امام سجاد (ع) در تمامی صفات و ويژگي‏هاي اخلاقی برترین زمان بود

خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت؛ امام زين العابدين (ع) در تمامی صفات و ويژگي‏هاي اخلاقی برترین زمان بود، به اعتراف دشمنان در اين ميان شجاعت و صلابت روحي، قوت قلب، جرأت و شهامت، از کمالات بارز ايشان به شمار مي‏آيد و شخصيت آن حضرت چنان بود که دوست و دشمن را تحت تأثير قرار مي‏داد؛ در واقع هر ‏يک از القاب حضرت نشان دهنده یکی از کمالات معنوی است، ايمان، تقوي و اخلاص ايشان، بيان کننده اعتقاد و اعتماد ‏مردم به آن امام همام است.‏حتی دشمنان امام و درباریان و جاسوسان دربار اموی و ماموران جذب معنویت بی مانند امام بودند. متن بالا برشی از صحبت های حجت الاسلام امیر علی حسنلو استاد حوزه علمیه قم ومدیرگروه تاریخ وسیره مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه به مناسبت سالروز ولادت امام سجاد (ع) در گفتگو با خبرگزاری شبستان است که در ادامه می خوانید:

در خصوص  شخصیت امام سجاد (ع) توضیح بفرمایید؟

امام زين العابدين(ع) در تاريخ پنجم شعبان سال 38 هجري قمري در شهر مدينه چشم به جهان گشود. مادرش هنگام زایمان وفات کرد و ايشان را براي ‏نگهداري به دایه ای سپردند.، پدر بزرگوار امام زين العابدين، امام حسين(ع) امام سوم شيعيان جهان و مادر گرامي آن حضرت شهربانو از شاهزاده ایرانی از نسل کسری بودند.

دو قدرت مطرح جهان در آن زمان کسرا (ایرانیان) و قیصر (رومیان) بودند و آنها را به کاخ آنها نسبت می دادند مانند اکنون که  کاخ سفید و کاخ کرملین  گفته می شود در آن زمان نیز قدرتهای حاکم را به کاخشان نسبت می دادند.

شهربانو  از بهترين زنان ‏عصر خويش محسوب مي‏شده است او خود  امام حسین (ع) را به همسری برگزید. بنابراین در اینکه مادر امام سجاد (ع) شاهزاده ی ایرانی است هیچ تردیدی وجود ندارد براساس متن تبریکی که ابوالاسود دوئلی از اصحاب امیر مومنان (ع) پس از شنیدن خبر تولد امام سجاد به امیر مومنان(ع) گفت.

امام سجاد(ع) مي فرمود من فرزند دو تيره فارس و عرب، بزرگم هاشم بزرگ عرب و کسرا ها (لقب بزرگان  فارس و ایرانیان) هستم.

جارالله زمخشری نوشته است : این سخن امام سجاد (ع) مستند به فرمایش رسول الله بود که می فرمود: برگزیده عرب هاشم و بر گزیده غیر عرب فارس و ایرانیان هستند و این نگاه و بینش آن حضرت نسبت به ایرانیان چه قدر زیبا و قابل توجه و دارای حکمت هاست که در جای خود باید مورد بحث وشرح قرار بگیرد،

چرا امام سجاد (ع) را زین العابدین می نامند ؟

زین العابدین یکی از القاب حضرت است ؛امام علي بن الحسين عليه‏السلام داراي القاب بسياري هستند که معروفترين آنها سجاد و زين العابدين است. مردم ‏با معرفت ، آن هم نه تنها شيعيان بلکه همه کساني که در دوران سياه و اختناق ‏ آن زمان، در پي ‏گوهري شب‏افروز بودند ايشان را با القابي چون سيد عابدان، پيشواي زاهدان، مهتر پرهيزگاران، امام مؤمنان، زيور ‏صالحان و چراغ شب‏زنده‏داران مي‏خواندند و همه  اين  القاب، براساس آنچه از امام می دیدند بود و از سر صدق بود.

 در واقع هر ‏يک از القاب حضرت عليه‏السلام نشان دهنده یکی از کمالات معنوی بود ، ايمان، تقوي و اخلاص ايشان، بيان کننده اعتقاد و اعتماد ‏مردم به آن امام همام است.‏حتی دشمنان امام و درباریان و جاسوسان دربار اموی و ماموران جذب معنویت بی مانند امام بودند.

سر و حکمت اینکه امام را به این لقب بیشتر می نامیدند این بود که در عصر حضرت عابدان و زاهدان زیادی در ممالک اسلامی بویژه مدینه الرسول می زیستند که هریک دارای مرتبه ای بلند در عبادت و زهد بودند اما امام به جهت ویژگی های برتر به زینت عابدین که زیباترین عبادتها از آن او بود نامیده و معروف به این لقب گردید. نیایش و دعایش که در صحیفه نمونه های آن هست زیبا ترین تلاوت قرآن زیبا ترین روزه داری و مناسک حجش در عالی ترین بود لذا عبادتش نگین و سر آمد همه عبادت ها و خودش سرآمد عبادت کنندگان بود .

در خصوص سیره و‌‌ ویژگی اخلاقی امام سجاد (ع) توضیح دهید.

 ويژگي‏هاي امام زين العابدين عليه‏السلام فراوان است که باید برای تبیین همه آنها زمان زیاد وفرصت کافی داشت در اینجا به  چند نمونه اشاره می شود، شخصيت آن حضرت چنان بود که دوست و دشمن را تحت تأثير قرار مي‏داد تا آنجا که يزيد بن معاويه پس از «واقعه‏حرِّه» که دستور داد کليه اهالي مدينه با وي بيعت کنند تنها امام زين‏العابدين عليه‏السلام را از اين فرمان استثنا کرد و در این واقعه که آشوب عمومی همه مدینه را گرفت مروان سخت ترین دشمن اهل بیت بود خانواده اش را به امام سپرد تا از تعدی مصون بمانند.

امام زين العابدين عليه‏السلام پسرعمويي داشتند که گاه به آزار و اذيت امام مي‏پرداخت. با وجود اين، امام زين‏العابدين که از وضعيت مالي وي مطلع بود براي حفظ آبرو و حيثيت اجتماعي او، شبانه به صورت ناشناس به وي کمک مالي مي‏کرد و مبالغي را در اختيار او مي‏گذاشت. او که از اين امر خبر نداشت از امام زين‏العابدين شکوه مي‏کرد و به بدگويي آن حضرت مي‏پرداخت که امام به او کمک نمي‏کند و به ياد او نمي‏باشد.بعد از شهادت و هنگام غسل امام باقر(ع) دید که دربدن حضرت براثر حمل شبانه کیسه های طعام به فقرای مدینه اثر پینه نمایان بود.

حمایت از فقرای مدینه آن هم به صورت ناشناس از جمله ویژگی های حضرت بود ، اين امر تا زمان رحلت حضرت ادامه داشت و با چشم از جهان فروبستن آن حضرت مردم دريافتند که کمک‏هاي شبانه از سوي آن حضرت بوده که در اختيار نيازمندان قرار مي‏گرفته است.

امروز جامعه ما نیازمند چنین الگوهایی است که به فقرا و نیازمندان توجه بیشتر داشته باشند ؛ در زمان حیات معصومان نهادی به نام کمیته امداد و هلال احمر و بهزیستی نبود.

احترام مادر و پدر از مهمترین سفارشات قرآن بعد از توحید است ؛ مادر خود امام که از بزرگ زادگان ایران بود هنگام تولد امام از دنیا رفت و امام را به دایه ای سپردند که حق مادی برگردن امام داشت ؛ با آن که امام زين‏العابدين عليه‏السلام از هر کس نسبت به این مادر خود بيشتر احسان مي‏نمود به نيکي رفتار مي‏کرد، ولي اغلب از خوردن غذا با وي امتناع مي‏کرد وقتي علت را جويا شدند و به وي گفتند شما که از هر کس بيشتر به مادر خود عشق مي‏ورزيد و به وي نيکي مي‏کنيد چرا از غذا خوردن با او خودداري مي‏کنيد. حضرت در پاسخ فرمود: من به خاطر ادب و احترام مادرم با آن بزرگوار غذا نمي‏خورم زيرا بيم آن دارم که بر لقمه‏اي دست ببرم که مادرم زود قصد خوردن آنرا دارد؛ چه ظرافت اخلاقی وچه رعایت دقیق که غیر از امام کسی به این ظرایف قرآنی که فرمود :« لاتقل لهما اف » توجه ندارد .

در تاريخ آمده است که از زهري پرسيدند آيا تاکنون علي بن الحسين را ملاقات کرده‏اي؟ گفت: بله، او را ديده‏ام. آن گاه افزود، بايد بگويم که به راستي کسي را با فضيلت‏تر از او نديدم. به خدا سوگند کمتر کسي را مي‏شناسم که بتواند محبت او را مخفي نگه دارد و يا اگر از دشمنان او باشد، قادر باشد دشمني خود را نزد او آشکار سازد. شخصيت معنوي، عظمت روحاني و جذبه آن حضرت چنان بود که عبدالملک بن مروان قسم مي‏خورد زماني که علي بن الحسين بر من وارد شد، ترس و وحشت بدنم را به لرزه انداخت.

به اعتراف دشمنان، امام زين العابدين (ع) در تمامی صفات و ويژگي‏هاي اخلاقی برترین زمان بود، در اين ميان شجاعت و صلابت روحي، قوت قلب، جرأت و شهامت، از کمالات بارز ايشان به شمار مي‏آيد. به طوري که سخنان آن بزرگوار در پاسخ به گفته‏هاي عبيدالله بن زیاد که به خون اهل بیت تشنه بود ؛ در دوران اسارت حضرت را به مرگ تهديد کرد. امام عليه‏السلام با شجاعت تمام در مقابل او موضع گرفت و فرمود: مرا به مرگ تهديد مي‏کني در حالي که نمي‏داني شهادت عادت و افتخارما و مايه کرامت است نه موجب ترس ، در همین مجلس خطبه ای زیبا و پر محتوا از سوی حضرت زینب(س) و امام ایراد شد چنانکه در کاخ و در برابر يزيد اینگونه با شجاعت به منبر رفت و روشنگری نمود و یزید را از کرده خود پشیمان نمود در حالیکه زنجیر اسارت بر گردن داشت و خسته و جسمش نحیف بود .

امام مظهر تام و جلوه تمام غرایز ذاتی است ، چون انسان کامل است در همه حواس و نیروها در اوج کمال است از جمله در مهر ورزی به همه موجودات و رعایت کننده تمام حقوق، از اینروی امام  عليه‏السلام نه تنها به انسان‏ها در اوج مهربانی است بلکه  با حيوانات مهربان بود چنانکه رسول الله هرگز مرکب خود را با چوب و..نمی آزرد و هرگز مرکب خود را در سفر حج با چوب نزد ، با اشاره به تازيانه‏اي که در دست داشت آن را وادار به راه رفتن مي‏کرد؛ به نحوي که در طول بيست مرتبه سفر به حج حتي يکبار تازيانه‏اي بر بدن مرکب خود وارد نساخت. مورخین نوشته اند همین مرکب پس از رحلت امام بر سر قبر حضرت از قصه جان داد.

امام زين العابدين مي‏کوشيد با کساني مسافرت کند که او را نشناسند تا مبادا کارهاي آن حضرت را انجام دهند و اگر با آشنايان به مسافرت مي‏رفت، شرط مي‏فرمود که او نيز بايد در کارها با آنها ياري رساند. در سفر حجی ناشناخته به خدمت حاجیان و تهیه آذوقه به آنان مشغول بود و هرگز خود را نمی شناساند ؛یکی از جاجیان شناخت که سرور شیعه و آقای اهل مدینه و زین العابدین است که مانند غلام به خدمت حاجیان کمر خدمت بسته است.

نقش امام سجاد (ع) در زنده نگه داشتن قیام عاشورا چیست؟

نقش امام روایتگری به صور مختلف است تا اولا مظلومیت پدر و خاندان خود را به اثبات برساند ثانیا اهداف امام حسین (ع) و راه پدر را که امر به معروف و مبارزه با ظالم و استبداد و راه منحرف امویان  است ادامه دهد؛ لذا همانند  امام با همه وجود خود و با روایتگری بی مانند به حفظ پیام عاشورا که توحید ونفی شرک مطلق و مبارزه با جاهلیت بود ادامه داد ؛ یکی از وجوه روایتگری امام عزاداری و گریه است که با اشگ خود پیام رسانی می نماید؛ وجه دیگرنقش آفرینی در روایتگری ایراد خطبه هاست که در دو مرکز مهم حاکمیت اموی کوفه و دمشق و مسیر راه از کوفه تا شام این ماموریت را به انجام می رساند؛ وجه دیگر روایت گری دعا و نیایش است، متن صحیفه سجادیه عمیق ترین مناجات عرفانی است که به قرآن صاعد(بالارونده) در پاسخ قرآن نازل (فرود آمده) از سوی خداوند معروف است.

امام  برای تحمل مصیبت عظمای شهادت امام حسین (ع) و یارانشان چه اقدامی می‌کردند ؟

در قرآن کریم  خداوند در گرفتاری به مصائب و سختی ها برای انسانها راههای مختلف نشان داده است ؛ از جمله آنها این دعاست ؛ «ادعونی استجب لکم » «واذا سالک عبادی عنی انی قریب اجیب دعوه داع اذا دعان »و« ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُم» دعا کنید دعا راه حلی برای رفع مشکلات است ؛ بنده باید دعا کند اقتضای ذاتی بنده دعا و ارتباط از این طریق است ؛ راه دوم فرموده است « اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاة»از صبر و نماز یاری بجوئید برای رهایی از مشکلات و مصائب؛ امام سجاد علیه السلام به این فرامین قرآن موبه مو عمل می کرد ؛ عمر حضرت و همه لحظاتش پیوسته به راز و نیاز و نماز گذشت ؛ متن صحیفه سجادیه که به زبور آل محمد نیز معروف است حاکی از این حقیقت است که انسان در مصائب وسختی آسیب جدی روحی می بیند و این آسیب جبران نمی شود مگر به این رموزی که امام سجاد (ع) مارا با عمل به قرآن به آن سفارش نموده و برای سهل شدن آن متن آن دعا را نیز برای ما آماده نموده است.