همایش بین المللی بازتاب های داخلی و بین المللی جنبش جنگل برگزار می شود

خبرگزاری شبستان- رشت، همزمان با یکصدمین سالگرد شهادت کوچک جنگلی، «همایش بین المللی بازتاب های داخلی و بین المللی جنبش جنگل» ۱۱ آذر ماه در دانشگاه گیلان برگزار می شود.بر همین اساس با دکتر عباس پناهی، پژوهشگر تاریخ معاصر ایران و دبیر همایش بین المللی پیش رو بازتاب های داخلی و بین المللی جنبش جنگل، گفتگویی داشته ایم.

*تاکنون همایش های مختلفی درباره جنبش جنگل برگزار شده است. آیا این همایش، نخستین همایش بین المللی است و با چه هدفی در سطح گسترده برگزار می‌گردد؟

پیش از این من در کتاب «ماخذ شناسی جنبش جنگل» به تمامی همایش هایی که تاکنون درباره جنبش و انقلاب جنگل برگزار شده، اشاره کرده ام و محورها و سطح گستردگی هرکدام را توضیح داده ام. اغلب همایش هایی که تاکنون در ایران و گیلان پیرامون جنبش جنگل برگزار شده، در رابطه با بازشناسی نهضت جنگل، واکاوی شخصیت و اهداف میرزا کوچک جنگلی به عنوان رهبر این نهضت، نقش کسما در شکل گیری جنبش و در مجموع تاثیرات داخلی بر شکل گیری این حرکت اجتماعی بوده است. بنابراین تاکنون رویدادی علمی که به طور اختصاصی به بازتاب های داخلی و خارجی این جنبش اجتماعی بپردازد، انجام نگرفته است. بر همین اساس نهادهای فرهنگی رشت به میزبانی دانشگاه گیلان برای یکصدمین سال خاموشی این جنبش، تلاش دارد همایشی در سطح بین المللی برگزار کند.

*در این همایش به نوعی تاثیر و تاثرهای این جنبش در سطح منطقه و دیگر کشورها بررسی می‌شود؟

همینطور است. باتوجه به تحقیقات انجام گرفته، درست است که جنبش جنگل در محدوده جغرافیایی گیلان شکل گرفت، اما نباید از تاثیر جنگ جهانی اول، انقلاب بلشویکی و سقوط روسیه تزاری و تاثیر آن بر جنبش، نقش و نفوذ روبه رشد امپریالیسم انگلیس در منطقه و حتی پیدایش نفت در خاورمیانه و نقش دیگر انقلابیون خارجی را در رشد و گسترش جنبش و حتی افول آن را نادیده گرفت. بنابراین باید بازتاب همه این عوامل بر جنبش جنگل و برعکس تاثیر جنبش جنگل در سطح منطقه و دیگر حرکت های اجتماعی در ایران را بررسی کرد.

اغلب همایش ها و کارهایی که تاکنون در راستای جنبش جنگل صورت گرفته است، سعی بر نکات مثبت آن و قهرمان گرایی شخص کوچک خان و برخی دیگر از سران جنبش بوده است. اما ما ناچاریم برای انسجام هویت ملی و تاریخی کشورمان قهرمان گرایی را به کناری نهاده و به واقعیت های تاریخی بپردازیم. زیرا برای پرورش نسل امروز و ساختن نسل فردا باید مسیر درست را به آنها نشان دهیم. تاریخ عرصه واقعیت ها است نه آرمان‌هایی که به وقوع نپیوست.

اینکه جنبش جنگل در سطح گیلان چه تاثیراتی بر مردم عادی و فرودست داشته، مردم چه کنش ها و واکنش هایی داشتند، باید بررسی شود. این جنبه ها و تاثیرات بین المللی و ملی جنبش بر جامعه تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

* پس معتقدید محوریت همایش های قبلی بر شاخص های کلی بوده است. این شاخص های کلان عمدتا بر چه محورهایی بوده است؟

مثلا ایدئولوژی شخص کوچک خان و سران جنبش و یا نقش روسیه و انگلیس در خلال جنبش. 

*100سال از شهادت کوچک جنگلی می گذرد. این جنبش چه تاثیراتی در حرکت های اعتراضی بعدی مردم ایران داشته است؟

اگر دقت کنیم، از سال 1300 یعنی پایان جنبش تا سال 1400، بین این دو زمان طولانی، جنبش جنگل به دلیل اینکه از نظر روش و بینش جنبشی رادیکال بود، به نوعی مبشر رادیکالیزم در تاریخ ایران شد. در جنبش های اجتماعی تاریخ معاصر در دهه های 30، تا 60 ، عموما نویسندگان و هنرمندان نگاه اسطوره ای و کاریزماتیک به جنبش جنگل داشته اند. از این رو در نگاه معترضان اجتمای عصر پهلوی جنبش جنگل مساوی بود با اعتراض در برابر حکومت. از این رو حتی در دوره پهلوی و همزمان با به قدرت رسیدن رضاخان، این نوع نگاه حاکم بوده است. اگرچه شخص رضاخان در سرکوب جنبش جنگل نقش داشت ولی هرنوع حرکت اعتراضی پس از آن نوعی مبشر رادیکالیزم در ایران بود. این نوع نگاه با سازگاری های دوره پهلوی اول سنخیت نداشت.

امروز هدف ما این است که بررسی کنیم، جنبش جنگل چه تاثیراتی برشکل گیری بسترهای  اجتماعی و فرهنگی ایران داشته و چه تاثیری بر فضای سیاسی ایران داشته است. همچنین کنشگران حقیقی، با چه اهدافی وارد جنبش شدند و به عنوان رهبر یا سرباز و یا ژنرال مشارکت داشتند. و کشورهای مختلف مثل؛ آلمان، روسیه تزاری، دولت عثمانی، بلشویک‌ها و انگلستان، چگونه بر جنبش تاختند و یا با آن همراه شدند. همه اینها نکاتی است که امیدواریم در مقالات ارسالی به همایش مورد کنکاش قرار گیرد.

*در خلال هفت سال جنبش جنگل، شاهد رفتارهای متناقض دولت های بیگانه به‌ویژه روسیه هستیم. حمایت ابتدایی بلشویک‌ها و تلاش برای سرکوبی جنبش پس از به قدرت گرفتن بلشویک‌ها!

همینطور است. امیدواریم اسناد و نگاه های جدید به نقش دولت‌ های بیگانه در فراز و فرود جنبش جنگل کمک کند. روسیه تزاری در ابتدای آغاز جنبش جنگل، با تمام قوا دنبال سرکوب این حرکت اجتماعی بوده است. بلشویک‌ها بعد از فروپاشی روسیه تزاری، خواهان کمک های بی شائبه  و بدون چشم­داشت به جنبش جنگل بودند. اما چندماه پس از پیروزی انقلاب بلشویکی، شاهد چرخش آنها و تغییر مواضع شان هستیم.

نمایندگان کشورهای خارجی به‌ویژه سفرای بلشویکی که ابتدا با سران جنبش جنگل وارد مذاکره می شدند، این جنبش را یکی از جنبش‌های روبه جلوی خاورمیانه می‌دانستند. اما با استقرار حکومت شوروی، آنها در پی تامل با دنیای غرب بودند، در نتیجه بلشویک‌ها عامل سقوط جنبش شدند و در تحلیل‌های نهایی خود حاضر به قربانی کردن جنبش جنگل شدند.

در این همایش دنبال یافتن این پاسخ هستیم که نقش و منافع دولت‌ها در گسترش جنبش جنگل و یا شکست آن چه بوده است.

*فکر می کنید این همایش تاچه اندازه می تواند به انتشار اسناد جدید در سطح بین الملل کمک کند؟

اسناد آرشیوی همواره می تواند به زوایای پنهان تاریخ فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دولت‌ها و ملت‌ها کمک کند. اهمیت اسناد به گونه‌ای است که انگلیسی‌ها هنوز بخشی از اسناد تاریخ معاصر ایران و تاریخ مشروطه را منتشر نمی‌کنند. زیرا ممکن است منافع سیاسی و دیپلماتیک انگلستان را به­‌خطر بیندازد. بنابراین اسناد نقش مهمی در واکنش‌ها و کنش‌های حکومت‌ها و رویکرد آنها می‌تواند ارایه دهد. بنده به شخصه در سفری که به برخی از کشورهای همسایه داشتم، اسناد زیادی در کتابخانه‌ها و مراکز علمی آنها مشاهده کردم که بازخوانی آن می‌تواند به نقش طبقات فرودست جامعه کمک کند. این نقش را می‌توان در گزارش‌های صاحب منصبان دولت‌های دیگر و حتی روزنامه‌ها و مکاتبات ارسالی احصا کرد و کنش‌ها و واکنش‌های مردم و دیدگاه طبقات مختلف جامعه را نسبت به حکومت‌ها  و جریان‌های اجتماعی، بررسی کرد. اینکه مردم چگونه می‌زیستند، معیشت آنها در چه سطحی بوده و حکومت‌ها چه واکنشی در برابر اجتماع داشتند، در اسناد تازه یاب قابل بررسی است.

*آیا با توجه به شرایط شیوع کرونا همایش حضوری برگزار خواهد شد؟

بستگی به توزیع و فراگیری واکسن کرونا دارد. در صورت مساعد بودن شرایط، به‌صورت حضوری در تالار حکمت دانشگاه گیلان برگزار خواهد شد و درغیر اینصورت، با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به صورت محدود و حضوری برگزار می‌شود و علاقمندان می‌توانند به‌­صورت مجازی و یا دیگر فن‌آوری های جدید ارتباطی از مراسم و سخنران ها بهره ببرند.

 مهلت ارسال مقالات، ۳۰ آبان ۱۴۰۰ می باشد و علاقمندان می توانند در زمینه محورهای زیر مقالات خود را به دبیرخانه همایش ارسال کنند؛ بازتاب جنبش جنگل در تاریخ نگاری معاصر ایران، نقش شخصیت های محوری در جنبش جنگل، جنبش جنگل و ادبیات معاصر ایران، مناسبات جنبش جنگل با دهقانان اعیان، اشراف و هیات حاکمه ایران، روابط جنگلی ها با کارگزاران دولتی، جایگاه وطن در اندیشه جنگلی ها، ایدئولوژی و جنبش جنگل، جنگ جهانی اول و جنبش جنگل، نقش قفقازی ها(ارامنه، گرجی ها و... ) در جنبش جنگل، اندیشه های سیاسی و جنبش جنگل، روسیه و جنبش جنگل، شوروی و جنبش جنگل، نقش عثمانی، آلمان و فرانسه در جنبش جنگل.