زمزمه زنده شدن طبیعت در خراسان شمالی با آواها

خبرگزاری شبستان _ خراسان شمالی؛ چهار تا پنج پسر نوجوان سر و گردنشان را پوشانده اند، زیر روسری بزرگ گُل گُلی صدای خنده آنان کوچه را پُر کرده و گاهی نگاهی شیطنت آمیز نیز به اطراف دارند.

یکی از پسران با صدای خوش، آوایی را با گویش محلی می خواند و مابقی دوستانش نیز برخی از کلمه ها را تکرار می کردند، اینجا استان خراسان شمالی مهد گویش ها و قومیت ها است که هر آیینی با آداب و روسم خاص و زیبا برگزار می شود که برای کودکان و نوجوانان دلنشین است.

علاوه بر اینکه «علی محمد» سر و صورت خود را با چادری پوشانده، ملاقه مسی نیز به دست گرفته و با آن در خانه ها را می کوبد و آوازی محلی می خواند و صاحب خانه را نوید آمدن بهار می دهد، زنده شدن طبیعت را خبر می دهد.

اهالی خراسان شمالی در شب چهارشنبه سوری، آخرین چهارشنبه سال از نیاکان خود آیین های متنوعی را به یاد دارند که هنوز نیز اعتقاد زیادی برای به جای آوردن اینگونه سنتها دارند که البته بیشتر این آیین ها هم اکنون در روستاها و برخی از محله های شهر انجام می شود که به زیبایی تمام دلنشین خواهد بود.

 آیین ملاقه زنی هنوز هم در برخی از محله ها و روستاهای این استان برگزار می شود، خواندن ترانه های محلی بهار را خبر می دهد.
 

خله خله خلتمه به، سوا گلیم یمرتمه به (خاله خاله عیدی من را بده، فردا نیز می آیم تخم مرغی بده)، " خله خله خلته گلده، اینچنه کلچه گلده"، (خاله خاله عیدیم را بده، کیسه ای آمد کلوچه ای بگذار) از جمله ترانه هایی است که جوانان در آیین ملاقه زنی شب چهارشنبه سوری در پشت در خانه ها زمزمه می کنند.

نواهایی چون «چله چخته بهار گلده خربزه و خیار گلده» (چله رفت و بهار آمد خربزه و خیار آمد) گویی تلنگر زنده شدن طبیعت و شادی آمدن عید نوروز را به همگان می دهند.

حضور این چند تا پسر در کوچه، فضای شادی را در محله راه انداخته است، شماری از بچه ها نیز این افراد  را دوره کرده اند و بخش هایی از سرودهای محلی آنان را تکرار می کنند.

بزرگ ترها نیز خوشحال شده اند و برخی از سرودها و شعرهای قدیمی را برای آنان می خوانند تا فرا بگیرند، این در حالی است که هم اکنون برای آنان نیز یاد  و خاطره ها زنده شده است.

یکی از شهروندان بجنوردی که هفت دهه را پشت سر گذاشته است، گفت: از خانواده ها می خواهم که آیین ها و آداب و سنت های گذشتگان را برای فرزندان خود بازگو کنند و در کنار‌ آنان به جشن و شادی بپردازند.

«اصغر کریمی راد» افزود: اگر بزرگ ترها در کنار فرزندان خود آیین ها را گرامی بدارند آنان نیز اوقات خود را با ترقه و فشفشه و سایر موارد نمی گذرانند چرا که در سال های اخیر از این ناحیه حتی کشته نیز داشته ایم.

وی گفت: متاسفانه در سال های اخیر بیشتر به دلیل اینکه بزرگ ترها کوچک ترها را همراهی نمی کنند آنان نیز رو به خرید انواع ترقه ها می کنند در حالی که برنامه های شاد و مفرحی در‌ آیین های ما ایرانیان وجود دارد که باید آنان را زنده نگه داریم و کودکان و نوجوانان ما نیز به خودی خود به سمت خرید ترقه ها نمی روند، هم اکنون برخی از سودجویان نیز برای پر کردن جیب خود چنین امکاناتی را به فروش می رسانند.

چهارشنبه سوری از دو کلمه چهارشنبه و سوری که همان «سور» فارسی به معانی «مهمانی، جشن و سرخ» است و به معنای چهارشنبه سرخ، مقدمه جدی شروع شدن جشن نوروز است.

طی سال های اخیر برنامه چهار شنبه سوری به نوعی تغییر یافته است که بیشتر در شهرها اتفاق می افتد به نوعی چهارشنبه سوری را تبدیل به چهارشنبه سوزی کرده اند.

چهارشنبه سوری از آئین‌های اصلی آخرین چهارشنبه سال در فرهنگ ایرانی محسوب می‌شد، مدت‌ها است که کم‌رنگ شده و جای خود را به ترقه‌، انفجار و آتش‌بازی‌های هیجانی داده است که قربانی‌های اصلی آن را کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند.

یکی از بانوان بجنوردی که در چند سال گذشته از ترقه آسیب دیده است، گفت: چند سال پیش برای خرید به بازار رفته بودم که ناگهان یک پسر بچه ترقه ای زیر پایم انداخت که متاسفانه از صدای انفجار آن ترسیدم و هم اکنون چهار سال است که از ناراحتی رنج می برم چرا که سر درد هایی به سراغ من آمده است که درمان نیز نشدم.

«رقیه حصاری» افزود: از آن حادثه تاکنون در زمان نزدیک شدن چهارشنبه سوری دیگر از خانه خارج نخواهم شد.

یکی دیگر از شهروندان بجنوردی نیز که از چهارشنبه سوری آسیب دیده است، افزود: در یکی از کوچه ها رانندگی می کردم که شیشه ماشین پایین بود که یکی از نوجوانان ناگهان ترقه ای داخل ماشین انداخت که از ناحیه چشم آسیب دیدم.

برخی از دیگر آیین های چهارشنبه سوری که در مناطقی از استان خراسان شمالی مرسوم است بوته افروزی، فالگوشی، قاشق زنی، کوزه شکنی، فال کوزه، آتش چهارشنبه سوری، آجیل مشکل گشا و شال اندازی است.

آتش نزد ایرانیان نماد پاکی، روشنی، طراوت، سازندگی و تندرستی است، در غروب هنگام بوته هایی را روی هم می گذاشتند و خورشید که به تمامی پنهان می شد، آن را می افروختند و در بعضی نقاط ایران برای شگون، وسایل دور ریختنی خانه از قبیل پتو، لحاف و لباس های کهنه را نیز می سوزاندند.

آتش می توانست در بیابان‌ها در رهگذرها و یا در پشت بام خانه افروخته و وقتی آتش شعله می کشید از رویش می پریدند و ترانه هایی که در همه آنها برکت، خواهش، سلامت و بارآوری و پاکیزگی بود خوانده می شد.
 

آتش چهارشنبه سوری را خاموش نمی کردند تا خودش خاکستر شود و سپس خاکسترش را که در نظرگاه آنان مقدس بود کسی جمع کرده و بی آنکه پشت سرش را بنگرد برسر نخستین چهار راه می ریخت و در بازگشت اهل خانه که می پرسیدند کیست ؟ می گفت: "منم" - از کجا می آیی ؟ "از عروسی"، - چه آورده ای ؟، "تندرستی".

آتش نماد پاکی، از بین بردن بیماری ها، زدودن سرما، بدی و پژمردگی از تن بوده و امروز هم رسم اسپند دود کردن و گرد خانه تاب دادن از این اعتقاد سرچشمه می گیرد.

شال اندازی نیز یکی دیگر از آداب چهارشنبه سوری بود، که پس از مراسم آتش افروزی جوانان به بام همسایگان و خویشان می رفتند و از روی روزنه ی بالای اتاق (روزنه بخاری ) شال را به درون می انداختند، صاحب خانه می بایست هدیه ای در شال می گذاشت.

از دیگر مراسم چهارشنبه سوری فالگوش بود و آن بیشتر مخصوص کسانی بود که آرزویی داشتند، مانند دختران دم بخت یا زنان در آرزوی فرزند. این آیین به عنوان یک آیین ایرانی در میان همه اقوام ساکن این استان اعم از ترک، کرد، ترکمن و فارس رواج دارد و همه به انجام آن پایبندند. در برخی از روستاهای این استان با افروختن آتش، جوانان دور آن جمع شده و توپ آتش را به اطراف پرتاب می کنند.

در زمین وسیعی آتشی بر افروخته می شد و تعداد زیادی خانواده دور آتش جمع می شدند و توپی از آتش که معمولا با پارچه ای کهنه درست می شد را به اطراف پرتاب می کردند اما در سال های اخیر فضاهای مناسبی بعضا در شهرها برای چنین برنامه ای وجود ندارد که متاسفانه به سمت ترقه رفته اند.

در گذشته جوانان و نوجوانان به روشن کردن آتش و پریدن از روی آن، زمزمه ترانه ها، فال گرفتن، اسپند دودکردن، پخش شیرینی و تنقلات بسنده می کردند اما متاسفانه امروز به یک سنت غلط تبدیل شده که مواد محترقه و بمب های دست ساز جایگزین آن شده است.

رفتارسازی برای چهارشنبه سوری بسته به تعامل مناسب بین سازمان ها و ایجاد فرهنگ آن در بین مردم و به ویژه جوانان امروزی است و باید مراقب بود که آن سنت های زیبا و پر معنی، به صحنه هایی سرشار از دلهره و ترس تغییر نکند که تنها افرادی به قصد سودجویی سلامت مردمان را هدف بگیرند.

آماده باش ۲۰ گروه آتش نشانی بجنورد

آتش نشانی بجنورد در قالب ۲۰ گروه ثابت و سیار برای امدادرسانی در حادثه های آخرین چهارشنبه سال آماده شده است.

مدیرعامل آتش نشانی بجنورد گفت: 20 اکیپ آتش نشان به صورت گروه های ثابت و سیار ایمنی چهارشنبه پایان سال را پوشش می دهند.

«محمدحسن صحراگرد» گفته است که  با فراخوان کلیه نیروهای آتش نشانی،116 آتش نشان در ایستگاه های پنج گانه آتش نشانی و در سطح شهر به صورت آماده باش خواهند بود.

این مقام مسئول اظهارداشت: استقرار اکیپ های سیار در مبادی ورودی و خروجی شهر، پارک ها و بوستان ها خواهد بود تا هرگونه آتش سوزی مرتبط با مواد محترقه و آتش زا را در کمترین زمان ممکن پوشش دهند.

صحراگرد از تمامی شهروندان درخواست کرد تا در روزهای پایان سال مراقب رفتارهای پرخطر فرزندان خود باشند و آنها را در بازی های بی خطر همراهی کنند.

گفتنی است؛ آتش نشانی بجنورد در حال حاضر دارای پنج ایستگاه عملیاتی و 116 آتش نشان است.