به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از ساری، حدود 150 سال پیش برای نخستین بار فردی به نام «ایروانی» به همراه پسرش به مكه و سپس به چین سفر كرد. در چین چرخ گلدوزی را دید و به آن چرخ و كار قلاب‌دوزی علاقه‌مند شد. ایروانی كه اهل تبریز بود چرخ را از چین خریداری كرد و به تبریز آورد و توانست با آن چرخ و انجام كار قلاب‌دوزی و گلدوزی سرمایه‌ای به دست آورد سپس به مشهد آمد و حضور وی در این شهر باعث توسعه كار قلاب‌دوزی همان گلدوزی با چرخ شد و از همان روز مشهد را مهد هنر گلدوزی و پرچم دوزی می‌دانند.
در راسته‌بازار محله سردار (کوچه دادگر) ساری کارگاه دوزندگی علیشاهی تنها كارگاه پرچم دوزی فعال در استان مازندران است که از سایر استان‌های کشور به‌ویژه گیلان و گلستان مراجعه‌کننده دارد؛ و پیرمردی باصفا و اهل‌دل و قدرشناس پشت چرخ گلدوزی کنج کارگاه نشسته با گشاده‌رویی پرسش‌های خریداران و رهگذران را پاسخ می‌گوید.
«عین علی حب علیشاهی» در سال ۱۳۱۴ در ساری متولد شد. حب علیشاهی که در اولین بهار زندگی خود از نعمت داشتن پدر محروم شد با عموی خود برای تحصیل وزندگی راهی مشهد مقدس شدند.
علیشاهی که دوره آموزش طراحی و دوخت پرچم و بیرق را در مشهد نزد مرحوم حاج «علی‌اصغر گلدوزیان»، یکی از استادان بنام این حرفه گذرانده است اکنون بیش از ۶۰ سال که در کوچه سردار ساری در نزدیکی برج تاریخی ساعت پشت چرخ می‌نشیند و اسامی مبارک چهارده معصوم و اهل‌بیت را بر پارچه نقش می‌کند.
کسبه و بازاریان از علیشاهی به‌عنوان پیشکسوت و معتمد محله سردار (کوچه دادگر) ساری یاد می‌کنند.
شبستان به مناسبت فرارسیدن ماه عزای سید و سالار شهیدان امام حسین (علیه‌السلام) گفتگویی صمیمی با این پرچم دوز کهنه‌کار که خاطرات کسبه کوچه سردار بانوای چرخ وی گره‌خورده است به شرح ذیل داشته است که از نظرتان می‌گذرد.
«عین علی حب علیشاهی» بابیان اینکه به‌واسطه شرایط زندگی به همراه عموی خود از 6 سالگی در مشهد زندگی کرده است، به خبرنگار شبستان در ساری گفت: آموزش طراحی و دوخت پرچم و بیرق را در مشهد نزد یکی از استادان به نام این حرفه مرحوم حاج «علی‌اصغر گلدوزیان» فراگرفته است.
تنها پرچم دوز ساری اظهار کرد: روزها در محضر مرحوم گلدوزیان در کارگاهی مستقر در بازار رضا مشهد شاگردی می‌کردم و شب هااکابر درس می‌خواندم. زمان فراغت از کار را در حرم مطهر امام رضا (علیه‌السلام) حضور می‌یافتم و حال و اوضاع شهر و دیارم را از مازندرانی‌ها به‌ویژه ساروی‌ها جویا می‌شدم.
وی بابیان اینکه بعد از اتمام خدمت سربازی به ساری وطن مادری برگشتم و کارگاه دوزندگی خود را بازکردم، افزود: بیش از ۶۰ سال که در محله سردار (کوچه دادگر) ساری کوچه سردار ساری پشت چرخ می‌نشینم و اسامی مبارک چهارده معصوم و اهل‌بیت را بر پارچه نقش می‌کنم.
*بانوان بعد انقلاب بیشتر دلباخته ائمه اطهار (ع) شدند
به گفته علیشاهی که اکنون نزدیک ۸۰ بهار را دیده، بانوان از بعد پیروزی انقلاب اسلامی به مدد عنایت خداوند متعال و اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و حضرت زهرا (سلام‌الله علیها) بیشتر از گذشته دلباخته ائمه اطهار (علیهم‌السلام) شدند و در طول سال برای جلسات روضه، ختم انعام، جلسات قرآن، سفره ابوالفضل و... پرچم و سفره منقش به اسامی مبارک ائمه اطهار (علیهم‌السلام) سفارش می‌دهند.
وی با اشاره به اینکه ماه‌های محرم و صفر کارهای مذهبی درست می‌کند و غیر محرم جانماز، سجاده، سفره عقد و... با این چرخ گلدوزی می‌کند، اظهار کرد: مشکلات گرانی بازار و تهیه ملزومات کار وجود دارد اما به برکت امام حسین (علیه‌السلام) تاکنون برای انجام سفارش مشتری‌ها مشکلی نداشته است.
علیشاهی بابیان اینکه تا شیعه و اسلام پابرجا است هنر پرچم دوزی نیز وجود دارد، افزود: پرچم دوزی که انجام می‌دهد مشابه كار پرچم دوزی مشهدی‌ها است.
وی بابیان اینکه پرچم دوزی همان دوختن اسامی یا روایات و عبارات قرآنی بر روی پارچه‌های عزاداری را با طراحی روی پارچه انجام می‌دهد، ادامه داد: البته با توجه به تجربه 60 ساله در این حرفه دیگر کمتر برای گلدوزی از قبل طرح را روی پارچه می‌کشد.
*مهم‌ترین پرچم دوران کاری‌ام را برای حرم امام حسین (ع) گلدوزی کردم
علیشاهی بابیان اینکه در طول این سال‌ها بهترین پرچمی را که دوخته اکنون در کربلا موجود است، گفت: مردمانی دلداده به امام حسین (علیه‌السلام) و اهل ساری چندی پیش به این کارگاه آمدند و دوخت پرچم ساتن مشکی با عبارت یا حسین شهید منقش شده با نخ قرمز را برای به اهتزاز درآمدن روی گنبد سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین (علیه‌السلام) سفارش دادند والان این پرچم در کربلا موجود است.
وی با تأکید براینکه چرخ گلدوزی مهم‌ترین اسباب این حرفه است، اظهار کرد: تمام اسامی ائمه اطهار (علیهم‌السلام) را در طول سال به‌ویژه ایام منتسب به این بزرگان خاندان عصمت و طهارت می‌نویسد؛ هرکدام از طرح‌ها و اسامی مبارک امامان معصوم (علیهم‌السلام) طالب خودش را دارد و هر شخصی با نیت و نذر خودش برای تهیه پرچم و بیرق به این کارگاه مراجعه می‌کند.
*نداشتن شاگرد زبردست بزرگ‌ترین دغدغه تنها پرچم دوز ساری
علیشاهی که چهار فرزند دختر حاصل زندگی مشترک چندین ساله‌اش هستند، از اینکه تاکنون کسی برای حفظ این حرفه آن‌گونه که شایسته است اقدام نکرده قدری نگران است، یادآور شد: کار در این حرفه علاقه‌مند می‌خواهد.
وی بابیان اینکه خانم‌ها برای فراگیری پرچم دوزی مشتاق هستند، اذعان کرد: ایجاد و تجهیز کارگاه با تعدادی چرخ گلدوزی یکی از مهم‌ترین نیازهای ضروری برای حفظ و انتقال این حرفه است تا بتوان آن‌گونه که باید کار را به هنرجویان آموخت.
علیشاهی ادامه داد: این حرفه را به دختر بزرگ‌تر خود یاد داده و مغازه‌ای در بازارچه برایش باز کرد اما اماکن جلوی کسب‌وکار را گرفت و گفتند که خانم در حال دوخت باید پشت پرده بنشیند که این شدنی نیست و مشتریان پرچم و بیرق علاقه‌مند هستند در حال دوخت، مراحل نقش بستن اسامی ائمه اطهار (علیهم‌السلام) را مشاهده کنند.
وی بابیان اینکه در ساری و حتی مازندران تاکنون کسی برای توسعه این حرفه و حفظ تجربه‌اش به سراغ وی نیامده، گفت: سال‌های گذشته شخصی از استان کردستان برای آموزش به دخترش به کارگاه علیشاهی آمد و گفت چرخی هم برای استاد تدارک می‌بیند تا در کردستان این آموزش انجام شود اما این استاد چیره‌دست به جهت شرایط زندگی شخصی نتوانست به این درخواست لبیک بگوید.
به گفته علیشاهی در ساری و سایر شهرهای مازندران کسی به‌اندازه وی این حرفه را نمی‌داند و از انزلی گرفته تا دیگر استان‌ها مشتری دارد و نداشتند یک همکار و شاگرد برای تولید بیشتر، بزرگ‌ترین دغدغه‌اش است.
وی بابیان اینکه زمانی از شورای گلدوزان تهران که چند سالی در آنجا کارکرده است سهمیه نخ و پارچه دریافت می‌کرد و اکنون این سهمیه حذف‌شده است، افزود: با توجه به تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی، پارچه‌های مخمل، ترمه، تترون سفید که استفاده می‌کنیم باید از بازار آزاد خریداری شود و اگر تاکنون کمتر کسی برای آموختن این شغل مراجعه می‌کرد با گرانی مواد اولیه و بالا رفتن مخارج زندگی، دیگرکسی برای فراگیری این حرفه ورود پیدا نمی‌کند.
*پرچم دوزی تلفیق سه هنر نقاشی، خوشنویسی و گلدوزی است
علیشاهی بابیان اینکه پرچم دوزی تلفیق سه هنر نقاشی، خوشنویسی و گلدوزی است، اضافه کرد: پارچه خوب در برجسته‌سازی هنر پرچم و بیرق دوزی نقش زیادی دارد. معمولاً پرچم دوزی بر روی دو نوع پارچه ساتن و مخمل انجام می‌گیرد.
وی درباره مشكلات كار پرچم دوزی، گفت: امروزه همه به دنبال كار ارزان هستند و تعداد هنردوستان كم شده است. مسلماً كار دست گران‌تر از كارهای چاپی است اما مردم اهمیت نمی‌دهند و فقط می‌خواهند هزینه كمتری پرداخت كنند.
علیشاهی با ابراز گله‌مندی از کسبه‌ای که در اطراف کارگاه وی به کسب مشغول هستند و صنایع‌دستی و ظروف آشپزخانه می‌فروشند نیز پرچم‌های چاپی برای فروش آوردند، گفت: زمانی كه كار ارزان و باكیفیت پایین در بازار زیاد می‌شود پرچم دوزان اصیل و پركار مشتریان خود را از دست می‌دهند.
به گفته این پرچم دوز ساروی، این نوعی دخالت در کسب‌وکار پرچم دوز واقعی است؛ بازار پرچم دوزی را با مشکل مواجه می‌کند.
وی با اشاره به اینکه بازار پرچم مثل سابق رونق ندارد و در کلان‌شهری مثل مشهد بیشتر کارگاه‌های تعطیل و حتی با تعدیل نیرو و شاگرد مواجه‌اند، اظهار کرد: تخلف کسبه و بازاریان در حوزه فروش پرچم‌های چاپی بی‌کیفیت را به اصناف متذکر شده اما گره‌ای از کار باز نشده است.
*خبرنگاری حرفه‌ای خیر و مروج خوبی‌ها است
علیشاهی خبرنگاری را حرفه و کاری خیر دانست و گفت: تاکنون خبرنگاران و عکاسان زیادی با مراجعه به کارگاه پرچم دوزی من، زندگی و کارم را تصویر کردند. براین باور معتقدم این مصاحبه‌ها عاقبت‌به‌خیری. خداوند تاجایی که نفس می‌دهد و نور چشمانمان اجازه می‌دهند کار می‌کنیم و کسانیکه این گزارش‌ها را می‌بینند و می‌خوانند مراجعه می‌کنند و هم خرید می‌کنند و هم با حرفه من آشنا می‌شوند و این عمل به‌نوعی مروج این حرفه خواهد بود. خوشحال هستم از همکارانتان تقدیر می‌کنم.
وی در پاسخ به اینکه از کدامین ائمه معصومین (علیهم‌السلام) بیشتر مدد می‌جوید، افزود: همه ائمه معصومین(علیهم‌السلام) نزد این استاد دارای جایگاه ویژه‌ای هستند و به یک‌یک این بزرگواران متوسل می‌شود.
به گفته علیشاهی بیشترین چیزی که این پیرمرد زنده‌دل را خوشحال می‌کند اینکه شخصی به کارگاه وی مراجعه کند و سفارش نوشتن عبارتی نظیر «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» بدهد و بخواهد در مراحل نقش بستن این جمله کلیدی حضورداشته باشد.
وی خاطرنشان شد: تشکر و قدردانی مردم برای دوخت پرچم‌ها و سایر سفارش‌هایشان برای وی، سرمایه است.
این پرچم دوز مازندرانی اضافه کرد: دعای دل‌سوختگان ائمه اطهار (علیهم‌السلام) برای من کافی است. ۳۰سال که جراحی قلب باز انجام دادم و با دعای این مردمی که برای شادی و عزای اهل‌بیت (علیهم‌السلام) پرچم و بیرق سفارش می‌دهند و با رضایت از این کارگاه بیرون می‌روند، سرپا هستم.
نظر شما