به گزارش خبرگزاری شبستان از رشت، روز سه شنبه( ۱۰اسفندماه) نخستین خیابان رشت، شاهد کودکانی بود که با عروسک «تکم» و ترانه های فولکوریک «رابچره»، یکی از آئین های پیشانوروز را زنده کردند. در این «نوروزی خوانی »-که به همت «گروه ادبیات خلاق» برگزار شد- گروه نمایشی کودکان، با در دست داشتن عروسک آئینی «بز» موسوم به تکم، با حضور در کتابفروشی‌های فرازمند، آسمان و خانه کتاب، اشعار آهوچره را که متروک شده بود، بازخوانی کردند و ضمن دادن هدایایی همچون تخم مرغ، بذر سبزیحات و سماق به نشانه سفره هفت سین، بر پاسداشت زبان گیلکی و سنت های فراموش شده، تاکید کردند.
این کودکان همچنین با دادن هدایایی به دستفروش خیابان امام(ره) و صاحبان برخی از کسبه، با تاریخچه قدیمی‌ترین خیابان رشت و بناهای تاریخی این خیابان همچون عمارت آذربانی، مهمانپذیر بهار، چاپ زربافی، ساختمان جلوه، مسافرخانه فرد و نخستین داروخانه شبانه روزی (کارون) آشنا شدند. پایان بخش مراسم، پذیرایی «میثم زادحسینی» از گروه تکم‌خوانی در«اقامتگاه ارسی» بود. این بنای بجامانده از اواخر دوره قاجار در خیابان امام، به تازگی مرمت و به‌عنوان مهمانپذیر، پذیرای گردشگران در مرکز شهر است.
اگرچه صبح زود یک روز تعطیل، انتظار می‌رفت مرکز شهر خلوت باشد، اما نزدیکی به سال نو، نشان می‌داد شهر و به‌ویژه بازار در تکاپوی استقبال از بهار است. در این میان، صدای زنگوله‌های عروسکی در دست کودکان شنیده می‌شد که سری شبیه بز داشت و با یک میله چوبی بز تزئین شده به این سو و آن سو حرکت می‌کرد و کودکان دسته جمعی می‌خواندند:« آهوچره، آهوچره، ببین چقدر خوب می‌چره... آهو از باغ آمده، چریده و چاق آمده... آهوچره، آهوچره، آهو مرغانه خوره، صدتا به کمتر نخوره....»
«نیکا حجت انصاری» یکی از دخترانی که عروسک گردان تکم بود، درباره این عروسک آئینی می‌گوید: نام این عروسک، تکم است و یک واژه ترکی است به معنی بز نر قوی هیکل. بز همیشه در راس گله حرکت می‌کرد. تکم چی کسی بود که از نوار شمال غربی کشور به سمت نوار شمالی ایران حرکت می‌کرد و با در دست داشتن این عروسک نوید عید و نوروز را به مردم شهر و روستا می داد.
دبیر گروه ادبیات خلاق- که این برنامه را تدارک دیده بود- می‌گوید: یکی از سنت‌های خوب مردم گیلان، برپایی مراسم‌های پیشانوروز بود و نوروزی خوانی در بخش‌های مختلف گیلان به شکل‌های مختلف اجرا می شد. سنت‌هایی همچون عروس گوله، رابچره و تکم خوانی، برخی از آنها بود که متاسفانه در سال‌های اخیر متروک شده است.
«دلارام جباری» اضافه می‌کند: گروه ادبیات خلاق، با هدف شناساندن این آئین‌های بومی و همچنین یادآوری به شهروندان، تلاش کرد آئین «رابچره» را توسط کودکان بازتولید کند.
وی با تاکید بر تداوم چنین برنامه‌هایی برای گروه سنی کودک و نوجوان می‌گوید: هویت‌یابی محلی برای ورود به اجتماع از همان دوران کودکی ضروری است که زمینه‌ای برای هویت‌های ملی می‌باشد.
جباری درباره آئین رابچره توضیح می‌دهد: آنگونه که پژوهشگرانی همچون «هوشنگ عباسی» پیرامون آئین های سنتی نوروز تحقیق کرده‌اند، آئین نمایشی آهوچره یا رابچره تا حدود ۲۰سال پیش به شکل گسترده در منطقه شرق گیلان در شمار بازی‌های نمایشی پیشانوروز انجام می‌شد و امروز به‌طور محدود تنها در برخی از روستاها اجرا می‌شود. در گروه نمایشگران آهوچره، محور بازی را عروسک آهو تشکیل می‌دهد و سه نفر نقش آهو، شعرخوان و توبره کش را بر عهده دارند. گروه با وسایل مختلف، چیزی شبیه سر آهو یا بز درست می‌کردند. برایش شاخ و با مهره شیشه‌ای چشم شیشه‌ای می‌گذاشتند. زنگوله به آن می‌آویختند و آن را به سر چوبی قرار می‌دادند. بازیگر نقش آهو کیسه یا گونی پارچه ای روی سر می‌کشید، تا بدنش پیدا نشود و از داخل آن کله آهو را که روی چوبی قرار داشت، بیرون می‌آورد. چنانکه به هیات حیوانی درآمده و با آن چوب می‌توانست سرش را حرکت بدهد. نفر دوم شعر می‌خواند و با چوبی در دست، نمایش را هدایت می‌کرد. این دو به همراه نفر سوم توبره کش با هم کوچه به کوچه به خانه‌های روستا رفته و نمایش را اجرا می‌کردند و هدایایی از مردم می‌گرفتند. هدایا معمولا برنج، تخم مرغ و شیرینی بود و در پایان روز هدایای جمع آوری شده بین نیازمندان تقسیم می‌شد.
جباری با اشاره به بازخوانی رابچره در خیابان امام توسط کودکان یادآور می‌شود: البته این نمایش با کمی تغییر انجام شد. اشعار رابچره، به صورت گروهی توسط (نیکا حجت انصاری، شکیبا خبازمنش، آنیسا نصر، آرنیکا و درنیکا دشت لعلی، نیلای روایی، رزا اسماعیل دوست و رستا لطفی) بازخوانی می‌شد و گروه ادبیات خلاق به صاحبان کسبه و بعضا دستفروشان خیابان امام هدایایی می‌داد تا این شادی را با دیگران تقسیم کند.
وی با اشاره به ثبت ملی این آئین می‌افزاید: سنت رابچره در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۹۰ و به شماره ۲۳۷ بعنوان میراث معنوی گیلان در فهرست آثار ملی ثبت شده است. بخشی از این برنامه اختصاص به معرفی بناهای تاریخی در خیابان امام اختصاص داشت و در واقع سومین برنامه «رشت گردی ویژه کودکان» با نوروزی خوانی همراه بود.
«مهری شیرمحمدی» به‌عنوان مدیر اجرایی این برنامه چگونگی ساخت نخستین خیابان رشت را توضیح داد و گفت: کلنگ احداث این خیابان در سال ۱۳۰۳ به زمین زده شد و تملک بناهای خصوصی و سنگفرش خیابان سپه در ۲ فاز و طی ۳ سال انجام شد. فاز نخست از میدان شهرداری تا میدان فعلی حشمت و فاز بعدی تا میدان فرهنگ ادامه یافت.
وی با اشاره به ساختمان‌های تاریخی باقی مانده در جداره این خیابان اضافه کرد: مهمانپذیر بهار و ساختمان‌های آذربانی دو ساختمانی است که پس از احداث خیابان ساخته شد.
شیرمحمدی با نشان دادن کتیبه‌های موجود در این بناها، توضیح داد: سال ساخت این ساختمان‌ها به‌صورت گچبری بر جداره خارجی این بناها ثبت شده است.
نظر شما