به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، نقاشی پشت شیشه به عنوان یکی از هنرهای اصیل و سنتی ایران که با دین و مذهب پیوند نزدیکی دارد در تاریخ پر فراز و فرود خود روزهای گوناگونی را تجربه کرده است و امروز به عنوان دورانی تاثیر گذار برای آینده این هنر مطرح است، درباره وضعیت امروز نقاشی پشت شیشه با «سعید رضاخان»، پدر نقاشی پشت شیشه ایران و مدیر گروه نقاشان پشت شیشه به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:
شرایط نقاشی پشت شیشه در حال حاضر چگونه است؟
شرایط حال را بدون مطالعه گذشته این هنر نمی‌توانیم ارزیابی کنیم. اما در کل، امروز نام نقاشی پشت شیشه در میان هنرمندان، هنردوستان و دانشجویان شناخته شده است. هنرمندان حال حاضر، با گمنامی هنرمندان دهه‌های گذشته روبرو نیستند. این موضوع نیز مجموعه دلیل‌های گوناگون را دربر می‌گیرد. امروز، زمان تغییر کرده است. فناوری اطلاعات، شما را به جهانی وسیعتر از گذشته مرتبط کرده است. به شکلی که می‌توانید خود را به راحتی معرفی کنید و برای آثار، بازاریابی کنید. درضمن همین ارتباطات باعث شده‌اند تا گروه‌هایی شکل بگیرند و افراد در شکل و شمایل گروه اما با استقلالی بیشتر با هم کار کنند. همچنین تغییر در ساختارهای اجتماعی باعث شده‌اند تا استقلال فکری از نظر طرح، نقش و نحوه اجرا ایجاد شود. با این استقلال فکری تنوع بالایی در آثار هنرمندان به چشم می‌خورد که پیش از این سابقه نداشته است.
از نظر بازار فروش شرایط نقاشان پشت شیشه به چه شکلی است؟
رکود اقتصادی تاثیر منفی خود را بر روی تمام ارکان زندگی افراد گذاشته است. هنر نیز از این دایره بیرون نیست. به هر حال وقتی بیشتر افراد جامعه درگیر مسائل معیشتی هستند؛ متعاقب آن تقاضا برای خرید آثار هنری هم پایین می‌آید و این می‌شود که زندگی هنرمندان، از راه هنر به سختی تامین می‌شود. با این حال دوستانی را می‌بینم که هنوز به دنبال بازاریابی هستند و آثار خود را جسته و گریخته به فروش می‌رسانند. یا اینکه برخی از هنرمندان، نمونه کارهای خود را به عنوان آرایه معماری در تزیینات داخلی ساختمانها وارد می‌کنند.
شرایط این هنر در گذشته به چه شکلی بود؟
پس از ظهور دوباره این هنر در آخرهای دوره صفویه و در نخستین روزهای حکومت زندیه، به عنوان بخشی از تزیینات معماری ایرانی، رونقی خاص به آن داد و حتی می‌توانم ادعا کنم که آن را به عنوان یک هنر لوکس و مختص به متمولین و بخش مرفه جامعه ایرانی نشان داد. با گذشت زمان و در زمان قاجار، شیوه‌هایی جدید پدیدار شدند و نقاشی پشت شیشه با سنت‌های جامعه در کوچه و بازار، پیوند خورد. اینگونه شد که از دست افراد مرفه جامعه و درباریان خارج شد و با موضوعات خیالی سازی و شمایل نگاری جای خود را در جاهای گوناگون باز کرد. به این ترتیب با دوران شکوفایی نقاشی پشت شیشه روبرو می‌شویم. اما ظهور رسانه‌های گوناگون از نقش روایی آن کاست و پیشرفت تکنولوژی که چاپ را به همراه داشت، آن را بیشتر به حاشیه راند. درضمن دیدگاههای مدرن تحصیلکردگان از فرنگ برگشته باعث شدند تا موضوعات سنتی، خواهان کمتری داشته باشند. به همین دلیل نقاشی پشت شیشه به حاشیه رانده شد و کم‌کم گرد فراموشی بر چهره آن نشست.
چه شد که با رکود در نقاشی پشت شیشه روبرو شدیم؟
در سوال پیشین به نوعی پاسخ این پرسش‌ها شما را دادم. ظهور دیدگاههای جدید در هنر، ورود مدرنیته به کشور، ظهور تکنولوژی جدید، تغییر در سبک زندگی، تغییر در معماری و ساخت آپارتمان، ایجاد اولویت‌های خاص که نیازهای خاصی را در زمینه هنری ایجاد می‌کنند و بسیاری از دلیل‌های دیگر باعث شدند تا با افول یا همان رکورد در نقاشی پشت شیشه روبرو شویم. درضمن بحث آموزش در این هنر بسیار مهم بود که متاسفانه با بی‌توجهی در آن روبرو شدیم و می‌توانم از آن به علت العلل افول در نقاشی پشت شیشه یاد کنم.
چگونه این هنر دوباره مطرح شد؟
تألیف کتاب نقاشی پشت شیشه توسط استاد هادی سیف، یک محرک بسیار قوی اما موقتی بود که یک رویکرد جدید را در نقاشی پشت شیشه بوجود آورد. با این حال از حدود پنج سال پیش یک عزم جدی در میان نقاشان و هنرمندان این رشته دیده شد که میل به کار گروهی، ارتباط با یکدیگر، آموزش و تغییر در دیدگاه‌ها را ایجاد کرد. همین توافق نظر باعث شد تا نقاشی پشت شیشه دوباره مطرح شود و با رویکرد جدید در آن روبرو شویم.
آینده این هنر را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
دوران حال حاضر به عنوان بخشی تاثیر گذار در تحول این هنر ثبت می‌شود و زمینه ساز شکل گیری حرکت‌های آینده است. حرکتی که طی این سال‌ها انجام گرفته؛ باعث تنوعی گسترده در این هنر شده است. به شکلی که بیشتر هنرمندان امروزی با دیدگاهی نو به آن می‌نگرند. همین موضوع زمینه ساز نهادینه شدن چنین دیدگاهی در آینده می‌شود. در ضمن باید در بخش پژوهشی که از دانشگاه‌ها نشأت می‌گیرد آماده فعالیت‌های اساسی باشیم. به این معنی که انتظار می‌رود اسناد مکتوب زیادی در ارتباط با این هنر گردآوری شوند. این بخش (حفظ اسناد مربوط به نقاشی پشت شیشه) اتفاقی است که باید انتظار آن را بکشیم.
به عنوان سخن پایانی چه صحبتی دارید؟
نقاشی پشت شیشه در ایران، دوران پر فراز و فرودی داشته است و امروز در دورانی به سر می‌بریم که بطور یقین مطلب‌های جالب توجه بسیاری برای ثبت در تاریخ دارد. به همین دلیل بهترین زمان است تا هنرمندان و پژوهشگران نام خود را برای ثبت در تاریخ این هنر کاندید کنند. چنین موضوعی نیز امکان پذیر نیست مگر اینکه درست و اصولی تلاش کنیم و یادگاری خوب از خود برای پاسخگویی به تاریخ به یادگار بگذاریم.
نظر شما