« شیربیجاری» که شهر بیجار شد/ روستایی به قدمت شهر تاریخی کوهدم

خبرگزاری شبستان از گیلان - مهری شیرمحمدی

یک پایش بر جلگه است و پای دیگرش بر کوه. اگرچه نامش «شهر بیجار» است، اما این روستا، مرکز «دهستان بلوکات» است و روستاهای کندلات، براگور، امام زاده هاشم، گوکنه، میرزا گلبند، شیخعلی توسعه، لیافو و دلدیم، به مرکزیت شهر بیجار، دهستان بلوکات را تشکیل می‌دهد. از وقتی سد مخزنی آیت الله بهجت در سال ۱۳۹۳ آبگیری شد، شهر بیجار بیشتر بر سر زبان‌ها افتاد. این روستا که در ۲۰کیلومتری رشت قرار دارد، مقصد گردشگرانی شد که به قصد دیدن دریاچه پشت سد از شهر بیرون می‌زدند.

روستای میش بیجار یا موش بیجار، آخرین حدی است که می‌توان قبل از سد رفت. تا همین چندسال پیش، گردشگرانی که دنبال طبیعت بکر بودند، می‌توانستند از جاده خاکی حاشیه سد بیجار، به روستاهای بالادست رفته و از نزدیک دریاچه سد را تماشا کنند. هرچند اکنون ورودی این جاده خاکی را برای تردد ماشین بسته‌اند، اما هنوز هم می‌توان ۲ساعتی پیاده‌روی کرد و از نزدیک سد را دید.

پس از آب‌گیری این سد چند روستا آن سوی آب ماند. جمعیت برخی از روستاها به ناچار به دیگر نقاط مهاجرت کردند و برخی که هنوز نتوانسته‌اند از آب و خاک اجدادی دل بکنند، آن سوی سد مانده‌اند. یکی از اهالی در این باره گفت: کسانی که مانده‌اند اکثر مسن هستند. فقط یک خانواده بچه مدرسه‌ای دارد که بچه‌هایش را در ایام تحصیل به خانه مادربزرگشان در امامزاده هاشم می‌فرستند و تنها تابستان‌ها نزد پدر و مادر بر می‌گردند. اداره آب منطقه ای هم یک قایق موتوری برای تردد اهالی روستا اختصاص داده است. برای رفتن به روستایی که از برق، مخابرات و اینترنت محروم است، تنها وسیله نقلیه همین قایق موتوری است.

سد بیجار بر محل تلاقی دو رودخانه «زیلکی و دوآبان» احداث شده است. رودخانه زیبایی که بسیاری از اوقات سطح آن با مه غلیظ پوشیده شده و منظره دلفریبی برای بیننده ایجاد می‌کند. از وقتی سد بیجار آبگیری شد، آب شرب جلگه گیلان بهبود یافت و آب سد سفیدرود برای مصارف کشاورزی اختصاص پیدا کرد. از جلگه شهر بیجار می‌توان ساختمان نوسازامامزاده هاشم را بالای کوه دید. کوهی که درست مشرف بر جاده تراتزیت و آزادراه رشت - قزوین قرار دارد.

کمی جلوتر از امامزاده هاشم، کوهی قرار دارد که انبوه جنگل‌های گلسرک اجازه نمی‌دهد تونل دستکند تاریخی آن را به خوبی دید. رشته تونل‌هایی که با ۱۶برجک دیدبانی، می‌توان کیلومترها دورتر را مشاهده کرد. تونل تاریخی که برخی معتقدند بخشی از قلعه کیائیان در شهر تاریخی کوهدم است. اما چرا نام این روستا «شهر بیجار» است؟ آیا در زمان های بسیار دور، این منطقه شهری آبادان بوده است؟! و بعدها در اثر تحولات اجتماعی و سیاسی از جمعیت و امکانات شهری خالی شده است؟ آیا این منطقه ردی از شهر تاریخی کوهدَم در خود دارد؟! شهری که در دوره کیائیان (حاکمان محلی شرق گیلان تا پیش از صفویه) قلعه و بارو داشته است.

وی، به نقل از یادداشت‌های لوئی رابینو، نایب کنسول انگلیس در رشت در اوایل قرن بیستم، افزود: « در اکثر کتاب‌های قدیمی گیلان، صحبت از حاکمیت حکومتی به نام کوهدم شده که مربوط به همین منطقه است، ولی مکان اصلی آن در هیچ کتابی یافته نشده، بنابراین احتمال می‌رود که حکومت کوهدم در این مکان بوده و روستاهای اطراف زیر فرمان این حکومت قرار داشته است. »(رشت، ولایت دارالمرز گیلان)

نوروزپور همچنین بنقل از پیران محل از ۲حاکم این منطقه نام می‌برد، که شاید بتوان وجه تسمیه شهر بیجار را هم ذکر کرد. «حاکم این منطقه به نام هلاگوش بوده که در کتاب جنگ نامه سید جلال الدین اشرف تصحیح محمد روشن نام برده شده است. دوم، حدود ۶۰۰سال پیش حاکمی به نام شیرخان شیرکوهی در این مکان حاکمیت داشته است که نام این روستا هم از این نام گرفته شده است.(شیربیجار) که بعدها به شهر بیجار تغییر نام پیدا کرده است.» (نک گیله وا، شماره ۱۰۹) شاید احتمال دیگری هم بتوان داد. چندصد سال پیش در جنگل‌های گیلان شیر هم یافت می‌شد. ردپای آن را می‌توان در وجه تسمیه برخی از مکان‌ها و یا حتی نام خانوادگی برخی از اقوام دید. نام‌هایی همچون؛ شیر گیر کار و شیرافکن نام خانوادگی‌هایی است که ممکن است، سرشجره نامه آنها شکارچیان شیر بوده‌اند.