امیرالمومنین(ع) بر عدالت قضایی تاکید ویژه دارند/ همراهی با محرومان از ملزومات عدالت علوی است

به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن هفتم تیرماه، روز قوه قضائیه و به منظور بررسی عدالت در سیره امیرالمومنین امام علی(ع) با حجت الاسلام والمسلمین «عبدالکریم پاک نیا»، کارشناس و مولف آثار متعدد درباره سیره اهل بیت(ع) گفتگو کرده ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود:

حجت الاسلام پاک نیا با بیان اینکه عدالت علوی ریشه در آیات قرآن دارد، اظهار کرد: عدالت صفتی اخلاقی نیست بلکه موضوعی اجتماعی است که از منظر اسلام بسیار اهمیت دارد. در آیات قرآن ابعاد مختلف عدالت تبیین شده و واژه عدالت و مشتقات آن یا معادل آن آمده است. چنان که در آیه 58 سوره مبارکه نساء به عدالت قضایی اشاره می کند و می فرماید: «... إِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ ...».

این کارشناس و محقق سیره اهل بیت(ع) ادامه داد: قرآن در آیه 3 سوره مبارکه نساء هم بر عدالت خانوادگی تاکید می کند: «وَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِي الْيَتَامَىٰ ...». عدالت اجتماعی و سیاسی هم در قرآن مورد تاکید است چنان که در آیه 8 سوره مبارکه مائده می فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ ...». عدالت دباره محرومان و مظلومان و ضعفا و حتی عدالت در گفتار هم مورد تاکید قرآن است.

عدالت زیربنای سیره علوی است

وی با بیان اینکه سیره اهل بیت(ع) برگرفته از آیات الهی است که در آن عدالت به عنوان صفتی اجتماعی مد نظر قرار می گیرد، گفت: سیره امیرمومنان(ع) بر مدار عدالت بوده و عدالت در سیره ایشان بسیار برجسته است چنان که جرج جرداق مسیحی می گوید: حتی شهادت امیرمومنان(ع) هم به دلیل شدت عدل بوده است. نامه معروف ایشان به مالک اشتر، منشور عدالت است و در اوایل دهه 80 شمسی در سازمان ملل نیز این نامه به عنوان منشور عدالت به ثبت رسید.

حجت الاسلام پاک نیا تاکید کرد: مهمتر آنکه امام علی(ع) وقتی حکومت را پذیرفتند فلسفه این پذیرش را فقط اجرای عدالت معرفی کردند، در خطبه سوم نهج البلاغه می فرمایند: قسم به خدایی که دانه را شکافت و جان را آفرید اگر حضور فراوان بیعت کنندگان نبود و یاران حجت را بر من تمام نمی کردند و اگر خدا از علما عهد و پیمان نگرفته بود که مقابل شکمبارگی ظالمان و گرسنگی مظلومان سکوت نکنند مهار شتر خلافت را بر کوهان آن می انداختم و رها می کردم و آخر خلافت را به کاسه اول آن سیراب می کردم ... دنیا نزد من از آب بینی بز بی ارزش تر است».

پاداش هیچ عملی به عدالت نمی رسد

استاد حوزه علمیه در ادامه بیان کرد: امام علی(ع) در موضعی دیگر می فرمایند: پاداش هیچ عملی به عدالت نمی رسد، دو چیز است که ثواب آنها قابل محاسبه نیست یکی عفو است و دیگری عدالت. ایشان به قدری برای عدالت ارزش قائل بودند که در سیره ایشان عدالت طلبی در امور مختلف بروز و ظهور داشته است و می فرمودند: خدای متعال بر پیشوایان عادل واجب کرده که سطح زندگی خود را با ضعیف ترین افراد جامعه یکسان کنند تا فقر و تنگدستی به آنها فشار نیاورده و نگرانشان نسازد.

وی با بیان اینکه امام علی(ع) اشرافی گری را مانع عدالت و ساده زیستی را زیربنای عدالت می دانند، گفت: در خطبه 45 نهج البلاغه می فرمایند: اگر می خواستم، می توانستم با عسل خالص و مغز گندم و نرم‌ترین لباس ها زندگی کنم اما هرگز امکان ندارد که هوی و هوس بر من غلبه کند و حرص و طمع من را به گزینش غذاهای لذیذ وادار سازد که با عدالت سازگار نیست ... در حالی که شاید در حجاز و یمامه کسانی باشند که به قرص نانی دسترسی ندارند و در عمر خویش سر بر بالش نگذاشته اند آیا منِ علی با شکم سیر بخوابم و اطراف من شکم های گرسنه و جگرهای تشنه باشد؟!

همراهی با محرومان از ملزومات عدالت علوی است

حجت الاسلام پاک نیا با بیان اینکه همراهی با محرومان از ملزومات عدالت علوی است، ابراز کرد: ایشان می فرمایند: آیا دلخوش کنم که مرا امیرمومنان خطاب کنند اما در ناگواری ها و سختی ها همدم مردم نباشم و در حوادث تلخ زندگی پیشاپیش آنها گام برندارم؟! این دیدگاه امیرمومنان(ع) برای مسئولان درس مهمی است. درباره عدالت قضایی امیرمومنان(ع) نیز اقوال بسیار است ایشان بشدت دغدغه قضایی و برای احیای حق مظلومان اهتمام داشتند.

تاکید بر عدالت قضایی

وی اضافه کرد: ایشان «اَبو الاَسْوَدِ دُؤَلی» از قضات خود را در همان نخستین روزهای قضاوت، عزل کردند و وقتی وی با ناراحتی محضر امیرالمومنین(ع) رسید و عرضه داشت: چرا من را از قضاوت عزل کردید نه خیانت کرده ام و نه متهم به خیانت شده ام؛ فرمودند: بله در انجام وظفیه خیانت نکردی اما عدالت قضایی را رعایت نکردی به من گزارش داده اند که تو بلندتر از طرفین دعوا سخن می گویی و این شیوه باعث می شود صاحبان حق به راحتی سخن نگویند و از حق خود دفاع نکنند!

وی افزود: عدالت قضایی امیرمومنان(ع) درباره غیرمسلمانان هم اجرا می شد تا مبادا ظلمی در حق کسی روا داشته شود توبیخ فرماندارانی که رفتار تبعیض آمیز داشتند هم در سیره ایشان مشهود است. آمده که «مصقلة بن هبیره شیبانی» از فرمانداران فارس را بشدت نکوهش کردند و فرمودند: اگر گزارش درست باشد تو خدایت را خشمگین ساختی و امامت را نافرمانی کرده ای، به من خبر رسیده که غنایم اسلام را به خویشاوندانت و دوستانت که تو را برگزیده اند، می دهی اگر چنین باشد خود را نزد من خوار ساخته ای و منزلت تو کاهش یافته است (نامه 43 نهج البلاغه). عدالت علوی باعث شد محرومان به حق خود برسند و مردم به مسئولان اعتماد کنند.

حجت الاسلام پاک نیا با بیان اینکه عدالت در زمان ظهور امام مهدی(عج) فراگیر می شود، تاکید کرد: امام باقر(ع) فرمودند: وقتی قائم(عج) ما ظهور کند به عدالت رفتار می کند و همه طعم عدالت را می چشند. امام صادق(ع) نیز می فرمایند: وقتی قائم(عج) ما قیام کند بر اساس عدالت رفتار کرده و بساط ظلم و جور برچیده می شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در تفسیر آیه «... أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا ...» آمده که خداوند زمین را با عدل در عصر ظهور زنده می کند. این زنده کردن اشاره به عدالت مهدوی و دولت کریمه امام عصر(عج) دارد چراکه در جامعه ای که عدالت نباشد روحیه ها می میرد.