به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، «چاووشی خوانی» از جمله هنرهای شیعی و ایرانی است که از دوران صفوی در شهرها و روستاهای ایران رواج دارد؛ در این آئین چاووش خوان که فردی خوش صداست زائران عتبات عالیات را با اشعاری با سوز و گداز بدرقه می کند. اما تعریف «چاووشی» چیست؟ «چاووشی یا چاوشی»در زبان محلی «چوش»، آواز مذهبی شیعی مخصوص بدرقه یا پیشباز زائران اماکن زیارتی است. رسم چاوشی‌خوانی برای زائرین کربلا یا مشهد از دورهٔ صفویان و قاجاریان مرسوم شده و در سدهٔ اخیر مورد توجه فراوان قرار گرفته‌است. این رسم در استان های بوشهر، خوزستان، هرمزگان و مازندران مرسوم است.
در گذشته در بوشهر چاوشی‌خوانی وسیلهٔ خبردادن به مردم محل یا شهر از سفر به اماکن زیارتی این ائین امروز هم کم و بیش در میان مردم اجرا می شود .
چاوش با خواندن چاوشی هم حاضران را سرگرم می‌کرد و هم غایبین را به حضور در مجلس دعوت می‌کرد؛ اشعار چاوشی بیش‌تر ساختهٔ ذوق و تخیل علاقه‌مندان است و سرایندگان آنها اغلب نامعلوم هستند؛ به همین سبب است که بعضی از اشعار چاوشی فاقد قافیهٔ مرتب است.
چاووشی معمولاً در دستگاه «چهارگاه» از موسیقی ردیف ایرانی است و بدون همراهی‌ساز، اجرا و معمولاً توسط چند نفر خوانده می‌شود. دو یا چند خواننده اشعار چاووشی را با آوازی مشخص بین یکدیگر مبادله و بهم جواب می‌دهند. حتی ممکن است زنان نیز در این هم خوانی با مردان همراه شوند. در امتداد هر چاووشی (دوبیت)، خواننده در فرود آواز خود، با خواندن بیتی مانند: که خدا فرموده بر همه آیات به غریب خاک خراسان رضا، صلوات یا: که خدا فرموده بر همه آیات به قد موزون علی نور محمد، صلوات پایان کار خود را اعلام می‌کند. حاضران نیز درپاسخ اشعار او، صلواتی بر محمد و خاندانش می‌فرستند. اشعار چاووش‌خوانی در بوشهر، دوبیتی‌هایی است که اغلب بروزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مثمن محذوف) سروده شده‌است.
از نظر موسیقایی، مقام چاووشی از جمله مقام های سازی و آوازی است که به واسطه موسیقی تعزیه جایگاه خود را در موسیقی محلی برخی نواحی از جمله مازندران تثبیت کرده است.
اشعار چاووش‌خوانان عامیانه است و به همین سبب استحکام و ظرافت چندانی ندارد و گاه از نظر وزن و قافیه و انشا نیز دارای مشکلاتی است. این اشعار معمولاً سراینده مشخصی ندارند و دخل و تصرفهای بسیاری در آنها راه یافته است. با وجود مشابهت مضمون شعرهای چاووشی با سایر اشعار راجع به منقبت یا عزاداری اولیا، در هر سفر زیارتی بر مضامینی تأکید می‌شود که با مقصد زائران مناسبت دارد و حال و هوا و شوق زیارت و امیدواری به حصول حاجات و قبولی توبه در این اشعار غالب است؛ از این رو گاه چاووشان در هر سفر بالبداهه نیز اشعاری می‌سرودند. در اشعار چاووشی مربوط به حج، مضمون های راجع به قربانی کردن حضرت اسماعیل با تأکید بر «ذبیح اللّه» بودن او چشمگیرتر است.
در اشعار مربوط به زیارت امامان علیهم‌السلام، علاوه بر بیان ویژگی های هر یک، بر شکوه بارگاه و مقبره ایشان تأکید می‌شود. با این حال مهم‌ترین و معروف‌ترین مضمون این اشعار دعوت مردم به سفر زیارتی است که معمولاً در مورد زیارت مزار امام حسین علیه‌السلام با این مصراع آغاز می‌شود: «هر که دارد هوس کرب و بلا بسم‌اللّه»[] و به یک تا چهار مصراعِ صلوات ختم می‌شود (برای نمونه: اول به مدینه مصطفی را صلوات، دوم به نجف شیر خدا را صلوات، در طوس غریب‌الغربا را صلوات پس کشته شهر نینوا را صلوات
غیر از اشعار مذهبی، چاووش‌خوانان به نوعی با اشعار خود به بیان وقایع و لوازم سفر و دشواری های راه و سختگیری های مرزبانان به هنگام ورود زوار به اراضی مقدس نیز می‌پرداختند.
اشعاری از چاووشی های عاشورایی را در زیر مشاهده می کنید:
چاووشی «زیارت کربلا»
بر مشامم می‌رسد هر لحظه بوی کربلا
در دلم ترسم بماند آرزوی کربلا
تشنهٔ آب فرات‌ام ای اجل مهلت بده
تا بگیرم در بغل قبر شهید کربلا
که خدا گفته بر همه آیات
به سر بریدهٔ صحرای کربلا حسین صلوات
ای موالی موسم فصل بهار کربلاست
لاله باید چید هرکس دوست دار کربلاست
موسم گل چیدن است ای عند لیبان چمن
این کاروان سالار ره شهریار کربلاست
که خدا فرموده در همه آیات به دست های سقای لب تشنگان ابوالفضب عباس صلوات
چاوشی های حماسی
افتخار ما بود نام نکویت یا حسین
آبروی ما بود از آبرویت یا حسین
جان فدایت تربت و پاک نکویت یا حسین
روز عاشورا شها اندر لب شط فرات نایاب شد ز بهر وضویت یاحسین
آب کوثر رشحه ای از آب جویت یاحسین
یک جهان ز قیام پرشکوهت رونق گرفت
آبروی ما بود از آبرویت یا حسین
که خدا فرموده در همه آیات به سربریده صحرا کربلا حسین صلوات
نظر شما