده بود، درب و پنجره ها از قبل کنده و تنها چند جرز دیوار باقی مانده بود. ظاهرا چند خانوار در این خانه ساکن بودند و با افزودن پله های میانی و دیوارهای حایل، بنا را از حالت اصلی خود کاملا تغییر داده بودند. ظاهرا آخرین مالک، زغال فروش بود زیرا، چوبهای عمارت را کنده و در گوشه ی حیاط ذغال تهیه می کرد. قبل از انجام هرکاری از سازمان میراث فرهنگی خواستیم، وضعیت موجود را صورت جلسه کند و کارشناسان میراث هم تایید کردند که ۹۰درصد این خانه تخریب شده و اصلا قابل مرمت نیست.
محمدتقی پوراحمد جکتاجی اضافه کرد: مهندس«روبرت واهانیان» و «دلشاد» و کارشناس ناظری از سازمان میراث فرهنگی، از روی عکس های موجود و فیلم مستندی که دهه ۶۰ از صدا و سیما پخش شده بود و همچنین گفتگو با پیران محله ای که به این خانه رفت و آمد داشتند، بازسازی آغاز شد. نقشه جدیدی برای ساخت خانه تهیه شد. پله های میانی و دیوارهای حائل حذف و بنا عینا به شکل اول بازسازی شد. تنها تفاوت در بنای اصلی، تالار طبقه فوقانی است که برای آنکه از باد و باران در امان بماند، با چوبهای یک متری و پنجره محافظ شده است.
رییس کمیسیون فرهنگی اجتماعی دور نخست شورای شهر رشت، در مورد این واگذاری می گوید: به‌خاطر دارم کارشناسان میراث فرهنگی پس از بازدید از خانه ای که نیم آن کاملا تخریب شده بود، اعلام کردند که این خانه قابل مرمت نیست. با این وجود بنیاد پژوهشی میرزا اطمینان داد که می تواند خانه میرزا را با همان سبک گذشته و از روی تصاویر موجود بازسازی کند.
سروش اکبرزاده می افزاید: طی قرارداد منعقده بین شورای شهر و هیات موسس بنیاد پژوهشی میرزا، در قبال بازسازی خانه میرزا ۹۹ ساله در اختیار بنیاد قرار گرفت، مشروط بر آنکه در این خانه فعالیت های فرهنگی پژوهشی انجام شود. آن زمان شهرداری رشت به‌جز هزینه تملک، تنها۴ میلیون تومان برای بازسازی خانه هزینه کرد. البته ۱میلیون تومان نیز اعضای شورا شخصا کمک کردند. مابقی هزینه ها از کمک های مردمی و خیرینی صورت گرفت که بنیاد پژوهشی نهضت جنگل آن را مدیریت می کرد.
بین سالهای ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴ در ماهنامه گیله وا ، گزارش روند بازسازی خانه میرزا به اطلاع عموم می رسد. این جریده با انتشار ۲ ویژه نامه (اولی در ۱۱آذر ماه ۱۳۸۴ و دومی در ۱۳ مرداد ۱۳۸۵) ریز مبالغ اهدایی و نام افراد و نهادهای مشارکت کننده را منتشر کرد. در میان این اسناد مهم از بانویی که ۲۰هزار تومان نذر بازسازی خانه میرزا کرده تا اساتید غیر ایرانی مقیم خارج از کشور نیز دیده می شود.
مدیر مسئول دو ماهنامه گیله وا، دراین باره می گوید: در آن سالها، «پروفسور شاهپور رواسانی» رییس هیئت مدیریه بود و چون بنیه مالی بهتری نسبت به بقیه داشت، شخصا مبلغ قابل توجهی برای بازسازی خانه کمک کرد. مرحوم «میرابوالقاسمی»، نایب رئیس بنیاد و «جمشید مهربان راد» خزانه دار بود و به تفکیک تمامی حسابها و کمک های نقدی و غیر نقدی مردم و موسسات دولتی و غیر دولتی را ثبت می کردند. من نیز به عنوان روابط عمومی و تبلیغات و برای جلب کمک های بیشتر دو ویژه نامه منتشر کردم. بخش قابل توجهی از کمک ها توسط اساتید ایرانی مقیم اروپا و آمریکا انجام شد. حتی اساتید غیر ایرانی که علاقمند به تاریخ جنبش جنگل بودند. نظیر«دکتر اوزیوس کارلوس کاپلای اسپانیایی» استاد تاریخ دانشگاه آلمان، «دکتر میشل اشتاینر» از آلمان و یک دکتر هندی به نام «کایفی» مقیم آلمان و «دکتر یانگو» از پاکستان. حتی «بنیاد فرهنگی ارامنه هور» آن زمان مبلغ ۳۰هزار تومان برای مرمت خانه میرزا کمک کردند. برخی نیز با خرید اقلام غیر نقدی نظیر؛ قفسه کتاب، سیستم حرارتی و ... کمک کردند و بیمه آسیا نیز خانه را بیمه کرد.
جکتاجی می افزاید: درج نام و میزان کمک های مردمی در گیله وا با چند هدف صورت گرفت؛ اول اینکه اسنادی بود که باید در تاریخ می ماند، دوم ترویج این عمل خیرخواهانه و سوم اینکه نسل آینده وقتی نام پدر و پدربزرگ خود را در لیست خیرین ببیند، هم افتخار می کند و هم الگویی برای نسل جوان در پیشبرد کارهای فرهنگی می ماند. خانه میرزا سال جاری یک بار دیگر مرمت شد.
روند بهسازی با هزینه شهرداری رشت و نظارت میراث فرهنگی، اول اسفندماه ۱۳۹۹ به پایان رسید. بازدید از این خانه با تهیه بلیت امکانپذیر است.
نظر شما