خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ سرانه جنگل در كشور ۰/۱۷ هكتار است و این در حالي است كه سرانه جهاني جنگل صدم ۶۲ هكتار مي‌باشد. بیشترین پراکندگی جنگل در کرانه دریای کاسپین قرار دارد و این خطه از ایران، یکی از سایت‌های مهم جنگل‌های هیرکانی است. از جنگل‌های هیرکانی به نام «فسیل زنده» یا موزه طبیعی یاد می‌شود. این جنگل‌ها نوار سبزی به طول ۸۵۰ کیلومتر هستند که از جلگه گرگان تا قسمتی از کشور آذربایجان کشیده شده است. این جنگل‌ها را مادر جنگل‌های جوان اروپا و شمال آمریکا می‌دانند. زیرا بسیاری از گونه‌های گیاهی موجود در این جنگل‌ها امروزه به صورت فسیل در اروپا یافت می‌شود.
نام این جنگل‌ها از نام قدیم «گرگان» گرفته شده است. گرگان در گذشته «هیرکان» نامیده می‌شد. بررسی‌های علمی نشان می‌دهد، این جنگل‌ها مربوط به دوران سوم زمین شناسی (ژوراسیک) یا همان عصر دایناسورهاست. همزمان با عصر یخبندان، تمام جنگل‌های پهن برگ از بین می‌رود. بخشی از این جنگل‌ها به دلیل قرار گرفتن بین رشته کوه البرز و دریای کاسپین - که از اقلیم معتدل‌تری برخوردار بودند- باقی می‌ماند. به همین دلیل به جنگل‌های هیرکانی فسیل زنده می‌گویند.
تاكنون در منطقه اکولوژیکی هيركاني يا خزري، بيش از ۸۰ گونه درخت پهن برگ، چهار گونه سوزنی برگ و۵۰ گونه درختچه‌اي شناسائي شده است. این جنگل‌ها در زمره ميراث طبيعي، در یونسکو ثبت شده است. بررسی روند مساحت جنگل‌های ایران، نشان می‌دهد ایران یکی از فقیرترین کشورهای دنیا در پوشش جنگلی است. ایران در زمره کشورهای کم آب و خشک بوده و دچار محدودیت شدید پوشش گیاهی به ویژه پوشش جنگلی است. آمارها نشان می دهد در بازه زمانی ۱۲ساله، سالانه در گیلان چهار هزار و ۴۵ هکتار جنگل تخریب شده است و این درحالی است که طرح توسعه جنگل از دهه ۳۰ آغاز شده است.
روند تحولات طرح‌های جنگلداری در شمال کشور به چهار دوره تقسیم می‌گردد. در بازه زمانی ۱۳۳۸ تا ۱۳۷۰، نظام جنگلداری و شیوه جنگل‌شناسی مشخص می‌شود. در دوره زمانی ۱۳۷۰ الی۱۳۸۲، تلاش برای کاهش برداشت متوازن با توان اکولوژیک و رویش صورت می‌گیرد و در بازه زمانی ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۶، پروژه بهینه‌سازی پایش، حفظ، بهره‌برداری و مدیریت جنگل در دستور کار قرار می‌گیرد و در نهایت از سال ۱۳۹۶ تاکنون، طرح تنفس جنگل به‌راه می افتد. با این حال، چرا همچنان شاهد کاهش وسعت جنگل‌ها و تخریب منابع طبیعی هستیم؟!
کارشناسان منابع طبیعی معتقدند؛ تغییرات در جنگل، تاثیرات نامطلوب بسیاری در حوزه اکوسیستم دارد. در همین زمینه « صبح زاهدی» محقق مرکز تحقیقات کشاورزی اداره منابع طبیعی در گفتگو با شبستان، می‌گوید: کاهش وسعت جنگل ها، موجب شسته شدن رسوبات سطح خاک می‌شود. این رسوبات در پایین دست، باعث افزایش تولید رسوب و پر شدن مخازن سدها، افزایش رواناب و ایجاد سیلاب‌های فصلی می‌شود و در درازمدت فرسایش و هدر رفت خاك را افزایش داده و موجب کاهش حاصل‌خیزي خاک می‌گردد.
صبح زاهدی اضافه می‌کند: کاهش پوشش گیاهی، کاهش کیفیت آب و كاهش عمر مفید سدها را به دنبال دارد و همچنین مانع دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی می‌شود.
محقق مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی، با بررسی آمارها ابراز می‌دارد: سالانه ۱۲۵ هزار هکتار جنگل در کشور تخریب می‌شود و سهم جنگل‌های شمال (۴۵ هزار هکتار) ۳۶ درصد است. خسارت قطع درختان جنگلی در کشور سالانه ۹۰۶ میلیون دلار آمریکا است. در همین راستا، معاونت آبخیزداری شدت فرسایش آبی کشور از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۷۰ را بین یک تا ۲/۵ میلیارد تن (میانگین ۶/۱ تا ۱۵/۲ تن در هکتار در سال برای سطح کشور) اعلام کرده است.
صبح زاهدی معتقد است؛ صنوبرکاری در استان‌هایی مانند گیلان، علاوه بر مزایای اقتصادی زودبازده، می‌تواند به کاهش تغییرات ناشی از کاهش سطح جنگل‌ها کمک کند.
وی اهمیت زراعت چوب را اینگونه بر می‌شمارد: ناتوانی عرصه‌های جنگلی در تامین چوب مورد نیاز کشور، اهمیت خدمات زیست محیطی جنگل‌ها، حفظ آب و خاک، تولید اکسیژن و جذب دی اکسید کربن و سایر کارکردهای جنگل، عدم توان دولت در واردات چوب در حجم بالای مورد نیاز کشور و... .
این پژوهشگر با اشاره به مصرف چوب در صنایع چوب و کاغذ و تولید مبلمان می‌افزاید: توسعه صنوبرکاری علاوه بر برون رفت از بحران تخریب و نابودی جنگل‌ها، می‌تواند ۲۵۰ هزار شغل ایجاد کند.
صبح زاهدی با بیان اینکه صنوبرکاری از قدیم در ایران رواج داشته، می‌گوید: در فرهنگ زبان فارسی، به صنوبر درخت جادو و برکت می‌گفتند. تنوع اقلیمی در ایران موجب شده صنوبر گونه‌های مختلفی داشته باشد و در ناحیه کرانه کاسپین، نمونه سفید پلت شایع است.
وی با تاکید بر توسعه صنوبرکاری با کاشت ارقام سریع رشد و پرمحصول می‌گوید: درحال حاضر شهرستان صومعه سرا و سپس شهرستان آستانه اشرفیه، دو قطب مهم صنوبرکاری در گیلان هستند. در شهرستان آستانه، ایستگاه تحقیقاتی «صفرا بسته»، فعالیت‌های تحقیقاتی برای توسعه زراعت چوب دارد.
صبح زاهدی همچنین می‌گوید: تحقیق بر گونه‌های بومی و خارجی و همچنین اصلاح نژادی می‌تواند صنوبرکاری را توسعه دهد. با این حال، حمایت‌های دولتی و رفع موانع می‌باید همچون دیگر محصولات کشاورزی صورت گیرد تا شاهد توسعه صنوبرکاری در گیلان باشیم.
آمارها نشان می دهد در سطح گیلان ۳۵ هزار و ۶۰۰ هكتار صنوبر كاري داریم و حدود ۱۰۱ هزار هكتار اراضي جنگلی مخروبه و غير اقتصادی موجود است. بنابراین طرح‌های توسعه‌ای صنوبرکاری، هم به طرح توسعه جنگل‌ها کمک می‌کند و هم مزایای اقتصادی مطلوبی را درپی خواهد داشت.
نظر شما