خبرگزاری شبستان _ رشت، مهری شیرمحمدی؛ عمارت بلدیه رشت به استقبال نوروز می رود. اگرچه این بنای بجامانده از اوایل دوره پهلوی، یک بار پیش از این مرمت شده است، اما مطالعات مرمت این ساختمان چندسالی است در شهرداری رشت پیگری می شود و قرار است این بنا یک بار دیگر بطور اساسی مرمت شود. در همین راستا، در فاز نخست قرار است درب و پنجره های چوبی عمارت تعویض شود و در گام های بعدی فاز به فاز این عمارت مرمت گردد. با این حال مدریت شهری درصدد است رنگ آمیزی جداره و نورافشانی این بنای تاریخی در وسط شهر را در آستانه نوروز ۱۴۰۱ اجرا کند.
مجموعه بناهای میراثی مرکز شهر رشت، دوره تحول معماری را نشان می دهد. بناهایی که الگوی آن برگرفته از معماری نئوکلاسیک اروپایی است. نخستین بنا از این مجموعه، عمارت بلدیه با برج معروف آن است. کلنگ احداث ساختمان اداری بلدیه در سال ۱۳۰۲ خورشیدی به زمین زده شد و چهارم اردیبهشت ماه سال ۱۳۰۵ افتتاح گردید و اول تیرماه ۱۳۰۵ اداره بلدیه رشت رسما به ساختمان جدید منتقل شد. این عمارت در ۲۶ آذر ۱۳۵۶ به شماره‌ی ۱۵۱۶ در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسید.
یکی از زیبایی های این عمارت، برج معروف آن است که در انتهای آن چهار ساعت کارگذاشته اند. این برج ابتدا، به قصد دیدبانی ساخته شده بود. اما مهمتر از ساعت ها، تصویر دو کلیدی است که به صورت متقاطع بر روی برج و درست زیر ساعت برج حک شده است. این کلیدهای متقاطع نماد و آرم شهرداری رشت نیز هست و در سربرگ نامه ها و مکاتبات اداری نیز دیده می شود. امااین دو کلید ازچه زمانی به‌عنوان نماد در مکاتبات شهرداری رشت وارد شد. اگرچه مستندات متقنی در دست نیست، اما بررسی سیر تحول نامه های اداری نشان می دهد از دهه ۱۳۷۰یعنی یک سال پس از زلزله منجیل که منجر به فروافتادن برج ساعت شد، آرم دوکلید متقاطع در مکاتبات قطعی شد.
قدیمی ترین نامه ای که سمبل کلید در آن دیده می شود، نامه ای به تاریخ ۲۱ مرداد ۱۳۰۶ خورشیدی است. در این نامه دو شیر شمشیر بدست روبروی هم بر روی دو پا ایستاده اند و دو کلید متقاطع به سمت بالا در زیر پای شیرها قرار دارد و عدد ۱۳۰۰ خورشیدی زیر آن حک شده است. هر چند در سال ۱۳۰۴ و با روی کار آمدن پهلوی به نشان شیر و شمشیر زیاد توجه می شد، ولی عدد ۱۳۰۰ نشان می دهد این سمبل مربوط به قبل از پهلوی است. سمبل شیر در فرهنگ ایرانی نماد قدرت و شکوه بود و در سکه های بسیاری از دوره های تاریخی از جمله قاجار، سمبل شیرو خورشید و شمشیردیده می شود. نامه ی مذکور مربوط به درخواست مرخصی رئیس وقت بلدیه، آقای احتشامی است که قصد دارد به دلیل درمان کسالت خود به تهران برود و رئیس حسابداری را در غیاب خود به عنوان کفیل شهرداری رشت معرفی می کند. بدون شک، این آرم زودتر از سال یاد شده در نامه های اداری بلدیه بوده است.
در همین زمینه یک رشت پژوه می‌گوید:«سمبل شیر و شمشیر و کلید احتمالا در سالهای ۱۲۹۹ خورشیدی و پس از اصلاح قانون شهرداری‌ها وارد سربرگ مکاتبات اداری شده است.»
روبرت واهانیان تبریز می افزاید: «در تاریخ دوازدهم اسفند سال یاد شده، در آرم نامه‌های شهرداری تنها یک شیر و یک کلید دیده می شود.»
وی که نمونه مکاتبات شهرداری را در آرشیو خود دارد، نامه ی دیگری از اسناد شهرداری را نشان می دهد که در آن شیری بر چهاردست و پا و بدون شمشیر ایستاده و پشت سرش عمارت قدیمی شهرداری در هاله ای از نور دیده می شود و زیر پای شیر یک کلید به صورت وارونه دیده می شود. خرداد ۱۳۰۵،انتخابات انجمن بلدیه برگزار می شود و در این همه پرسی، سید محمود ویشکاهی، به عنوان رئیس انجمن بلدیه معرفی می شود. مرداد همان سال، انجمن شهر، ویشکاهی را با اکثریت آرا، به عنوان رئیس بلدیه انتخاب می کند. اما شهریور ۱۳۰۵، شهردار فرمایشی با یک تلگراف از تهران روانه رشت می شود و مقاومت انجمن بلدیه در برابر این حکم حکومتی سودی ندارد و «حاج احتشام نظام» رئیس بلدیه می شود. مدیریت احتشام، یک سال بیشتر دوام نیاورد و کفالت بلدیه به «نصرالله رضا»، رئیس محاسبات بلدیه واگذار می شود.
آیا تغییر مختصر آرم شهرداری در دوران کوتاه زمامداری ویشکاهی صورت گرفته یااحتشام؟ به درستی نمی دانیم. عمارت تاریخی شهرداری در حال حاضر دارای دو نماد کلید متقاطع است. اما در دوران زمامداری پهلوی اول، به جای دو کلید، تصویر دو شیر روبروی هم با هاله ای نور مانند در پشت سر دیده می شود و در زیر پای شیرها دو کلید متقاطع دیده می شود. برج دیدبانی شهرداری، در سال ۱۳۰۸ با اعمال تغییراتی، به برج ساعت تبدیل شد. در همان سال طی فراخوانی، یک طراح، شکل جدید را طراحی کرد و ساعت بالای برج قرار گرفت و به جای نشان شیر و کلید، تنها دو کلید متقاطع به سمت پایین همراه با دو گلدان بر روی عمارت شهرداری نقش بست. یعنی سمبل دو کلید در سال ۱۳۰۸ وارد اداره بلدیه شده بود. با این حال آرم سربرگ های شهرداری تا سال ۱۳۵۸ همچنان شیر، کلید و عمارت شهرداری بود و نامه هایی که از استانداری به شهرداری ابلاغ می شد، آرم شیر و تاج و یک خط ممتد به جای کلید در زیر پای شیر وجودداشت.
به‌نظر می رسد، پس از صدور پیام امام خمینی در فروردین ماه ۱۳۵۹ و آغاز انقلاب فرهنگی، تغییراتی در آرم شهرداری رشت پیدا شد. در نامه‌های اداری شهرداری در ماه‌های بهار و تابستان آن سال، آرم وسط پرچم ایران یعنی (الله) دیده می‌شود. این آرم تا دهه ی ۷۰ هم در سربرگ نامه های شهرداری دیده می شود ولی تا سال ۱۳۷۷ آرم دو کلید متقاطع در نامه های اداری تثبیت می شود. آهنگ این تغییر پس از زلزله مهیب منجیل رخ داد. پس از زلزله ۱۳۶۹،عمارت تاریخی شهرداری به شدت آسیب دید و برج ساعت فرو ریخت.
در همان سال مهندس واهانیان از سوی شهرداری رشت، مامور نظارت بر مرمت عمارت بلدیه می شود. آنگونه که خود توضیح می دهد، تصویر یک یکم از طرح های کلید و گلدان و گل بوته هایی دارد که دقیقا در برج شهرداری مرمت شده است: «میراث فرهنگی تصویر کوچکی از سمبل شهرداری را که در سال ۱۳۰۸ بر روی برج ساعت حک شده بود، برای من فرستاد و من نیز تصویر بزرگی در ابعاد یک یکم تهیه و در نهایت شابلونی از آن تهیه کردم تا بنا بتواند نماد برجسته شهرداری را در سرجای خود دقیق نصب نماید. پس از این طراحی، مهندس پیربازاریان، یکی از کارشناسان شهرداری، نقشه کامپیوتری از آن تهیه کرد و کم کم این طرح یعنی دو کلید متقاطع وارد آرم شهرداری شد. بطوریکه در دهه ۱۳۷۰ این آرم به عنوان سمبل شهرداری رشت شد.»
نظر شما