به گزارش خبرگزاری شبستان؛رهبر انقلاب اسلامی در نخستین دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت سیزدهم، مسئله‌ی احیای اعتماد و امید مردم به دولت را بسیار مهم خواندند و فرمودند: «به گمان بنده، ساختار فرهنگی کشور نیاز به یک بازسازی انقلابی دارد. ما مشکل داریم در ساختار فرهنگی کشور؛ و یک حرکت انقلابی لازم است. البتّه «حرکت انقلابی» یعنی خردمندانه و عاقلانه. معنای «انقلابی بودن» بی‌هوا حرکت کردن و بی‌حساب حرکت کردن نیست.»
همایش ملی منطق بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور توسط پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی با مشارکت نهادهای فرهنگی کشور برگزار شد. در این همایش که با حضور خیل عظیمی از اندیشمندان، متفکران و فرهیختگان عرصه های فرهنگی کشور برگزار می شد مطالبات مقام معظم رهبری پیرامون بازسازی ساختار فرهنگی کشور مورد بررسی قرار گرفت. به همین منظور در ادامه نظر برخی از اندیشمندان، متفکران و فرهیختگان عرصه های فرهنگی در خصوص لزوم بازسازی ساختار فرهنگی کشور آمده است:
برطرف‌کردن خلأ حوزه تعالیم فرهنگی
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد رضا جباران، عضو گروه اخلاق اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
مهم‌ترین مسئله در حوزه‌های کاستی‌زای فرهنگی اجتماعی، حوزه تعالیم است که به مجموعه خصلت‌ها، ارزش‌ها و راهکارهای تعاملی اطلاق میشود که ملت در امتداد نسل‌های پی‌درپی حفظ میکند. بد اخلاقی در این حوزه در جامعه ما به سه عامل اصلی منحصر میشود: تک‌زیستی و شیوه معاش، بداخلاقی‌های مستند به ناامنی در جامعه و استبداد مستمر در جامعه است. این بداخلاقی‌های در حوزه تعالیم میراث چندهزارساله‌ای است که در جامعه ما رسوخ یافته است و برای علاج نیازمند یک عزم جدی و ملی است و نخبگان جامعه باید با برنامه‌ریزی‌ها و مدیریت دقیق اقدامی همه‌جانبه داشته باشند که البته توسط حکومت هم نظارت شود.
ظهور حقیقت انقلاب اسلامی راهگشای عبور از چالش‌ها
دکتر عبدالرسول علم الهدی، عضو هیات علمی دانشگاه جامع امام حسین(ع)
تقویت دین در حیات فردی و اجتماعی مهم‌ترین محور پیشرفت انقلاب اسلامی در روند جامعه‌سازی و تمدن‌سازی است. اما این روند با چالش‌هایی همراه بود که مقام معظم رهبری در سال ۹۱، در قالب سوال‌هایی از سبک زندگی مردم، روند رشد نرم‌افزار انقلاب نسبت به پیشرفت‌های سخت‌افزاری را راضی کننده نمی‌دانستند.
شاید به‌توان برخی از این چالش‌ها را در قوانین و ساختارهای قدیمی، کارگزاران فاسد یا بی‌اعتقاد نسبت به آرمان‌های انقلاب، تهاجم فرهنگی و جنگ نرم دشمن یا مواجهه تاریخی با تمدن غرب در فرهنگ ایرانی جست‌وجو کرد که سبب بی‌عدالتی، فساد و غرب‌گرایی شده است. عبور از این آسیب‌های اجتماعی جز با ظهور حقیقت انقلاب اسلامی که در نظریه مردم سالاری دینی متجلی است امکان ندارد.
ایجاد پارادایم برتر در فرهنگ
دکتر سید حسین فخر زارع، مدیر گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
فرهنگ اسلامی با داشتن ذخیره‌های معنایی، ظرفیت ایجاد کردن یک فضای پارادایمی را دارد که به الگویی مسلط و چهارچوب فکری و فرهنگی در زمینه هنجارها، نمادها، مصنوعات و مخلوقات تبدیل شود. بنظر می‌رسد با توصیف، تبیین و ترمیم مسائل، محتوای فرهنگ دینی ما خواهد توانست به ایجاد یک پارادایم جدید و برتر منجر شود.
در حوزه فرهنگ ما جهان‌بینی، مبانی نظری، صورت‌بندی عقلانیتی و اصول و قواعد فکری اساسی عمیقی داریم، اما به‌رغم وجود این عناصر نتوانسته‌ایم در عرصه فرهنگی به ایجاد نظریه‌های منسجم و پویا دست یابیم و در حقیقت با ضعف یا فقدان نظریه مواجهیم و بایسته است اندیشمندان متعهد و قشر متخصص جامعه توان فکری و اندیشه‌ای خود را در این زمینه به خوبی مجهز کرده تا اشاعه آن را در نظام رفتاری جامعه شاهد باشیم.
تغییر در ساختار حکمرانی فرهنگی
دکتر حسین بابایی، عضو هیات علمی گروه مدیریت اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
ساختاربندی انقلابی فرهنگ در موقف ساختاری اش در گرو خلق موقعیتهای مقوی عاملیت است و در موقع عاملیتیاش مرهون بازتولید و تغییر ساختارهاست. این تغییر را مبادا با همان رویکرد فنی ـ تکنیکی در قالب مدیریت تغییر دنبال کرد بلکه به اقتضای رویکرد فرهنگی باید قوای غیرحاکمیتی و غیردولتی را در بازی حکمرانی کشور درگیر و دل‌مشغول کرد و این با حکمرانی تغییر محقق خواهد شد.
زمانی که فکر تغییر در ذهن جمعی مسئولین یا مردم صورت‌بندی میشود احساس ضرورت تغییر عامل دستپاچگی در تصمیمگیری و انجام اقدامات مقدماتی برای انجام تغییر است. تغییر موفق نیازمند حکمرانی تغییر است که مانع تعجیل در شروع عملیات تغییر بدون برنامهریزی شود. حکمرانی مؤثر در ابتدای فرایند تغییر امکان تسریع، کارایی و اثربخشی در طراحی و اجرای تغییرات را فراهم میکند.
سبک زندگی اسلامی خانواده‌گرا و خانواده‌محور
حجت‌الاسلام دکتر فرج الله هدایت نیا، عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
مقصود از «خانواده‌گرایی»، گرایش اشخاص به همسرگزینی، همسرداری و فرزندپروری، و منظور از «خانواده‌محوری» محور قرارگرفتن خانواده در سیاست‌گذاری، قانونگذاری و برنامه‌های اجرایی است. ساختارهای حقوقی ما باید مانند سبک زندگی اسلامی، خانواده‌گرا و خانواده‌محور باشد. خوشبختانه، قوانین و مقررات خانواده در ایران، در اغلب موارد با کارکردهای خانواده هماهنگ و همسو می‌باشد.
در برخی موارد نیز قوانین و مقررات منافی با اصول خانواده‌گرایی و خانواده‌محوری وجود دارد؛ مانند حقوق خصوصی خانواده؛ برخی مقررات مربوط به روابط خصوصی همسران و والدین و فرزندان با اصول مذکور ناهمخوانی دارد. برخی ساختارهای حقوقی باعث هراس از ازدواج میشود یا باعث تأخیر در ازدواج می‌گردد. نیز بعضی از آنها، زمینه‌ساز اختلاف در روابط همسران می‌باشد.
مساجد محل فرهنگ‌سازی
حجت‌الاسلام والمسلیمن علی ذوعلم، عضو گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
ساختارهایی که اکنون در نظام تربیتی و حتی نهادهای دیگر در کشور حاکم است تداومی از ساختارهای پیشین و حتی انشعابی از جریان سکولار غربی است و در چند دهه انقلاب اسلامی نیز نهایت کاری که شده است، صرفا پیوست‌های دینی و فرهنگی بر آنها افزوده شده بدون اینکه تغییر اساسی در ساختار و محتوا را شاهد باشیم. این جریان به‌ویژه درباره مسجد قابل اهتمام‌تر می‌باشد.
مسجد کانون فرهنگ‌سازی است که وظیفه ساختارهای حاکمیتی در نظام اسلامی است که در این مقوله دخالت جدی داشته و صرفا به عنوان یک نهاد مردمی که محلی برای عبادت و انجام برخی مناسک و مراسم است به آن ننگرد.
بازسازی صحیح انقلاب در ساختار فرهنگ
مهدی جمشیدی، عضو هیأت علمی گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
بازسازیی انقلابی باید در لایۀ «ساختاری» باشد، نه اینکه به تغییر دادن «عاملیّت‌ها»، منحصر و محدود شود و تصوّر گردد که با «جابجایی‌های مدیریّتی»، چرخش فرهنگی نیز حاصل میشود. در واقع، استفاده از تعبیر ساختاری، نشانگر «جدّی» و «عمیق» و «گسترده» بودن دشواری‌های فرهنگی است؛ چنان‌که حتّی در گفتگوهای روزمره نیز اگر مشکلی، دارای جنبۀ ساختاری قلمداد شود، به «پهن‌دامنگی» و «عظمت» آن اشاره شده است.
از سوی دیگر، برخلاف برخی تصوّرهای ابتدایی و اداری، غرض از تعبیر ساختاری، متمرکزشدن بر امور «سازمانی» و «نهادی» نیست؛ یعنی مقصود این است که مشکل عبارت است از «تداخل‌ها یا تعارض‌های سازمانی» یا «فقدان برخی سازمان‌ها» و امور دیگری از این دست، بلکه ساختار، معنایی عام‌تر و فراگیرتر از این دارد و به «بافتارهای فرهنگی» و «فضای هنجارین» و «مناسبات فرهنگی» نیز دلالت دارد و «سطح اجتماعی» را نیز در بر می‌گیرد.
الزامات عملیاتی در بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی
دکتر حسین رمضانی، رئیس مرکز مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
در زمینه عملیاتی شدن بازسازی ساختار فرهنگی چندین الزام مهم وجود دارد که بدون توجه به آنها نمی‌توان تحول و دگرگونی چندانی را در حوزه فرهنگ و ساختار فرهنگی کشور شاهد بود. یکی از این موارد، فهم خود حقیقت فرهنگ است که به مثابه امری فعال و پویا، ظهور معنایی عقلانیت یک قوم در بستر تاریخ و در گذر زمان است. در این زمینه باید بصیرت دقیقی نسبت به امر فرهنگ و کنشگران فرهنگ داشت.
یکی دیگر از الزامات، فهم مسئله عینیت‌یابی فرهنگی و لزوم برخورداری از نگرش فرهنگی است که زیست جهان انسان‌ها را نشان می‌دهد. مسلماً بدون درک فرهنگی نمی‌توان انتظاری از هیچ طرح سیاسی، امنیتی، اقتصادی و غیره که منجر به پیشرفت شود داشت. الزام دیگر، حفظ، صیانت و پرورش فرهنگ در چارچوب هدایت دینی است. کنشگر فرهنگی باید تمام مسیر و کنش‌هایش نه صرفاً به شکل تنزیهی بلکه به‌صورت ایجابی و تاسیسی در قالب شریعت و قانون اسلامی شکل بگیرد.
ایجاد ساختار فرهنگی جدید در کشور
دکتر سید حسین فخر زارع، مدیر گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
فرهنگ اسلامی با داشتن ذخیره‌های معنایی، ظرفیت ایجاد کردن یک فضای پارادایمی را دارد که به الگویی مسلط و چهارچوب فکری و فرهنگی در زمینه هنجارها، نمادها، مصنوعات و مخلوقات تبدیل شود. به‌نظر می‌رسد با توصیف، تبیین و ترمیم این مسائل، محتوای فرهنگ دینی ما خواهد توانست به ایجاد یک پارادایم جدید و برتر منجر شود.
در حوزه فرهنگ ما جهان‌بینی، مبانی نظری، صورت‌بندی عقلانیتی و اصول و قواعد فکری اساسی عمیقی داریم، اما به رغم وجود این عناصر نتوانسته‌ایم در عرصه فرهنگی به ایجاد نظریه‌های منسجم و پویا دست یابیم و در حقیقت با ضعف یا فقدان نظریه مواجهیم و بایسته است اندیشمندان متعهد و قشر متخصص جامعه توان فکری و اندیشه‌ای خود را در این زمینه به خوبی مجهز کرده تا اشاعه آن را در نظام رفتاری جامعه شاهد باشیم.
بازسازی نظام عادلانه فرهنگی در کشور
حجت‌الاسلام سید کاظم سید باقری، مدیر گروه سیاست پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
وقتی از بازسازی فرهنگی صحبت می‌کنیم نخستین دغدغه‌ای که ایجاد میشود مربوط به عادلانه بودن آن است. عدالت فرهنگی ارزش بنیادینی است که با فراگیرشدن آن تمام شهروندان به‌طور بایسته و شایسته می‌توانند به امتیازات فرهنگی دسترسی پیدا کنند. در این زمینه به نظر می‌رسد یکی از اساسی‌ترین عواملی که به‌طور جدی و عمیق دارای منشاء اثر است قدرت‌ها هستند.
تمرکز بیش از حد قدرت در همه ابعاد حتی در نقش‌آفرینی حوزه فرهنگ، جامعه را دچار آسیب‌های جدی میکند؛ لذا باید توجه داشت دولت‌ها با تمام قدرتی که دارند، ولی مردم نقشی اثرگذار در ساخت فرهنگ ایفا می‌کنند و تصور اینکه همه چیز باید دست دولت باشد صحیح نیست و مردم نیز چنین تصوری را برنتافته و تمرکز زیاد بر آن نظام عادلانه فرهنگی را دچار آسیب میکند.
ایجاد فرهنگ جهانی اسلامی
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حبیب الله بابایی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
توسعه فرهنگ جهانی همواره یا در یک مسیر سخت بوده و یا در یک مسیر نرم ادامه می‌یابد. مسیر نرم بیشتر از جانب گیم‌ها، علم، هنر، فلسفه و امثال آن در سطح جامعه سرریز میشود که برون‌دادها و پیامدهای آن را اکنون در فرهنگ عمومی جامعه و سبک زندگی افراد جامعه مشاهده می‌کنیم و متاسفانه جامعه ما در این مسیر و حتی در میدان ترجمه نیز به یک تفکر ترجمه‌ای سامان‌یافته نرسیده است.
تفکر تمدنی باید بتواند در سطح ایده‌ها و گرایش‌ها یک نوع استقرار هویتی، ایمانی و فرهنگی ایجاد نماید اما اینکه آیا در این وضعیت متکثر و متنوع ما چگونه می‌‌توانیم تمدن اسلامی را بر پایه یک فرهنگ توحیدی پیش ببریم از موضوعات مهمی است که باید درباره آن برنامهریزی شود. بنطر می‌رسد از دو مسیر می‌توان فرهنگی جهانی اسلامی را مطرح کرد؛ یکی طرح ابعاد جهانی اسلام در درون جهان اسلام و دیگری طرح آن در بیرون جهان اسلام.
فرهنگ دینی و هویت گفتمانی اسلامی
دکتر سید حسین شرف الدین، عضو هیات علمی موسسه آموزشی امام خمینی(ره)
فرهنگ جامع‌ترین نظام معنایی است که بشر در طول تاریخ خود بدان رسیده و از نسلی به نسل دیگر آن را منتقل میکند. این مقوله دارای ویژگی‌هایی از جمله قصدمند بودن، موقعیت‌مندبودن، دارای کارکرد بودن و غیره است که به عنوان یک نظام معنایی در ساحت‌های مختلفی تبلور می‌یابد اما نمی‌توان به صورت عینیت‌یافته آن را مشاهده کرد و جنس و فصل و حد و رسم معینی را برای آن مشخص کرد.
فرهنگ در ضمیر و ذهن انسان تبلور می‌باید. فرهنگ انسانی در مقام حدوث و بقا و استمرار و تحول و تطور و نیز از حیث کیفیت و جهت، از منابع متعددی تاثیر پذیرفته است که دین یکی از منابع و مصادر شکل‌گیری آن است. فرهنگ گرچه از این بن‌مایه ارتزاق میکند اما موقعیتی متفاوت از آن دارد. دین یک منظومه معنایی قدسی است که دارای ابعاد و حوزه‌ها و سطوح مختلفی است.
نظر شما