به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، ازفضیلت های شب و روز عید فطر، قرائت دعاهای ختم قرآن، وداع ماه مبارک رمضان، دعای ابوحمزه، شب زنده داری و انجام اعمال ویژه شب عید فطر است،عیدی که اهل بیت (ع) آن را بسیار بزرگ شمرده‌اند و از آن با عنوان «روز جایزه» نام برده‌اند. رسول گرامی اسلام حضرت محمد(ص) در حدیثی فرمود: «فَإِذَا کَانَتْ لَیلَةُ الْفِطْرِ وَ هِی تُسَمَّى لَیلَةَ الْجَوَائِزِ أَعْطَى اللَّهُ الْعَامِلینَ أَجْرَهُمْ بِغَیرِ حِسَابٍ؛ و چون شب عید فطر-که شب جوائز نام دارد- فرا رسد، خداوند پاداش عمل کنندگان را بدون حساب و شمارش ببخشد» لذا در این خصوص با حجت الاسلام دکتر «ایمان ضرابی» پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه گفت و گویی انجام دادیم که مشروح آن در ادامه تقدیم حضورتان می شود.
انسان چگونه می تواند برکات ماه مبارک رمضان را پس از پایان این ماه پر برکت حفظ کند؟
رمضان، ماه توجه، تنبه و رسیدن به یک باور روحی و یقین قلبی است، طوری که تبلور این یقین و باور باطنی در اعمال و رفتار آدمی آشکار می‌شود، بر همین اساس در ماه مبارک رمضان توصیه شده انسان اهل دعا و مناجات باشد تا به واسطه دعا خواندن، رحمت پروردگار عالمیان را به خود جلب کند لذا می توان یکی از برکات ماه مبارک رمضان را همدلی همسایه ها باهم دانست.حتما دیده اید که در این ماه همسایه ها با اوردن تبرکات به درب خانه یکدیگر به نوعی ابراز محبت و علاقه به یکدیگر می کنند وموجبات الفت در بین یکدیگر را فراهم می کنند یا پهن کردن سفره افطار برای روزه داران در بین دوستان و اقوام علاوه بر اینکه برای این کارها ثواب و پاداش خاصی هم در نظر گرفته می یشود اما این اموردر واقع از برکات ماه مبارک رمضان به شمار می روند .
ماه رمضان نه تنها برای انسان‌های زنده بلکه برای مردگان نیز ماه فیض و فضیلت است، از برخی دعا های وارد شده در این ماه بدست می آید که اموات نیز در کنار سفره رحمت پروردگار بهرمند می‌شوند و این نشان از آن دارد که سفره رحمت الهی در ماه مبارک رمضان نه تنها برای زندگان بلکه برای مردگان نیز پهن می‌شود اما کسانی مجاز هستند از نعمات این سفره بهره ببرند که با پروردگار عالمیان ارتباط برقرار کنند و از باری تعالی بخواهند هنگام مرگ با شادمانی و سرور وارد قبرشوند.
توجه به این مساله که ماه مبارک رمضان، ماه اتصال به معبود است و اساسا همین روحیه باعث می شود تا ما خدا را در همه حال در این ماه حاضر و ناظر بر اعمال، گفتار و رفتار خود ببینیم اگر بتوانیم این رویه را حفظ کنیم و در بقیه ماه ها هم تمام کارهای خود را در محضر پرودگار ببینیم طبعا می توانیم این روحیه را حفظ کنیم، هر زمان ما غافل از این باور می شویم ودر دام غفلت گرفتار می شویم ناخواسته به عقب برمی گردیم و نمی توانیم خود را حفظ کنیم.
عید سعید فطر چه آدابی دارد ؟
در منابع روایی ما آدابی را به عنوان آداب مخصوص شب و روزعید سعید فطر بیان داشته اند که یکی از این آداب شب زنده داری واشتغال به ذکر، دعا و توبه می باشد همچنین سيد ابن طاووس در اقبال الاعمال از جمله آداب شب عيد فطر را، زيارت امام حسين عليهالسلام معرفى مىكنند ضمن اینکه غسل کردن را نیز از جمله آداب شب و روز عيد فطر عنوان می کنند، وقت غسل شب عيد، از اول مغرب تا اذان صبح است؛ گرچه انجام آن در ابتداى شب بهتر است، و وقت غسل روز عيد، از اذان صبح تا غروب آفتاب است؛ گرچه بهتر است آن را پيش از نماز عيد به جا آورد و اگر از ظهر تا غروب بجا آورد، احتياط واجب آن است كه به قصد رجاء انجام دهد.همچنان كه تمام بودن نماز به صلوات بر پيامبر و آل اوست و بدون صلوات نماز ناتمام است، تمام بودن روزه نيز به پرداخت زكات فطره است همچنین به پاس امداد الهى و يارى رساندن او در پيروزى بر نفس سرکش و برخوردارى از نعمت هدايت و سرمايه معنويت، بايد ولى نعمت را بزرگ داشت و او را تكبير گفت.
در سیره امامان ما نیز این عید بسیار موجب توجه بوده است در روز عید فطر، امام رضا(ع) به اطرافیان خود فرمود: لباس‌های عادی بپوشید، پاها را برهنه کنید، دامن عباها و آستین‌هایتان را بالا بزنید و ذکرهایی را که من می‌گویم شما هم بگویید. حالتتان حالت خشوع و خضوع باشد، ما داریم به پیشگاه خدا می رویم، توجهتان به خدا باشد. ذکرها را که می گویید، خدا را در نظر بگیرید. امام(ع) عمامه‌اش را به شکلی که پیغمبر(ص) می‌بست، بسته است، لباسش را به شکلی که پیغمبر می‌پوشید پوشیده است، عصا به شکل پیغمبر به دست گرفته، پاهایش را برهنه کرده، با یک حالت خضوع و خشوعی! از همان داخل منزل که بیرون می‌آمد، با صدای بلند شروع کرد به گفتن :الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر علی ما هدانا و له الشکر علی ما اولانا، کسانی که همراه حضرت بودند، وقتی آن حال الهی حضرت را دیدند که منقلب شده، خودش را در حضور پروردگارش می‌برد و اشک‌های مبارکش جاری است، با حالت خضوع و خشوع، با معنویت تمام و در حالی که اشک‌هایشان جاری بود، فریاد کردند.
دعای قنوت نماز عید سعید فطر چه پیام ها و مضامینی دارد؟
دعای قنوت نماز عید سعید فطرپیام های متعددی در خود دارد یکی از این پیامدها تمسک به صفات کمالی حق است اولین بخش دعا، شناخت صفات الهی است،انسان خداجو، بارها به اسمای حسنای الهی که در دعای مزبور آمده، تمسک می کند و خود را به درگاه خدای بی همتا نزدیک نموده، حضرت حق را چنین مورد خطاب قرار می دهد:«أللّهمّ أهلَ الكِبرياءِ وَ العظمةِ» و در بخش دوم دعا، به عفو و رحمت خداوند نظر داریم و از درگاه ربوبی عاجزانه درخواست می کنیم «وَ أهْلُ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أهْلُ التَّقْوَی وَ الْمَغْفِرَةِ» پروردگارا! ای لایق گذشت و رحمت و ای برازنده تقوا و آمرزش.
عید فطر نمایشگاه عزت جهان اسلام
در قسمت دیگر دعا، شکوه این عید مسلمانان را از زاویه سیاسی اجتماعی می نگریم و نمایش عزت جهان اسلام را به عنوان عید حقیقی، به مسلمانان تبریک گفته، به خدای هستی بخش عرضه می داریم:«أسْألُکَ بِحَقِّ هَذَا الْیَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً؛» از تو درخواست می کنم، به حق این روز که آن را برای مسلمانان عید قرار دادی!، اجتماع روز عيد فطر می تواند در پيوند و همدلي مسلمانان نقش آفرين باشد . آنان در گردهمايي روز عيد فطر و قرارگرفتن كنار هم، از نظريات، مشكلات و گرفتاري هاي یکدیگر آگاه می شوند . در اين گردهمايي، بغض ها و كينه ها به دوستي ها و همدلي ها تبدیل می شود و مؤمنان در يك صف واحد، عزت خود را به نمایش گذاشته، احساس اتحاد و نزديكي بيشتري به همديگر می كنند، عيد فطر، از سويي، از پيوند معنوي انسان با خدا حكايت دارد و از سوي ديگر، حكايتگر ارتباط وي با هم كيشان است.
روز تکریم و سپاس از پیامبر
در قنوت نماز عید سعید فطر، نُه مرتبه به تکریم و تعظیم رسول گرامی اسلام (ص) می پردازیم و از محضر ربوبی مسئلت می کنیم «وَ لمحمّدٍ صلی الله علیه و آله ذُخراً وَ شَرَفاً وَ كَرامَةً وَ مَزيداً أن تُصَلّي عَلى مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ؛» و برای محمد ص(ص) اندوخته و ارجمندی و بزرگواری و زیادت [مقام] گردانیدی که بر محمد (ص) و خاندانش درود فرستی.همچنین در قنوت نماز عید، همه با هم حرکت به سوی خوبی ها و دوری از بدی ها را از خداوند می خواهیم «وَ أنْ تُدْخِلَنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ؛» مرا در هر خوبی که محمد (ص) و خاندان او را در آن داخل گردانیدی، داخل سازی.«وَ أنْ تُخْرِجَنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ؛» مرا از هر بدی که محمد -صلی الله علیه و آله- و خاندان محمد را از آن خارج ساختی، خارج گردانی. لذا لازم است مسلمانان در جامعه اسلامی در تمام خیرات پیش قدم و پیش رو باشند؛ یعنی زیباترین خصلت های انسانی از مسلمانان و کشورهای اسلامی به سایر نقاط سرایت کند . مسلمانان در نشر خوبی ها باید الگوی دیگر ملت ها باشند .
روز ولایت و امام شناسی
در قسمت ششم دعای قنوت نماز عید فطر، سپاس و درود برای انسان های کامل که رهبری امت را به عهده دارند با این صلوات انجام می شود و بارها در همه قنوت های نماز عید فطر بیان می شود«صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أجْمَعِینَ؛» درودهای تو بر محمد(ص) و تمام خاندان او باد همچنین الگو گرفتن از بندگان صالح از دیگر آموزه های این دعا است؛ چراکه هدایت به سوی مقصد، بدون الگو میسر نخواهد بود. در آخرین قسمت این دعا، از درگاه حضرت احدیت مسئلت می کنیم:«اللَّهُمَّ إِنِّی أسْألُکَ خَیْرَ مَا سَألَکَ بِهِ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ؛» خداوندا! از تو درخواست می کنم بهترین چیزی را که بندگان نیکوکارت از تو درخواست کردند. تکرار چندین باره این قنوت با چنین دعای پرمحتوایی نوعی تذکر در یکسری اصول اساسی درونی در مسلمانان است تا بیش از پیش مراقب باورهای درونی و عملکرد بیرونی خود باشند .
فلسفه عید سعید فطر و فضایل و برکات آن چیست؟
كسي كه در ماه مبارك رمضان شاهد، حاضر و مسافر بود و این ماه مبارک را روزه گرفته وظائفی براي شب های این ماه وارد و دستورهاي مخصوصي براي آن در نظر گرفته شده است، اين وحدت جمعي ماه مبارك رمضان با فرا رسيدن اوّل شوّال ( عید فطر) نمایان می شود، بنابراين همان طور كه پایان هر روز در ماه مبارک رمضان افطار بود، پایان این ماه هم افطار است و روز عيد فطر افطار اين ماه محسوب می شود و حکمت این نامگذاری بدین جهت است که عید فطر عیدی است که اهل بیت (ع) آن را بسیار بزرگ شمرده‌اند و از آن با عنوان «روز جایزه» نام برده‌اند در واقع عید فطر نمایشگاه عزت جهان اسلام است، رسول گرامی اسلام حضرت محمد(ص) در حدیثی فرمود: «فَإِذَا کَانَتْ لَیلَةُ الْفِطْرِ وَ هِی تُسَمَّى لَیلَةَ الْجَوَائِزِ أَعْطَى اللَّهُ الْعَامِلینَ أَجْرَهُمْ بِغَیرِ حِسَابٍ؛» و چون شب عید فطرکه شب جوائز نام دارد فرا رسد، خداوند پاداش عمل کنندگان را بدون حساب و شمارش ببخشد.
شب عید فطر یکی از شب‌های شریف است و در فضیلت و ثواب عبادت و احیای آن احادیث بسیاری وارد شده است، از جمله اینکه آن شب کمتر از شب قدر نیست و در این شب دعا بیشتر به هدف اجابت می رسد.
فلسفه زکات فطره چیست؟
در خصوص حکمت پرداخت زکات فطره باید به این نکته توجه داشت که خداوند متعال در مواردی عبادات بدنی؛ مثل روزه را با عبادت مادی مانند پرداخت فطریه درهم آمیخته و یکی را تکمیل کننده دیگری نامیده است تا بدین سبب، نتایج روزه‌داری که از جمله آن، درک شرایط مستمندان ونیازمندان است؛ در مرحله عمل نیز تحقق پیدا کرده و روزه‌داران با درک آن شرایط؛ اقدام به کمک‌های مالی به آنان کنند و ثمره روزه‌داری خویش را در عمل کامل و نمایان کنند.و در عین حال می توان این را برداشت نمود که احکام عبادی همیشه فردی نیست ودر پاره ای موارد باید به جامعه و شرایط اجتماعی هم نوعان خود توجه ویژه داشت و مانند این مورد شرط قبولی یکه عبادت فردی توجه به شرایط مالی هم نوعان نیازمندمان است .
نظر شما