به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، امروز بیست مهر ماه مصادف با گرامیداشت خواجه شمسُ‌الدّینْ محمّدِ بن بهاءُالدّینْ محمّدْ «حافظِ شیرازی» مشهور به« لِسانُ‌الْغِیْب» شاعر قرن هشتم هجری است، حافظ را باید از شاعران خوش اقبال در میان شعرای ایرانی نام برد که آوازه شعرش از زمان و مکان خارج شد، آنچه شعر حافظ را از بقیه شعرا متمایز می کند اشعار سراسر فلسفه، حکمت، پند، آموزه های اخلاقی، موسیقی، توجه به طبیعت و الهام از قرآن است. همین گستردگی مضمون شعری حافظ را بیشتر مورد توجه و اقبال خاص و عام قرار داده است و از طرفی بی زمانی و مکانی اشعار حافظ برای آنها تاریخ مصرفی قرار نداده است و هر فرد در هر شرایط زمانی و مکانی از آنها همان بهره ای را می برد که می خواهد و همین می شود اعجاز در کلام حافظ که آن را متفاوت می کند.
اغلب صاحب‌نظران بر آنند که حافظ غزل فارسی را به اوجی رساند که دیگر هرگز تکرار نشد. شعر حافظ دارای سه فضای عاشقانه و عارفانه و مدحی است. حافظ پژوهان برجسته‌ترین ویژگی سبکی غزل او را «پریشانی» دانسته‌اند؛ یعنی استقلال و عدم ارتباط ابیات: هر بیت موضوعی علی‌حدّه مطرح می‌کند.
همچنین شعر حافظ الهام گرفته از قرآن است و نمی توان در اثرپذیری حافظ از قرآن تردیدی داشت، انقلابِ حافظ در غزل، که همانا سرودنِ ابیاتِ معناً مستقل باشد، تحتِ تأثیرِ سبکِ قرآن بوده‌است. در عین حال، حافظ فرهنگ باستانی و فرهنگ اسلامی ایران را با دین، کلام، فلسفه و عرفان پیوند داد و در شعرش متبلور ساخت.
اشعاری که مستقیم حافظ به قران اشاره دارد:
«صبح خیزی و سلامت طلبی چون حافظ
هرچه كردم همه از دولت قرآن كردم»
«عشقت رسد به فریاد، ار خود به سان حافظ
قرآن ز بر بخوانی در چهارده روایت»
«نـدیـدم خــوشتـر از شعـر تــو حـافـظ
بــه قـــرآنی کـــه انـــدر سیـنـه داری»
«ز حافظان جهان کس چو بنده جمع نکرد
لطایـف حـکـمی بـا نـکــات قـرآنی»
«حافظا در کنج فقر و خلوت شب های تار
تا بود وردت دعـا و درس قـرآن غم مخور»
حافظ عناصر جهان‌بینی رندانه‌اش را وامدارِ فردوسی، خیام، سنایی، عراقی، عطار و مولوی است. بهاء الدین خرمشاهی گفته است: حافظ از ۲۵ شاعر اثر پذیرفته‌است. این اثرپذیری‌ها هم جنبه‌های لفظی و هم جنبه‌های محتوایی داشته‌است.
کمتر شاعری در ایران وجود دارد که از اقبال عمومی همانند حافظ برخوردار باشد؛ حافظ را نمی توان فیلسوف، یا حکیم، صوفی و عارف صرف نام نهاد حافظ ترکیبی جامع از همه این ویژگی هاست.حافظ در طول زندگی خود با بسیاری از پادشاهان و درباریان تعامل داشت، با اهل علم و ادب و شعر هم‌نشینی می‌کرد و از احوال صوفیان و درویشان باخبر بود. اما هیچ گناهی را سنگین‌تر از مردم‌فریبی و ریاکاری نمی‌دانست و همواره به افراد متظاهر در اشعارش می‌تاخت. در اشعار او هم اصطلاحات صوفیانه و هم ذوق شاعرانه و هم تجلیات فلسفی و حکیمانه به چشم می‌خورد.
حافظ از مهمترین اثرگذاران بر شاعرانِ فارسی‌زبانِ پس از خود شناخته می‌شود. در سده‌های هجدهم و نوزدهم میلادی اشعار او به زبان‌های اروپایی نیز ترجمه شد و نامش به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت.
دیوان حافظ کتابی است مشتمل بر همه اشعار باقی‌مانده از حافظ. بیشترِ این شعرها به زبان فارسی است، اما اشعار مُلَمَّع و یک غزل تمام عربی هم در آن به چشم می‌خورد. مهمترین بخش این دیوان، غزلیات است. شعرهایی در دیگر قالب‌های شعری مانند قطعه، قصیده، مثنوی و رباعی هم در این دیوان هست.هیچ نشانه‌ای مبنی بر نابودی بخش عمده‌ای از اشعار حافظ در دست نیست و علاوه بر این، حافظ در زمان حیاتش شهرت زیادی داشته‌است؛ بنابراین زیاد نبودنِ تعداد شعرهای موجود در دیوان نشان می‌دهد که او شاعر پرکاری نبوده‌است. شمار همهٔ غزل‌هایی که به‌طور کلی مورد پذیرش واقع شده‌اند، کمتر از ۵۰۰ غزل است. اصالت رباعیات حافظ مورد تردید جدی است و ازاین‌رو همهٔ رباعیات از بعضی از ویرایش‌ها، از جمله ویرایش سایه زدوده شده‌است.
دیوان حافظ را، به احتمال زیاد، نخستین بار پس از مرگ او، محمد گلندام گردآوری کرده‌است. البته بعضی از گزارش‌های تأییدنشده حاکی از آن است که حافظ دیوان خود را در ۷۷۰ ه. ق، یعنی بیش از بیست سال قبل از مرگش ویرایش کرده‌است. اما هیچ دست‌نویسی از این نسخه وجود ندارد. چندین نسخهٔ خطی شناخته‌شده در ایران، اروپا و جاهای دیگر موجودند که تاریخ آنها مربوط به ربع دوم و سوم سدهٔ پانزدهم میلادی — یعنی سی تا شصت سال پس از مرگ شاعر — است و قابل اطمینان‌ترینِ آنها، کمتر از ۵۰۰ شعر دارد. نسخه‌های بعدتر دارای ۶۰۰ شعر و فراتر از آنند.
اعجاز حافظ در کلام جادویی اوست کلامی که بی زمان و بی مکان، مخاطبش انسان با هر رنگ و مذهب در هر گوشه عالم است و این کلام اوست که می تواند الهام بخش باشد برای هر فرد در جستجوی معنا و راهگشا باشد برای هر گمشگشته ای در عالم.
نظر شما