ویژگی های کارگزاران اصلح از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه تبیین شد

به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، سیاست مداران، امانتداران خداوند منّان و مردم  در اداره صحیح امور سیاسی جامعه اند و یکی از مصداق های امانت مردم بر مردم، انتخابات به عنوان  تبلور اراده مردم بر سرنوشت خویش است و کسی که خود را در معرض انتخاب قرار می دهد، علاوه بر دارا بودن شرایط مُصَرَّح در قانون، نیازمند ویژگی هایی چون عزت نفس، توانایی فکری و علمی و مهم تر از همه امانت داری و خودشناسی است لذا در این خصوص با حجت الاسلام «عیسی عیسی زاده»، رئیس میز تخصصی توسعه و تعمیق فرهنگ قرآن دفتر تبلیغات اسلامی گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه تقدیم حضورتان می شود.

موضوع سخن ما در رابطه با شاخصه های یک مدیر اصلح در حکومت اسلامی است. قبل از اینکه ما این شاخصه ها را از منظر قرآن کریم و حضرت امیر مومان علی(ع) مطرح کنیم، ابتدا باید این نکته را عرض کنم که خداوند‌ منان برای هدایت بشر در این زندگی دنیوی یک نسخه هدایتگری را به عنوان قرآن فرستاده است. پیامبر اکرم (ص) هم در واپسین روزهای عمر شریف شان این نکته را گوشزد کردند که اگر امت من بخواهد در مسیر رستگاری قرار بگیرد و در دنیا و آخرت سعادتمند شود در صورت تمسک به قرآن کریم و اهل بیت (ع) این سعادت آنها تضمین خواهد شد و از سوی دیگر با توجه به اینکه خداوند متعال دستور تشکیل یک حکومت عدالت محور را به پیامبر (ص) داده و حضرت هم یک چنین حکومتی را تشکیل دادند لذا بعد از وی ائمه اطهار (ع) مأمور تشکیل این حکومت شدند که بعضی از آنها موفق و برخی هم موفق نشدند؛ این در حالی است که در زمان غیبت کبری، خداوند مسلمانان را به حال خود رها نکرده بلکه در زمان غیبت ائمه (ع)، خود ائمه مسئولیت هدایت و حاکمیت را به نواب عام، نایبان و جانشینان خودشان که مراجع تقلید بودند، سپردند.

در زمان ما از میان مراجع تقلید یک نفر توسط خبرگان کشور به عنوان حاکم جمهوری اسلامی ایران انتخاب می شود، سپس با توجه به اینکه اداره کشور نیازمند یک مدیریت اجرایی است تا با همکاری سایر مسئولان نظام، این مدیریت را به نحو احسن انجام دهند لذا در قانون اساسی ما که برگرفته از قرآن و آموزه های اهل بیت (ع) است، فردی را به عنوان رییس جمهور البته با رأی مستقیم مردم تعیین می کنند؛ سپس برای اینکه خدایی نکرده این فرد نتواند مسیر کشور را به سمت انحراف کشاند، یک فیلتر و شورایی به نام شورای نگهبان در قانون تعریف کردند که موظفند افرادی را به عنوان کاندیدا ثبت نام و آنهایی را که از شرایط لازم برخوردار هستند را به مردم معرفی کنند و بعد از معرفی شورای نگهبان این مردم هستند که باید از میان این افراد، فرد اصلح را انتخاب کنند و پروسه اجرایی مملکت را بعد از تنفیذ رهبری در اختیار وی قرار دهند. اما آنچه مهم است به ویژه در این برهه حساس نظام که دشمنان با تمام قدرت در حال زمینه سازی طرد مردم و مانع تراشی برای حضور گسترده آنها در پای صندوق های رای هستند، مسئولیت ما را دو چندان می کند، مخصوصا مسئولیت مردم که باید با دقت بیشتری از میان افراد معرفی شده فرد اصلح را انتخاب کنند.

واژه اصلح به چه معنایی است؟

در ادبیات عرب، اصلح به معنای افضل تفضیل است، یعنی فردی که صالح تر است از میان چند نفری که معرفی شدند. حال باید ببینیم قرآن کریم چه شاخصه هایی را برای یک فرد اصلح معرفی می کند لذا در این زمینه اهل بیت (ع)، امام راحل و مقام معظم رهبری شاخصه هایی را معرفی کردند.

کاندیدای اصلح از منظر قرآن کریم دارای چه ویژگی هایی است؟

امانتداری

بحث امانت داری یکی از شاخصه های مهمی است که خداوند در قرآن کریم به آن اشاره کرده است. زمانی که حضرت یوسف (ع) می خواستند مسئولیت اجرایی آن زمان را بر عهده بگیرند، فرمودند: نگهبانی از گنجینه های زمین را به من بسپارید چون من حفیظ، علیم و امانت دار خوبی هستم لذا ما باید بحث امانت داری کاندیداهای معرفی شده را با توجه به مسئولیت هایی که داشتند، بررسی و مد نظر قرار دهیم، حال این امانت داری می تواند در زمینه های اموال بیت المال، حفظ آبروی نظام و مردم و حقوق مستضعفین و صدها موارد دیگر باشد؛ بنابراین شاخصه های اول، بحث امانت داری افراد است که بدانیم کدام یک در مسئولیت خود امانت داربودند یا اگر تا به حال مسئولیتی نداشتند، می توانیم با مطالعه زندگی آنها و سایر سوابق شان به ویژگی های مد نظر دست یابیم.

تخصص و آگاهی مورد نیاز

شاخصه های دیگر داشتن تخصص و علم لازم در اداره کشور است. حضرت یوسف (ع) فرمودند: «انی حفیظ علیم» یعنی من آگاهی لازم را در رعایت حقوق مردم، ایجاد امنیت در جامعه و تعامل با دیگران را دارم لذا با توجه به شرایط امروز جهان که استکبار جهانی با تمام وجود سیطره انداخته، شاخصه دوم یک رییس جمهور این است که دانش لازم را در اداره امور کشور در جهات گوناگون داشته باشد. اگر هم خودش از همه تخصص های لازم برخوردار نبود، سعی کند با گماردن مشاوران و متخصصان امین در بخش های تخصصی از دانش آنها بهره مند شود.

توانمندی

ویژگی دیگری که خداوند در قرآن کریم برای یک کاندیدای اصلح مطرح می کند، بحث توانمندی و قدرتمندی است. می فرماید: فردی که می خواهد حاکم یک مملکت باشد باید علاوه بر قدرت علمی از لحاظ جسمی هم سالم باشد و بتواند در همه عرصه ها ورود پیدا کند، به طور خلاصه هم قدرت جسمی و هم قدرت علمی داشته باشد لذا مردم هم می توانند با مطالعه بیشتر در ویژگی های کاندیداهای ریاست جمهوری به این مهم دست یابند.

ارزش مداری

بحث دیگر بحث ارزش مداری است. قرآن می فرماید: «الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلوه واتوا الزکوه وامروابالمعروف ونهوا عن المنکر ولله عاقبه الامور» (همان کسانی که اگر آنها را درزمین استقرار دهیم نماز را بپا می کنند و زکات می دهند و به معروف امر نموده و از منکرباز می دارند، و سرانجام کارها با خداست) آیا فردی را که ما برای اداره کشور انتخاب  می کنیم، همین که شکم مردم را سیر کرد و امنیت را ایجاد کرد، کفایت می کند یا نه باید ارزش های الهی را هم احیا کند یا اصلا فرد انتخاب شده به این اعتقاد دارد که یکی از وظایف مهم دولت احیای ارزش های الهی می باشد لذا ما باید دقت داشته باشیم که از میان این افراد کسی که دغدغه ارزشی بیشتری در رابطه با ارزش های الهی و انسانی را دارد به عنوان فرد اصلح انتخاب کنیم.

اطاعت پذیری

بحث اطاعت پذیری از حاکم اسلامی شاخصه مهم دیگری است که در قرآن کریم به آن اشاره شده است. «اطیعوالله و اطیعوا الرسول اولی الامر»، یکی از ضربات بسیار سنگینی که باعث شد با وجود تمام رشد، بالندگی و سربلندی کشورمان که در سطح دنیا داشتیم به اهداف و آرمان های نظام آن طور که باید و شاید دست پیدا نکنیم، همین عدم اطاعت پذیری از ولایت فقیه بود. یکی از شاخصه های مهم اصلح بودن یک مدیر و رییس جمهور اطاعت پذیری و حرف شنوی از رهبریت نظام است. در صورتی که این بیگانگی ایجاد شود ما به آن اهداف و منافع خود دست نخواهیم یافت. مقام معظم رهبری در سال های گذشته چندین بار بحث مبارزه با فساد را با شدت و حدت تمام مطرح کردند در صورتی که اگر در همان زمان، رییس جمهوری بود که با تمام وجود همه دستگاه ها و وزارتخانه های مربوطه را در این امر درگیر می کرد و از مجلس درخواست تدوین قانون محکمی در مبارزه با فساد در راستای توصیه موکد مقام معظم رهبری می کرد، ما امروز شاهد چپاول میلیاردها تومان سرمایه کشور توسط عده ای در کشور نمی شدیم که نتیجه آن هم انقلاب گریزی و دین گریزی مردم شود؛ بنابراین مردم باید دقت داشته باشند که در میان این افراد کدام شان در سابقه و تجربه زندگی شان از ویژگی اطاعت پذیری از ولایت فقیه را در دستور کار خود داشت که آن را انتخاب کنند.

 کارگزار اصلح از منظر نهج البلاغه چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

حضرت امیر (ع) در نامه 45 خود به مالک اشتر بحث ساده زیستی و عدم ثروت اندوزی را مطرح می کنند (پرهیز ازاشرافی گری). یک مدیر اگر در حکومت اسلامی ساده زیست نباشد و خود به نوعی مبتلا به اشرافی گری باشد، مسلما درد جامعه را درک نخواهد کرد. ما باید دقت کنیم زندگی کدام یک از کاندیداهای مربوطه به این شاخصه حضرت علی (ع) نزدیک تر است. دومین شاخصه محکم برخورد کردن با نزدیکانی است که دارای فساد اقتصادی می باشند. ما باید ببینیم کاندیداهای معرفی شده در این زمینه چه اظهار نظری دارند. یکی از نقدهایی که امروزه به برخی از مدیران نظام وارد می شود، همین مسئله می باشد. فرد به محض اینکه در مسند خلافت می نشیند، نزدیکان و بستگان خود را در بخش های مختلف می گمارد و وقتی هم مرتکب خلافی می شوند، برخورد نمی کند تا اینکه دستگاه قضایی وارد عمل شده و اقدامات لازم را انجام می دهد لذا این فرد نمی تواند یک مدیر اصلح باشد.

عدم بکارگیری دنیاطلبان

سومین شاخصه بحث عدم بکارگیری دنیاطلبان است. یک مدیر اصلح باید اطراف خود را خوب بشناسد، چون اگر افراد دنیاطلب گرد او را بگیرد، دنیاطلبی آنها اجازه احقاق حق مستضعفان به وی را نخواهد داد و قوانین مربوط به عدالت هم رعایت نمی شود.چهارمین شاخصه کارگزار اصلح از منظر حضرت امیر (ع) در نهج البلاغه عقب نشینی نکردن در برابر دشمنان است (نامه 38) ما دشمنانی داریم که حدود چهل سال است که علیه ما توطئه می کنند. اگر قرار باشد رییس جمهوری داشته باشیم که در مقابل دشمن عقب نشینی کند، این فرد نمی تواند از امنیت و حیثیت مملکت حفاظت کند.

توجه به نظرات مردم

شاخصه دیگر اعتنا کردن به نظرات مردم (نامه 50). رییس جمهور و فرد اصلحی که می خواهد سکان اجرایی کشور را به عهده بگیرد اگر به نظرات مردم توجه نداشته باشد و با خودرایی کارها را پیش ببرد، یقینا موفق نخواهد شد و بحث انقلاب گریزی را در میان مردم ترویج خواهد کرد و چه بسا با اشتباهات خود زمینه آشوبگری و انقلاب دیگری را فراهم کند. توجه به این مسئله بسیار مهم است. مردم ما مردم خوبی هستند در طول 40سال نشان دادند که همیشه یار مخلص نظام بودند و در تمام صحنه های بحرانی از جنگ گرفته تا مسایل اقتصادی با نظام همراه بودند.

توجه به اقشار ضعیف و گرفتار جامعه

شاخصه دیگر توجه به اقشار ضعیف و گرفتار جامعه است که حضرت امیر (ع) در نامه خود به مالک اشتر تاکید کردند: افرادی را که اکنون به عنوان کاندیدا انتخاب شدند قطعا در گذشته دارای پست و منصب هایی بودند. حالا که به عنوان رییس جمهور می خواهند انتخاب شوند باید برنامه های درستی ارایه دهند، برنامه های آنها در حد شعار باقی نماند، به فکر آینده کشور و مردم باشند. شاخصه دیگری که حضرت فرمودند این است که کینه و دشمنی بین مردم ایجاد نکنند. اگر قرار باشد یک مدیر و رییس جمهوری بیاید که فتنه جویی کند و مردم را به جان هم بیندازد، این کارها مشکلی از مشکلات جامعه را حل نمی کند همچنین حضرت در نامه 53 بر تلاش برای از بین بردن فساد اشاره می کنند، بنابراین ما باید ببینیم در میان این افرادی که به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری انتخاب شدند، کدام یک از آنها از چنین شاخصه ای برخوردار هستند و یا در مسئولیت های گذشته خود تلاش کردند فساد را در جامعه از بین ببرند. آنها باید برنامه عملی در این زمینه ارایه دهند. همچنین مشخص کنند اگر در قوه قضاییه، مراکز استانداری ها یا وزارتخانه ها فسادی صورت گرفت با چه برنامه هایی می خواهید از آن پیشگیری کنید.

سوء ظن نسبت به دشمن

همچنین حضرت امیر (ع) فرمودند:حاکم اسلامی باید نسبت به دشمن خود سوء ظن داشته باشد تا فریب آن را نخورد. اگر نسبت به دشمن حسن ظن داشته باشیم در اولین برخورد در مقابل دشمن مغلوب خواهیم شد اما مهم تر از همه اینها بحث نظارت بر زیردستان و انتخاب فردی شایسته (شایسته سالاری) است که حضرت در نامه 53 مطرح کردند لذا اگر ما بخواهیم، بدانیم در میان این کاندیداها چه کسی اصلح تر است، باید ببینیم در بعد نظارتی با زیردستان خود چگونه برخوردی داشتند. آیا در دوران وزارت خود افراد شایسته ای را گمارده  بودند؟

لذا خلاصه بحث ما در دو بخش تعریف و تبین شد. به فرموده قرآن کریم یک کارگزار و رییس جمهور اصلح باید با رهبریت نظام هماهنگ تر باشد. در اجرای سیاست های کلی نظام اطاعت پذیرتر باشد. دوم اینکه نسبت به مال، ناموس و ارزش های این مملکت امانت دار باشد، سپس توانمند و قدرتمند باشد، ضعف نداشته باشد؛ ضمن اینکه باید سیستم نظارتی خود را قوی کند لازم است که دایم در حال برنامه ریزی برای حل مشکلات جامعه و پیشرفت آن باشد؛ بنابراین بحث هماهنگی با رهبریت نظام، امانت داری، توانمندی، بحث تخصص و مدیریت درست از شاخصه های قرآنی یک کاندیدای اصلح است و از نگاه حضرت امیر (ع) هم بحث مبارزه با فساد، شایسته سالاری، نظارت دقیق بر زیردستان و مدیران، عدم همراهی با دنیاطلبان، ساده زیستی و  پرهیز ازاشرافی گری مهمترین شاخصه های یک کارگزار و فرمانروای اسلامی است.