خبرگزاری شبستان_ رشت- مهری شیرمحمدی، سکوت گورستان را صدای کلاغ‌ها می‌شکند. بر سنگ گورهای اطراف بقعه «سید محمد یمنی» شهر لاهیجان، درختان بلند آزاد سایه افکنده است. در میان سنگ قبرهای قدیمی دنبال نام‌های آشنا می‌گردم. نامی که پیش از این در کتاب «از آستارا تا استارباد» خوانده بودم. نام نقاشان و خطاطان بناهای میراثی در شرق گیلان که سال‌هاست غبار گمنامی بر سنگ قبرهایشان افتاده است. نامی که شاید خیلی‌ها نشناسند ولی هنرشان هنوز بر در و دیوار برخی از بقعه‌های مذهبی گیلان و خانه‌های تاریخی برجای مانده است. استادانی همچون استاد غلامحسین لاهیجانی، سید محمد نقاش فر، آقاجان نقاش، رضا کفاش صورتگر و ابولقاسم کلیشمی.
لابه لای گورستان قدیمی شهر، سنگ قبر آقاجان نقاش لاهیجانی را پیدا می‌کنم. پرکارترین نقاش بقعه‌های میراثی شهر گیلان و کمی آن سوتر، قبر سید محمد نقاش فر و در جوارش همسر او خدیجه. گویا سال‌هاست آبی بر سنگ قبر او ریخته نشده است. آبی و شاخه گلی بر سنگ گور «سید محمد نقاش فر» و « خدیجه نقاش فر» عیال او می‌گذارم. روی سنگ قبر، تاریخ فوت سال ۱۳۱۸ حک شده و همسرش ۱۳۴۴ شمسی. پیش از اینکه من و ما در این دنیا باشیم،
استاد سید محمد نقاش‌فر از این دنیا رفته است، ولی هنرش را می‌توان لای ستون‌های چوبی و گچبری‌های خانه‌های تاریخی لاهیجان دید. در سال‌های اخیر، به بهانه همسطح سازی سنگ قبور، تغییرات زیادی در قبرستان‌ها رخ داده است و در این به اصطلاح بهسازی، بسیاری از سنگ قبرهای قدیمی که خود هنری به یادگار مانده از فرهنگ ماست، از بین رفت. اما از همه بدتر، به خاطر ناشناخته ماندن بسیاری از هنرمندان خفته در خاک، سنگ قبرهای ایشان نیز محو می شود.
آنگونه که برخی پژوهشگران می‌گویند، در دوره پهلوی اول به دستور مدیریت شهری، قبرستان‌های محلی تجمیع می‌شود. در گذشته در اکثر شهرها، هر محله گورستان خود را داشت و این اقدام مدیریت شهری، برای کاهش آلودگی های محیطی و همچنین بهداشت بیشترآبهای زیر زمینی و چاه های منازل صورت گرفت. از این منظر، این اقدام بهداشتی مدیریت شهری قابل ستایش است. هرچند که بسیاری از گورستان های تاریخی از بین رفت. نمونه بارز آن گورستان مرکز رشت و گورستان محله چله رشت خانه بود. به گفته علی امیری، در شهر لاهیجان نیز دو قبرستان «آسید محمد و آسید مرتضی» گورستان های اصلی شهر بودند.
در سال ۱۳۰۷، گورستان جوار بقعه سید محمد یمنی باقی ماند و تمام قبوری که اینجا دفن هستند، از سال ۱۳۰۷ سنگ مزار دارند. به همین دلیل سنگ قبر دو نقاش برجسته گیلانی هنوز در این گورستان باقی مانده است. یکی سنگ قبر، استاد آقاجان نقاش با نام شناسنامه ای لون آمیز و دیگری استاد سید محمد نقاش.
این پژوهشگر می‌افزاید: نام این دو نقاش و تصویر سنگ مزار ایشان پیش از این در کتاب های علی اصغر میرزایی مهر(تاریخ تحلیلی نقاشی ایران) و احمد محمدی نژاد منتشر شده است.
امیری پیرامون شخصیت سیدمحمد نقاش فر اینگونه توضیح می دهد: سید محمد نقاش فر در سال ۱۲۵۷ خورشیدی در اردبیل به دنیا آمد. از آنجا که پدرش استاد علی اکبر در فن نقاشی متبحر و زیردست بود. وی نیز به فراگیری این هنر گروید. وی، در جوانی به لاهیجان مهاجرت کرد و تا آخر عمر در این شهر سکوت داشت. سیدمحمد نقاش بیشتر در طراحی و نقاشی خانه¬های بزرگان لاهیجان و ترسیم تصاویر ویژه عمارات های بزرگ مهارت داشت. علاوه بر آن در گچکاری و گچبری، یگانه استاد لاهیجان در آن روزگار بود. وی بیشتر در عمارت ها و خانه¬های قدیمی لاهیجان، هنر خود را بروز داده است و تعداد معدودی از آن در حال حاضر باقی مانده است.
این پژوهشگر، نمونه هایی از آثار این نقاش را هم نام برده و می‌افزاید: از جمله آثار ماندگار سید محمد نقاش فر، گچکاری خانة طایفه در محلة پردسر لاهیجان بود که خوشبختانه در حال حاضر موجود است و از گزند روزگار مصون مانده است.
همچنین گچکاری کبوتران چهارراه اصلی لاهیجان نیز از آثار وی بود که سالها قبل تخریب شد. از بازماندگان سید محمد نقاش فر،«سیروس حمیدی طواف» است که در اواخر دهة هفتاد خورشیدی شهردار لاهیجان بود.
نظر شما