خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ زهرا مهرور- مهرماه و آبان ماه هر سال استان خراسان جنوبی شاهد برداشت زرشک از باغات سطح زیر کشت این محصول است و با توجه به اینکه این استان با تولید سالانه بیش از ۲۰۰ هزار تن زرشک بی دانه مقام نخست این محصول در کشور و دنیا را به خود اختصاص داده اما کشاورزان هر ساله هنگام برداشت زرشک با مشکلات زیادی روبه رو می شوند به طوری که بیشتر آنان مجبور به فروش محصول خود با قیمت بسیار پایین به دلالان زرشک می شوند.
یاقوت سرخ خراسان جنوبی محصولی شگفت انگیزه است که بیش از ۳۰ خاصیت غذایی و دارویی دارد. زرشک برای مصارف دارویی بیشتر از ۲۰۰ سال است که شناخته شده، این یک گیاه سم زدا بوده که حاوی خواص دارویی و آرام بخش عالی است و به مبارزه با چندین بیماری کمک می کند.
زرشک از محصولاتی بوده که بنا به گفته کشاورزان هر دو سال به بار می نشیند. اما این روزها افت قیمت یاقوت سرخ کویر خراسان جنوبی که به فصل برداشت رسیده، و محصولی که از سال گذشته روی دستشان باد کرده، امان را از زرشک کاران گرفته است.
ناامیدی؛ تنها توشه زرشک‌کاران استان
چند روز است از صبح زود می‌روند و سری لابلای درختان می‌كشند و با چوب و قیچی به هر زحمتی زرشک‌ها را می‌چینند؛ باید احتیاط كنند مبادا زرشک رسیده و تازه، لِه و خراب شود. «حسن کمیلی» یکی از زرشکاران روستای افین شهرستان زیرکوه که در ۲.۵ هکتار این محصول را تولید می کند در گفتگو با خبرنگار شبستان می گوید: با اینکه فصل برداشت زرشک است اما متاسفانه خریداری حتی با همان قیمت پایین نیست، امسال وضعیت بدتر از پارسال است.
وی که ناراحتی و ناامیدی از رنگ و رویش پیداست، می افزاید: امسال زرشک تازه را با قیمتی پایین تر از سال قبل کیلویی ۶ تا ۷ هزار تومان می خرند. هنوز ۱۸ تن زرشک از سال گذشته در سردخانه روی دستمان باقی مانده است.
این زرشکار با گلایه از قیمت های کنونی محصول زرشک، ادامه می دهد: هنوز تعاون روستایی خرید زرشکی از کشاورزان نداشته است و فقط حرف می زند! همه کشاورزان این منطقه که تنها محصول و درآمد آنان زرشک است شاکی و ناامید شدند، گویا خاک ماتم بر روی آنان نشسته است.
هزینه کارگر برای برداشت زرشک سال قبل ۸۰ هزار تومان بوده و اکنون به ۱۵۰هزار تومان رسیده است. با این تورم بازار اما قیمت زرشک کاهش یافته است و کیلویی ۴۰ تا ۴۵ هزارتومان می خرند. این زرشکار از مسئولان دولتی درخواست می کند که فکری به حال تنها محصول کشاورزی این مردم ولایتمدار و رنج دیده استان کنند چرا که درآمد دیگری ندارند.
کشاورزانی که سالی را به انتظار محصول می‌نشینند اما با سرآمدن انتظار نه تنها خوشحالی را نمی‌توان در چهره‌شان مشاهده کرد بلکه دغدغه چگونگی جمع‌آوری محصول را هم در دل دارند. واقعاً سهم دست‌های زخم برداشته كشاورزان روستایی از گنج یاقوت سرخ كویر چقدر است؟! آنها زحمت خارها را به جان می‌خرند اما به راستی آنچه از رهگذر رنج دو سال باغبانی به دست می آورند جوابگوی رنج هایشان هست؟
یکی از کشاورزان زرشک‌کار بخش زهان از توابع شهرستان زیرکوه هم در گفتگو با خبرنگار شبستان، می گوید: در سال‌های اخیر با توجه به خشکسالی و آفت زدگی درختان بسیاری از زرشکاران خسارت دیدند. مسئولان قبلاً گفتند زرشک را بیمه می کنند اما موقع پرداخت خسارتی خبری از پرداخت نیست.
رنج زرشکاران در نبود صنایع فرآوری و بی برنامگی مسئولان
«مهدی کاظمی‌فرد» که این روزها مشغول برداشت محصول زرشک است، می افزاید: در همین منطقه هنوز کشاورزانی از سال ۹۸ زرشک در سردخانه دارند که دیگر کیفیت خود را از دست داده است. امسال زرشک پفکی مرغوب تا حدودی قیمت آن به واسطه دلالان به ۶۰ هزار تومان رسیده است که با توجه تورم سایر کالا اصلا این قیمت قابل مقایسه نیست. زرشک معمولی را در منطقه با قیمت ۱۰ تا ۲۰تومان می‌خرند اما در مشهد به ۳۵ هزار تومان می فروشند. در فصل برداشت هم کشاورز مجبور است به هر قیمتی ارزانی که دلالان بگوید دسترنج خود را بفروشند، واقعاً وضعیت زرشک اسفناک است اسفناک.
به گفته او هزینه کارگر روزانه ۱۴۰ هزار تومان است اما یک کیلو زرشک تازه با شاخه را کیلویی ۹۵۰۰ تومان می خرند. خرید تضمینی زرشک از کشاورزان هم فقط در حد شعار و حرف باقی مانده است.
وی با گلایه از اینکه بحث فرآوری زرشک سال‌هاست که مطرح شده اما هیچ اقدامی از سوی مسئولان برای تحقق آن انجام نشده است، با طرح سوالی می گوید: احداث این کارخانه های فرآوری و بسته بندی زرشک که قرار بود در زیرکوه، مهمویی و درمیان تاسیس شود به کجا رسید؟! چرا در کشور سازمان چای داریم اما سازمانی برای زرشک نیست؟ چرا زرشک مشابه زعفران وارد بورس نمی شود؟
کاظمی‌فرد با گریزی به اعلام آمادگی رئیس جمهور از محصولات استراتژیک استان در سفر اخیرش به خراسان جنوبی، می گوید: متاسفانه مسئولان استانی سازمان جهاد کشاوزی، نظام مهندسی کشاورزی، تعاون روستایی و سازمان صمت هیچ برنامه ای و راهکار عملی برای فرآوری، برندسازی و صادرات این محصول ارائه ندادند. حتی با این عدم پیگیری مسئولان استانی وعده های سال قبل سفر وزیر کشاورزی برای معرفی محصول زرشک و برندسازی آن بر زمین مانده است.
سهم ناچیز زرشک از صادرات
فرآوری و توسعه صادرات زرشک از راهکار‌های حل مشکل بهره برداران استان است که امید فروش این محصول به قیمت مناسب را در دل کشاورزان زنده نگه می‌دارد. در حال حاضر با اینکه این استان ۹۸ درصد تولید زرشک کشور را داراست اما تولید و صادرات آن باهم همخوانی ندارد. بنابر اعلام محسن احتشام، رئیس اتاق بازرگانی بیرجند سالانه بیش از ۲۲ هزار تن زرشک خشک در استان تولید می شود ولی رقم صادراتی آن بسیار ناچیز است. سال گذشته ۳۲۰ تن از محصول زرشک استان صادر شد و امسال نیز تا کنون ۱۹۰ تن زرشک صادرات شده است!
نماینده مردم قاین و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی معتقد است متاسفانه آنگونه که باید به محصولات کشاورزی در کشور ما توجه نشده و بسترسازی برای بهره مندی اقتصادی کشاورزان صورت نگرفته است. «سلمان اسحاقی» با اشاره به دو اتفاق ناگوار برای محصول زرشک استان، می گوید: عدم فرآوری و عدم افزایش قیمت زرشک بر مبنای تورم سالانه دو اتفاق ناگواری است که در این زمنیه رقم خورده است و با تداوم خام فروشی زرشک همچان شاهد سیر نزولی این این محصول استرتژیک خواهیم بود.
وی با اشاره به زرشک و کاربرد آن در صنایع غذایی و دارویی، می افزاید: امروز شاهدیم از محصولات دیگری برای نوشیدنی سر سفر مردم استفاده می شود اما زرشک به عنوان نوشیدنی لذت بخش و سرشار از ویتامین C به مردم معرفی نشده است.
اسحاقی در ادامه صحبتش بیان می کند: متاسفانه برای صادرات این محصول هم هیچ اقدام موثری نشده است. در حالی که بسیاری از کشورها از آن به عنوان گیاه دارویی و نوشیدنی استفاده می کنند. لذا باید ابتدا به دنبال فرآوری و پس از آن صادرات محصول نهایی باشیم تا دست دلالان قطع و کشاورزان از سود این محصول بهره کافی را ببرند.
نماینده مردم قاین و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه اولین سفر رئیس جمهور به استان خراسان جنوبی برکات زیادی به دنبال داشت و با طرح فرآوری زرشک وزرای مرتبط را مکلف کردند نسبت به ایجاد انگیزه در زرشکاران برنامه ای را به هیات دولت ارائه دهند، می افزاید: رئیس دفتر رئیس جمهور نیز پیگیری کردند که وزیر جهاد کشاورزی، وزیر کار، وزیر امور خارجه و وزیر صمت کارگروهی تشکیل دهند و نسبت به صادارت این محصول و فرآوری آن اقدام کنند.
به گفته وی همچنین وزرای مرتبط مکلف شدند امسال نسبت به خرید تضمینی این محصول اقدام کنند یا تسهیلاتی به سرمایه گذاران برای خرید زرشک سال گذشته اختصاص دهند تا حداقل زرشکاران انگیزه برداشت محصول امسال را داشته باشد. باید سریعتر به دنبال ایجاد کارخانه هایی برای فرآوری زرشک باشیم و تا آن زمان هم توصیه می شود که بعضی از کارخانه های فرآوری زرشک در منطقه را تقویت کنیم تا این محصول را بخرند.
جیب خالی تعاون روستایی برای خرید زرشک!
اخیراً با کاهش محدودیت های تردد کرونایی، عرضه زرشک استان در خراسان رضوی افزایش داشته است و احتمال رونق بیشتری وجود دارد. «وحید ضیائیان‌احمدی» مدیر سازمان تعاون روستایی خراسان جنوبی نیز در این رابطه می‌گوید: اکنون زرشک پفکی مرغوب را کیلویی ۷۰ تا ۷۵ هزار تومان از ما خریداری می کنند. میزان موجودی زرشک سال گذشته در انبارها و سردخانه ها حدود ۲ هزار تن برآورد می شود و با فرصت زمانی که تا بهمن ماه برای عرضه زرشک پفکی امسالی داریم قطعا این قیمت‌ها افزایش خواهد یافت.
وی با اشاره به اینکه عرضه زرشک تازه مانند سال قبل در میادین میوه و تربار تهران در حال اجرا است، می‌افزاید: در حال حاضر در مرکز بجد بیرجند خرید توافقی زرشک تازه به صورت شاخه در حال انجام است اما این موضوع را به خاطر نبود سرمایه در گردش به صورت عمومی اعلام نکرده‌ایم.
ضیائیان احمدی در ادامه به اعلام آمادگی تشکل‌های کشاورزی برای خرید زرشک اشاره می‌کند و می‌گوید: اما متاسفانه حتی یک ریال سرمایه گردشی به تعاون روستایی استان برای خرید زرشک اختصاص ندادند.
مدیر سازمان تعاون روستایی خراسان جنوبی بیان می کند: در این شرایط توصیه ما به تمامی کشاورزان این است که از فروش زرشک تازه خودداری کرده و اقدام به خشک کردن زرشک به شکل اصولی کنند؛ قطعا با توجه به افزایش رونق قیمت زرشک در صورتی که باغداران بتوانند زرشک خود را به شکل مرغوب خشک کنند عواید قابل توجهی از فروش آن دریافت خواهند کرد.
سخن آخر
پرونده صادرات زرشک مرغوب سال گذشته و خرید تضمینی زرشک امسال پیش روی مسئولان باز است و همچنان انبوهی از مشکلات در سایه بی برنامه‌گی مسئولان، ۱۸ هزار بهره‌بردار زرشک رنجور استان خراسان جنوبی را بیش از پیش می رنجاند این در حالی است که ارزش و اهمیت زرشک به اندازه‌ای است که به آن لقب یاقوت سرخ داده‌اند.
نظر شما