به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، «احسان عباسلو» امروز، یک شنبه، 17 بهمن در نشست «نقد آثار منتشر شده کتاب سال دفاع مقدس» که در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد، گفت: در ادبیات صنعت تلمیح داریم. یعنی ارجاع می دهیم به اثر دیگر. به عنوان مثال سیاوش و رستم تلمیح ادبی است و ما را به شاهنامه ارجاع می دهد.
این مترجم، مولف و شاعر با بیان اینکه تلمیحات می تواند دینی باشد، عنوان کرد: یعنی می توان از اسامی قرآنی در داستان ها استفاده شود . به عنوان مثال شخصیت داستانی می تواند یوسف و یا یونس گذاشته شود. منتقد باید با کتب مقدس ، قرآن و داستان های قرآنی آشنا باشد. ارجاعات می تواند ادبی، تاریخی و دینی باشد. بر این اساس منتقد باید کلیتی از تاریخ به خصوص تاریخ کشور خود را بداند. منتقد باید پژوهشگر باشد.
وی با اشاره به اینکه منتقدان می توانند بنویسند، بیان کرد: این امر می تواند باعث آشنایی منتقد با فضای کاری نویسنده شود. بر این اساس خوب است که منتقد دستی بر نوشتن داشته باشد. منتقد به محض اینکه سرنخ ها را پیدا کرد باید تحقیق و پژوهش را آغاز کند.
عباسلو با اعتقاد بر اینکه منتقد باید با حوزه فیلم هم آشنا باشد، تصرح کرد: منتقد باید با جریان ادبی و مکاتب ادبی آشنا باشد. یک اثر ادبی گاهی باید در قالب مکتب ادبی نقد شود. برای همین منتقد باید با انواع قالبها و انوادع ادبی آشنا باشد. منتقد باید بداند داستان عامه پسند چه ویژگی هایی دارد، داستان رمنس چیست، ژانر وحشت چه نشانه هایی دارد و ژانر علمی تخیلی چه ویژگی هایی داراست. اطلاعات عمومی منتقد باید دایره گسترده ای باشد. یک منتقد باید عالم باشد و در بسیاری از علوم تبحر داشته باشد.
این منتقد تصریح کرد: خوب است منتقد آثاری را نقد کند که خودش با آن حوزه آشنایی و ارتباط داشته باشد. منتقد در حوزه ای نقد کند که به آن علاقمند باشد. علاوه بر این منتقد باید همواره دو سئوال در ذهنش داشتهباشد: چه باید بگوید و اینکه از چه موضعی ورود یابد. منتقد باید دو موضوع را مدنظر قرار دهد. اثر، یک موضوع دارد و یک شیوه. نویسنده موضوعی را در نظر گرفته است و آنرا به شیوه ای بیان کرده است. توجه به موضوع و شیوه به منتقد کمک می کند.
وی که داوری جشنواره های مختلفی همچون جایزه پروین، جایزه کتاب سال و کتاب فصل را بر عهده داشته است، گفت: در رویکردهای انتقادی دو جمله استفاده می شود: چه گفتن و چطور گفتن. نقد صورتگرایانه این طور نقد می کند که چه می خواستیم بگوییم و آنرا چطور بگوییم. در کنار این منتقدان باید به نکات زیادی توجه کنند از جمله اینکه زمان و مکان داستان چطور است. زمان و مکان برای فضای داستانی مهم است. مساله بعدی فضای داستان است که منتقد باید به آن توجه کند .فضای ذهنی و حسی داستان را زمان و مکان می سازند.
عباسلو اظهار داشت: یک منتقد باید به گشایش اثر دقت کند. اینکه داستان چطور شروع می شود . دو نوع شروع داریم: ناگهانی و شروع یکی بود و یکی نبود. منتقدان باید به شخصیت پردازی دقت کند. اینکه در داستان چند شخصیت هست و چرا این تعداد؟ چند شخصیت زن هست چند شخصیت مرد و چرا این تعداد؟چه شیوه شخصیت پردازی به کار گرفته شده است. سه نوع شیوه شخصیت پردازی داریم:آنچه شخصیت می گوید، آنچه درباره شخصیت گفته می شود و آنچه شخصیت انجام می دهد. منتقد باید ببیند نویسنده از کدام شیوه استفاده کرده است و آیا به کار گیری آن شیوه خوب و درست بوده یا خیر؟
این پژوهشگر و مدرس حوزه ادبیات با بیان اینکه منتقد باید به موقعیت هم توجه داشته باشد، عنوان کرد: توجه به موقعیت برای تحلیل شخصیت ها لازم است. به عنوان مثال باید در داستان دفاع مقدسی بررسی شود که آیا داستان مورد نظر باید در خط مقدم گفته می شد یا پشت جبهه؟ آیا این داستان باید در اهواز روایت می شد یا در تهران؟موقعیت و انتخاب آنها مهم است. منتقد باید موقعیت را مورد توجه قرار دهد.
نویسنده داستان کوچک ایرانی، کوچک نویسی و کلاژ بیان کرد: منتقدان باید بررسی کنند که کنش هایی که انجام شده است ، منطقی بودند. منطق در داستان خیلی مهم است. معمولا کار غیر منطقی می تواند وجود داشته باشد اما کار بی منطق خیر. گاهی اوقات منطق ها ذهنی هست و ما خبر نداریم و منتقد باید آنها را تشخیص دهد.
وی با اشاره به اینکه گاهی اوقات منطق ها روانشناختی است، گفت: برای همین منتقد باید روانشناسی بداند. امسال در یکی دو جشنواره داور بودم و دیدم خیلی از داستان ها شخصیتشان ، فرد موجی است. نمی دانم چرا این تعداد آثار زیاد بودند و به عنوان منتقد باید علت بررسی شود. باید مشخص شود چرا تعداد داستان ها با شخصیت موجی زیاد شده است. آدم های موجی هر کاری انجام نمی دهند. نویسنده بادی این را مدنظر قرار داده باشد و منتقد هم به آن توجه کند. منتقد باید ببیند شخصیت داستان خوب در آمده است یا خیر. از طرفی منتقد باید بررسی کند که منطق در شخصیت پردازی داستان وجود دارد یا نه. وظیفه منتقد پیدا کردن این منطق هاست.
این مترجم، نویسنده و شاعر خاطر نشان کرد:یکی از مشکلات نویسندگان نوپا این است که خارج از منطق ورود پیدا می کنند. منتقد باید ببیند چقدر کنشهای داستانی منطقی است. داستانی خوب است که منطق خودش را خودش پیش برده باشد و نویسنده دخالت نکرده باشد. اگر نویسنده در منطق داستان دخالت کرده باشد، آن داستان ضعیف است.
عباسلو با بیان اینکه کنش ها باید حادثه مند باشد، گفت: اگر کنش جذاب نباشد و به حادثه نرسد،مخاطب لذت نمی برد. داستان نباید ملال آور باشد. داستان آن بخش و جنبه ای است که برای مخاطب جذابیت دارد. اینکه بگویم من رفتم ماست خریدم، داستان نیست اما اینکه می گویم رفتم ماست بخرم که تصادف کردم، می شود داستان. داستان باید جذابیت و لذت داشته باشد. چقدر نویسنده توانسته است جذابیت و لذت ایجاد کند؟ انرا منتقد باید بررسی کند. کنش باید ارزش گفتن داشته باشد. هر برشی از زندگی قابلیت داستان شدن ندارد. این باید مورد توجه نویسندگان و منتقدان باشد.
نظر شما