هنری به پهنای جنگل های شالما

خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ در استان گیلان ۲ روستا به نام «شالما» داریم؛ یکی در شهرستان شفت و دیگری در شهرستان ماسال. شالمای شفت با نام دکتر شبان، پزشک خیر و صاحب جریده شبان گره خورده است و دومی در کشور با عنوان روستای ملی چوب تراشان شهره است. روستای شالما در ۱۲کیلومتری جنوب غربی شهر ماسال قرار دارد. بیشتر روستاهای ییلاقی ماسال همچون؛گنذر، نسا، دیگا، تاسکوه و سلینگوا، به صورت سنتی و خانگی صنایع دستی چوبی تولید می کنند.

با کاهش درختان جنگلی و افول بازار خرید، تنها روستای شالما هنوز در حرفه چوب تراشی فعال است. این روستای ییلاقی در میان جنگل‌های انبوهی قرار گرفته است و به گفته اهالی، بیشتر مردم این روستا حرفه چوب تراشی را از نیاکان خود آموخته‌اند. به گفته اهالی از ۴۰۰ نفر جمعیت این روستا، ۲۰۰ نفر به حرفه چوب تراشی اشتغال دارند.

سال ۱۳۹۹، روستای شالما به عنوان روستای ملی چوب تراشان در شورای ثبت میراث کشور ثبت گردید. به گفته یکی از چوب تراشان شالما، بیشتر این افراد تولیدات خانگی دارند و صنایع دستی تولید شده را با واسطه به فروشندگان عمده می فروشند. تنها یک فروشگاه در شالما قرار دارد که صاحب فروشگاه، خود تولید کننده صنایع دستی چوبی هم هست. داخل مغازه «اسلام چیتن» می روم. بوی چوب در تمام مغازه پیچیده است. بخشی از گوشه همین مغازه دو طبقه، ابزارهایی است که نشان می دهد چیتن همانجا مشغول تولید است. روی میز فروشگاه، لوح ثبتی روستای شالما بعنوان روستای ملی چوب تراشان با امضای وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، قرار دارد. همچنین تندیسی که نشان می دهد از اسلام چیتن به عنوان کارآفرین برتر تقدیر شده است.

همسر چیتن در فروشگاه، خریداران را راهنمایی می کند. مسافرانی از اصفهان مشغول ارزیابی صنایع دستی چوبی هستند و او توضیح می دهد که هر شی با کدام چوب جنگلی ساخته شده است. این بانوی فعال می گوید:چوب های راش و آزاد، مقاومت بیشتری دارند. وسایلی هم هست که با چوب گیلاس جنگلی تولید شده و سبک تر است و در پاسخ به چانه زنی‌های مسافران می‌گوید: مقاومت چوب های جنگلی در مقایسه با چوب‌هایی که درختات پرورشی هستند، بیشتر است. برخی از خریداران عمده، صنایع چوبی بی‌کیفیت را می‌خرند و در استان‌های دیگر به نام چوب جنگلی می‌فروشند و همین باعث شده اعتمادها کاهش یابد.

از او می‌پرسم، آیا صنایع دستی چینی هم دارید؟ بسته خلال دندان را نشان می‌دهد و می‌گوید: فقط همین را دارم. جنس چینی نمی‌آورم، مقاوم نیست. فقط ظاهر زیبایی دارد.

از پله‌های مارپیچ به طبقه دوم می‌روم. قفسه‌های مغازه پر است از انواع وسایل چوبی دست ساز که به زبان تالشی نام‌های متفاوتی دارد. چیتن نام آنها را به فارسی و تالشی بیان می‌کند: انواع قاشق( کَچَه، نقش دارَ کَچَه، نِرَه دسته، پیچ پیچی)، ملاقه (ملاقَه)، کفگیر(آسون کَچَه، کَتَرَه)، کاسه (قَدرَ، لاک)، مجمع (تَبَک)، تخته گوشت، بشقاب (باقشاب)، چاقو(چَقو)، کَتیلَه(دمپایی چوبی)،سینی(طبق) قندلاک، پیش دستی، انواع شانه‌های چوبی و انواع وردنه‌هایی با چوب‌های متفاوت.

اسلام چیتن،۴۰سال سن دارد و از کودکی این حرفه را نزد پدرش «هادی چیتن» آموخته است. او به یاد دارد که همراه پدر به جنگل می‌رفتند و چوب مورد نیاز را تهیه می‌کردند. از همان روزها وی با انواع چوب‌های جنگلی آشنا شده است. او می‌گوید: در گذشته این حرفه تماما با دست بود. اکنون دستگاه‌های برقی کار را راحت تر کرده است. به‌نظرم دستگاه‌های برقی، اصالت و کیفیت کار دستی را ندارد. مثلا وقتی بخواهیم یک محصول را به صورت دستی برش دهیم، چوب را از قسمت « را» آن می‌بریم. ولی دستگاه برقی چوب را از «لَوا» یا بیراه می‌برد. به همین دلیل محصولی که با دست تولید می‌شود، کیفیت بالاتری دارد و در نتیجه گران‌تر به‌فروش می‌رسد.

چیتن هم به صورت دستی اشیای چوبی تولید می‌کند و هم با وسیله برقی و بستگی به ذائقه مشتری دارد. چیتن از بازار فروش محصولات راضی است با برداشته شدن محدودیت‌هاهی کرونا و حضور مسافران، فروش او نیز رونق گرفته است. اما تنها نگرانی وی، کمبود مواد اولیه یا همان چوب‌های جنگلی است. برداشت‌های بی‌رویه و قاچاق چوب، موجب اعمال محدودیت‌های ویژه‌ای از سوی منابع طبیعی شده و چیتن ناچار است چوب‌های جنگلی را با واسطه و با قیمت بالا بخرد. پشتکار چندین ساله در حرفه چوب تراشی، موجب شده اسلام چیتن در اولین جشنواره کارآفرینان برتر و امدادگران پرتلاش، که تابستان سال گذشته برگزار شد، جزو کارآفرینان برتر معرفی شود.