دکتر رضی شبان از روستای «شالما» تا گورستان «سلیمانداراب» رشت

خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ نخستین روز از شهریور ماه و همزمان با زادروز «بوعلی سینا» روز پزشک نامگذاری شده است. روزی برای پزشکان تا از خدماتشان تقدیر شود و این روزها به‌خاطر همه‌گیری ویروس کرونا، بیش از هر زمان دیگری به دانش و تجربه این قشر نیاز است. اما از آنجا که در تاریخ اتفاقات مشابه زیاد می‌افتد، یادی خواهیم کرد از دکتر رضی شبان که در دهه ۱۳۳۰ و در اوج بیماری‌هایی نظیر وبا، مالاریا، آبله، زرد زخم، کچلی، تیفوئید، حصبه و سرخک در گیلان ۲روز در در هفته بیماران را رایگان مداوا می‌کرد.

به روستای «شالما» می‌روم. روستایی در دهستان «سفید مزگی» در شهرستان شفت تا زادگاه چوپان زاده‌ای را ببینم که با پشتکار خود توانست پزشکی نامی شود. اینجا در جاده اصلی دهستان سفید مزگی، خیابانی به نام «دکتر رضی شبان» نامگذاری شده است.

جلگه‌های گیلان این روزها شاهد تلاش کشاورزانی است که خوشه‌های برنج خود را از زمین برداشت می‌کنند. اما در شالما مردم همین اندازه دکتر رضی شبان را می‌شناسند که پزشک و روزنامه‌نگار بود. برخی از وی به نیکی یاد می‌کنند. نزدیک به مسجد روستای علیسرا، پیرمردی با دو چوب- که به عنوان عصا استفاده می‌کند- از شیب کوه پایین می‌آید. ۸۶سال سن دارد و در مکتب‌خانه روستا درس خوانده است. مردم روستا او را به عنوان مداح اهل بیت می‌شناسند. او که ماسکی بر دهان زده، می‌گوید: من به عمرم خودم چنین بیماری را به یاد ندارم که اینگونه مردم را عاصی کرده باشد.

او چیزهایی درباره پزشک نیکوکار شالمایی شنیده است. اما می‌گوید: تا چند دهه پیش تمام مردم این منطقه چوپان و گله‌دار بودند و اگر کسی می‌خواست درس بخواند باید به شهر می‌رفت.

۱۱۸سال پیش، چوپان زاده‌ای از همین دهستان به تشویق پدرش «یحیی شبان» راهی شهر می‌شود تا درس بخواند. رضی شبان با پشتکار خود توانست به دبیرستان پسرانه شاهپور رشت برود و پس از ادامه تحصیل در رشته پزشکی به توصیه پدرش ۱۲ روز در سال به زادگاهش می‌رفت تا بیماران را مداوا کند.

یکی از اهالی روستا با اشاره به نام نیک وی در شالما می‌گوید: آنگونه که از پدرم شنیده‌ام، وی تنها یک پزشک نبود بلکه خیر و نیکوکاری بود که دبستان شالما به‌نام دکتر منوچهر اقبال را هم بنا نهاد. مسجد شالما نیز آنگونه که اهالی می‌گویند توسط رضی شبان احداث شده است.

با این حال یک پژوهشگر می‌گوید؛ این تنها خدمات رضی شبان نبوده است و احداث راه روستایی که از شالما به امامزاده اسحاق می‌رود به همت وی ساخته شده است.

«نادر افشاریان» می‌افزاید: رضی شبان، دوازدهم تیر ماه ۱۲۹۰ خورشیدی در دهستان سفیدمزگی و در روستای شالما به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش گذارند و برای ادامه تحصیل به مدرسه شاهپور رشت رفت و برای گذراندن تحصیلات تکمیلی به دانشگاه تهران رفت و دوره هفت ساله پزشکی را در دانشگاه تهران سپری کرد.

وی با بیان اینکه مطب پزشکی دکتر شبان در محله سبزه میدان رشت بود، توضیح می‌دهد: حوالی دهه ۱۳۳۰، اوج بیماری‌های واگیر در گیلان بود. بیماری‌هایی نظیر؛ وبا، مالاریا، آبله، زرد زخم، کچلی، تیفوئید، حصبه و سرخک در گیلان بیداد می‌کرد. دکتر شبان دو روز در هفته یعنی دوشنبه و پنجشنبه رایگان بیماران را مداوا می‌کرد. مطب وی در واقع طبقه‌ای از منزلش بود. بنابراین به مستخدم منزل خود هم سپرده بود حتی اگر در زمان استراحت، بیماری به وی نیاز داشت، به‌سرعت او را خبر کند. همچنین پدرش وصیت کرده بود ۱۲روز در سال، برای بیماران نیازمند روستایی وقت بگذارد. بنابراین دکتر رضی شبان با احداث درمانگاهی در شالما، به روستای شالما و دیگر روستاهای شهرستان شفت می‌رفت تا بیماران نیازمند روستا را نیز درمان کند.

اگرچه در کتاب معتبری مانند «بیمارستان های رشت» اثر «دکتر حسن تائب» نام دکتر رضی شبان ذکر نشده است، اما برخی از منابع نوشته‌اند که یکی از عوامل احداث بیمارستان قوام در روستای بازکیاگوراب شهرستان لاهیجان دکتر رضی شبان بوده است. این بیمارستان در زمان خودش یکی از مجهزترین بیمارستان‌ها بود و به دستور قوام، نخست وزیر وقت ایران احداث گردید و امروز با نام بیمارستان سید الشهدا فعال است.

با این حال برخی نگرش ها که ریشه در گذشته دارد، موجب شده آنگونه که شایسته است از خدمات دکتر رضی شبان در شالما یاد نشود. شاید به همین دلیل باشد که دکتر رضی شبان پس از سالها تلاش در حوزه پزشکی و مداوای رایگان بیماران نیازمند، در نهایت در گورستان سلیمانداراب رشت به خواب ابدی رفت.