خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ یکی از خانه های تاریخی رشت، بخش باقیمانده عمارت «میرزا حسین خان کسمایی» است که در سال ۱۳۶۷تبدیل به موزه باستان شناسی و مردم شناسی رشت شد. این خانه در ابتدای خیابان بیستون قرار دارد و متعلق به یکی از سران اصلی مشروطه خواه گیلان یعنی میرزا حسین خان کسمایی است.
وی در سال ۱۲۴۴ خورشیدی متولد شد. پدرش از تجار فعال رشت و متولد کسما بود. این خانه در گذشته بسیار بزرگ بوده است و در گذر زمان تنها بخش کوچکی از آن باقی مانده است. براساس کتاب خطی بر دیوار، این خانه از یک سو به محله استادسرا و از سویی به ابتدای سبزه میدان می رسید: «از آنجا به کوچه میرزا مهتاب می رسیدی که میرزا حسین خان کسمایی در آن خانه بزرگی داشت. آنقدر بزرگ و وسیع که در دیگر آن در انتهای کوچه احتساب باز می شد.» بخش باقی مانده این عمارت بزرگ با زیربنای ۵۶۰ متر مربع در سال ۱۳۴۹ توسط وزارت فرهنگ و هنر وقت خریداری شد و بعد از انقلاب (۱۰/۷/۱۳۶۷) این خانه به « موزه باستان شناسی و مردم شناسی رشت» تبدیل شد.
متاسفانه این تغییرکاربری موجب شده اصل بنای خانه تغییر شکل دهد و تنها نمای ظاهری این عمارت سالم باقی بماند. همچنین یکی از ارسی های پرکار این عمارت باقی مانده و در حال حاضر در موزه نگهداری می شود. این خانه هنوز در فهرست آثار ملی ثبت نشده است و همین کوتاهی در ثبت چنین بنایی موجب شده هم از داخل بنا دچار دگرگونی شود و هم برای یک بنای میراثی تعیین حریم نشود و در جوار موزه رشت آپارتمان سازی شود. همین بلند مربته سازی بر ایمنی موزه رشت که به عنوان موزه مادر گیلان است، تاثیر منفی دارد.
سال ۱۳۹۶، ملکی در پشت بنای باقیمانده خریداری و به وسعت مخزن موزه رشت اضافه شد. از مهمترین رویدادهایی که در این خانه برگزار شد، نمایش چهار جام سیمین و زرین مکشوفه در تپه های مارلیک گیلان بود. این آثار به همراه ۵۹ اثر دیگر از ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ به مدت ۱۵ روز به نمایش درآمد. این آثار ۵۰ سال بعد از حفاری در چراغعلی تپه در موزه ملی ایران باستان نگهداری می شد.
میرزا حسین در جوانی در رشت علوم دینی و زبان فرانسه تحصیل کرد. پس از مدتی برای ادامه تحصیل به عتبات رفت و بعد از دو سال به گیلان برگشت. پدرش که فوت کرد، بازارچه سبزه میدان - که بخشی از سهم ارثش بود- فروخت و برای ادامه تحصیل در رشته نقاشی، ابتدا به روسیه و سپس به فرانسه رفت. بعد از سفرهای متعدد به کشورهای اروپایی و دانستن هشت زبان(فارسی، گیلکی، عربی، روسی، فرانسه، گرجی ، ارمنی و ترکی)، به ایران بازگشت و به استخدام مدرسه وطن درآمد. با آغاز فعالیت های مشروطه خواهان، عضو کمیته مخفی ستار شد.
«میرزا حسین خان کسمایی» یکی از بارزترین مجاهدان دوره مشروطه و نهضت جنگل بود. در زمان فتح تهران به دست مشروطه خواهان بعد از استبداد صغیر و به توپ بستن مجلس، بخش اعظمی از اموال شخصی خود را برای فتح تهران و هزینه قشون مجاهدان گیلانی هزینه کرد. مورخان نوشته اند؛ روستای سقالکسار ملک اربابی خود در بازارچه سبزه میدان و جواهرات همسر خود را در این راه هزینه کرد.
شخصیت برجسته وی در جذب کانون های مردمی و انجمن های مبارزاتی بسیار موثر بود. وی از زمان مشروطه و فتح تهران با میرزا کوچک جنگلی آشنایی داشت. و در دوران نهضت جنگل، جزو نخستین افرادی بود که به نهضت پیوست و هسته فکری مبارزان جنبش جنگل را در روستای گوراب زرمیخ ( در نزدیکی کسما) تشکیل داد و سردبیری روزنامه جنگل را برعهده گرفت. میرزا حسین خان در سال ۱۲۹۹ خورشیدی و یک سال پیش از پایان جنبش جنگل به دلیل ابتلا به بیماری کلیه درگذشت و در گورستان سلیمانداراب رشت به خاک سپرده شد.
نظر شما