تخصیص اعتبار برای مرمت عمارت سیگارودی/ بنایی که پذیرای عزاداران حسینی بود

خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان، از تخصیص اعتبار برای مرمت ۵۰ بنای تاریخی گیلان خبر می‌دهد. ولی جهانی می‌گوید:۱۵۰ میلیارد ریال برای مرمت ۵۰ بنای تاریخی گیلان از محل اعتبارات استانی و ابلاغی بودجه سال ۱۴۰۰ تخصیص یافته است. یکی از این خانه‌های تاریخی که اعتبار مرمت آن تصویب شده، عمارتی بجامانده از دوره قاجار، در روستای «سیگارود» واقع در شهرستان لنگرود است.

به گفته جهانی این بنا ویژگی‌های معماری منحصربفردی دارد و در سال ۱۳۸۷ و به شماره ۲۰۲۶۸ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. «عمارت سیگارودی» یکی از بناهای ارزشمند دوره قاجار است که هرچند به عنوان منزل مسکونی ساخته شد، ولی از همان زمان تاکنون در ایام دهه محرم، به عنوان حسینیه کاربری داشته و پذیرای عزاداران حسینی است. البته بخشی از عمارت با بودجه اداره کل میراث فرهنگی مرمت شده بود وی به دلیل ناکافی بودن اعتبارات، مرمت تکمیل نشد.

نیمه آذرماه ۱۳۹۶، زلزله‌ای در گیلان رخ داد که مرکز آن شهرستان لنگرود اعلام شد. در این زمین لرزه که خسارت جانی داشت، برخی از بناهای تاریخی این شهرستان آسیب دید، از جمله بنای سیگارودی. البته آسیب به عمارت سیگارودی درست در بخش‌هایی بود که مرمت آن نیمه کاره رها شده بود. اگر اکنون به دیدن این عمارت بروید، متوجه می‌شوید، نیمی از عمارت در بخش کرسی چینی و سقف مرمت شده است. این را می شود از تغییر رنگ و قدمت آجرهای بکاررفته در کرسی چینی و تعویض چوب‌های زیر بام دریافت.

حالا پس از پنج سال تاخیر و درخواست بودجه‌ای که از همان زمان برای مرمت عمارت سیگارودی و حسینه تحویلداری در شهر شلمان در شهرستان لنگرود، درخواست شده بود، مدیرکل میراث فرهنگی گیلان خبر از تخصیص اعتبار درخواستی می‌دهد که قرار است این رقم ناچیز برای مرمت ۵۰ بنا هزینه شود. امید است لااقل این بار مرمت بنای سیگارودی تکمیل گردد.

اگرچه مالکان نخست این خانه به رحمت خدا رفته‌اند، ولی فرزندان و نوادگان در ایام دهه محرم همچنان نذر بزرگ خاندان را ادا می‌کنند. تاسوعای حسینی چند سال پیش، به روستای «سیگارود» رفتم تا از این عمارت بازدید داشته باشم زیرا این بنا اکنون غیر مسکونی است و تنها در ایام تاسوعا و عاشورا پذیرای عزاداران حسینی است و اعضای خانواده در این ایام دور هم جمع شده و با پخت غذای نذری و خیرات در بین اهالی، یاد درگذشتگان و بانیان قبلی را زنده نگه می‌دارند.

به گفته اهالی، وجه تسمیه سیگارود، از نام نوعی اردک وحشی به نام «سیکَ» گرفته شده است که قبلا در رودخانه شلمان رود به وفور یافت می‌شد و اکنون نسل آن منقرض شده است. شلمان رود، رود پرآبی است که بین شهر شلمان و روستای سیگارود قرار گرفته است و سیگارود درست در جوار این رودخانه توسعه یافته است. قبل از پل رودخانه شلمان، تابلوی کوچه‌ای در راست به نام « کوچه شورای روستای سیگارود» نصب شده است. به داخل کوچه می‌روم و در امتداد رودخانه شلمان رود، بعد از پل آهنی شلمان تابلوی خیابان «سید رضا کمالی» را می‌بینم. در نخستین کوچه از این خیابان تابلوی «کوچه عمارت» نصب شده است. چند قدم جلوتر عمارت سیگارود، پشت انبوه بوته‌های تمشک وحشی و درختان مرکبات دیده می‌شود. این بنای میراثی اگرچه ثبت شده، ولی معلوم است که فاقد تعیین حریم ثبتی است. زیرا برخی از اعضای خاندان عارفی، در اطراف عمارت برای خود خانه ساخته‌اند. دور تا دور این عمارت دو طبقه قجری، پوشیده از پرده‌های مشکی و کتیبه‌هایی است که اشعار محتشم کاشانی در رثای امام حسین (ع) را یادآور می‌شود. عطر غذای نذری در تمام محله پیچیده است.

«عمارت سیگارودی»، بنایی دو طبقه، مربع شکل و قرینه که دورتا دور آن را در هر دو طبقه تالار چوبی فراگرفته است. سقف عمارت سفالی است و از سه جهت پنجره‌های مشبک ارسی با شیشه‌های رنگی دارد. نرده‌های تالار ساده و در طبقه نخست به شکل ضربدری است. به گفته «صدرالدین عارفی»- یکی از وراثی که در مجاورت این بنا منزل دارد- درب عمارت تنها در دهه محرم و برای مراسم عزاداری باز می‌گردد.

او درباره عمارت اجدادی‌اش می‌گوید: عمارت در اوایل دوره قاجار ساخته شده و بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد، پدر من «حسن» و پدربزرگم «شمس» و پدر و پدرانش در این خانه زندگی کرده اند. من و عموزاده هایم در بچگی در این خانه بزرگ شده‌ایم. در این عمارت دو طبقه زمانی که من بچه بودم، چهار خانواده زندگی می‌کردند.

صدرالدین سال دقیق ساخت عمارت را نمی‌داند ولی به گفته او وقتی کارشناس میراث فرهنگی برای تشکیل پرونده ثبتی از بنا دیدن کرده، از نقوش گچبری‌های تالار و نوع چوب و مصالح، قدمت بنا را به اوایل دوره قاجار تخمین زده است. خانواده صدرالدین به احترام عارف پیشه بودن پدربزرگش، نام فامیل عارفی را برگزیده‌اند.

وی در مورد ساخت این بنا یادآور می‌شود: آنگونه که از پدربزرگم شنیدم، عمده مصالح عمارت. خشت و آهک و ساروج و آجر است که در همین محیط تولید شده، اجداد ما در همین حوالی کوره زده و خشت ساخته‌اند. آهک را از شوروی در بندر چمخاله وارد کرده و با اسب و قاطر به سیگارود می‌آورند. ستون‌های عمارت از چوب درخت آزاد است که بدون میخ بهم چفت شده. داخل عمارت شومینه‌هایی دارد که در قدیم با هیزم گرم می‌شد و کل عمارت را گرم می‌کرد. به گفته صدرالدین، معمار و استادکار این بنا فردی قزوینی بوده و معماری این بنا را به شیوه استان‌های مرکزی، درونگرا ساخته است.

سالن طبقه فوقانی دارای گچبر‌ی‌های زیبا و پنجره‌های ارسی با شیشه‌های رنگی است. عمارت در اصل دو تالار بزرگ با پنجره‌های ارسی مشبک و اتاق‌های تو درتو داشته، ولی در سال‌های سکونت چهار خانواده، بخشی از سالن‌های هر دو طبقه با تیغه بندی، جداسازی و صاحب ۱۲ اتاق شده است. فرزاد رشتی زاده، یکی دیگر از منسوبان این خاندان است. وی که لهجه اصفهانی دارد، می‌گوید: پدربزرگ من یکی از مبارزان جنبش جنگل بود که پس از سرکوب جنگلیان به اصفهان گریخت و با تغییر هویت خود در همان شهر ازدواج می‌کند. پدربزرگم در زمان فوت، به پدرم این حقیقت را فاش می‌کند که نسبش کیست و چرا از گیلان مهاجرت کرده است. و از او می خواهد به گیلان بازگشته و اقوامش را پیدا کند و ما پس از تحقیق متوجه شدیم، حسن و شمس، مالکان نخست این بنا عموزاده های پدرم بوده‌اند.