«اربه دوشاب»؛ عصاره ای از دل میوه جنگل

به گزارش خبرگزاری شبستان از گیلان_مائده فلاحتکارضیابری؛

اربه نام خرمالوی وحشی و خودرو است که شباهت زیادی به خرمالو دارد به گونه ای که فقط سایزش نسبت به آن خیلی کوچکتر است؛ اصلیت این میوه جنگلی است و در جنگل های روستاهای مختلف استان گیلان از شرق تا غرب می‌روید.

اربا دوشاب شیرینی مفید و طبیعی جنگل‌های استان گیلان، می‌تواند جایگزین بسیاری از شیرینی‌ها شده و به سفره سلامت مردم بازگردد. در سال‌های کهن و در فصل پاییز کمتر خانواده ای پیدا می شد که این میوه جنگلی را فرآوری نکند، زیرا این تغذیه گرم در فصل سرما به‌عنوان شیرینی و مربا که سبب جلوگیری از سرماخوردگی است استفاده می‌شد.

امروزه پس از گذشت سالیان طولانی روستاییان دوباره به فواید دارویی دوشاب پی برده و رو به فرآوری اربا آورده‌اند و هر سال بر تعداد فرآوری کنندگان افزوده می‌شود.

اربا دوشاب برای پدران و مادران ما، با خاطراتی همراه است، بیش‌تر آنان از اربادوشاب در شب‌نشینی‌ها و مزه‌های مخلوط کردن آن با برف در زمستان خاطرات خوشی به یاد دارند و می‌توان گفت اربادوشاب در گیلان، همان نقش دوشاب انگور در دیگر استان‌ها را دارد.

این ماده مغذی با گسترش شهرنشینی به فراموشی سپرده شد اما باز هم بودند روستاییانی که هرساله اقدام به سنت دوشاب پزی می‌کنند و کوره‌های دوشاب‌پزی را در روستاها روشن نگه داشته‌اند.

پختن میوه اربا و تبدیل آن به دوشاب مراحلی دارد که از گذشته در روستاهای گیلان رواج داشته و فرآیند تهیه آن با نوعی آداب و رسوم همراه بوده و در مناطق غرب گیلان به‌ویژه برخی روستاهای ماسال و فومن، روستاییان هنوز سنت اربادوشاب‌پزی را حفظ کرده و در سال‌های آورد محصول، اقدام به تهیه دوشاب از این میوه جنگلی می‌کنند.

ظرف مخصوص عمل‌آوری آن از تنه درخت تهیه می‌شود که حدود دو متر طول دارد و در گویش‌های محلی به آن ناو گفته می‌شود که پس از چیدن میوه‌ها از درخت و جداکردن از شاخه‌ها، آن‌ها را در ناو می‌ریزند.

در این راستا با یکی از روستاییان دارباغ فومن که هر ساله اقدام به دوشاب پزون می‌کند به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه به آن می‌پردازیم؛

«کربلایی محمد» با بیان اینکه اربه خاصیت درمانی فراوانی دارد و در هنگام خوردن غلظت آب دهان رابالا می‌برد، اظهار کرد: شیره این گیاه که با زحمت فراوانی به دست می‌آید، برای رفع بیماری‌های فاویسم و کم خونی مفید است.

این مرد دارباغی با بیان اینکه از آنجا که دوشاب دارای طبعی گرم است بیشتر در فصل زمستان مصرف می‌شود افزود: اربه دوشاب از لحاظ غذایی بسیار مقوی و مغذی است و به جای قند، شکر، سکنجبین، شربت آلبالو و همچنین برای برنج بو داده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی با اشاره به مرحله چیدن و پخت اربه گفت: در وهله نخست باید درون یک تنه درخت را تخلیه کنیم که به ان ناو می‌گویند و به صورت سطلی بزرگ در آوریم تا اربه‌های چیده شده را که از ساقه جدا شده‌اند درون آن ریخته و بکوبیم.

کربلایی محمد تصریح کرد: حدود یک متر از ناو را با تخته‌ای جدا و سوراخی در آن تعبیه می‌کنیم و مقداری ساقه برنج را در جلوی سوراخ قرار می‌دهیم که نقش آبکش دارد.

این مرد دارباغی با اشاره به اینکه اربه را در قسمت بالا و پهن درخت می‌ریزیم و با کوبه که چوبی سرپهن است له کرده و کمی خاکستر هیزم یا پوست برنج روی آن می‌ریزیم خاطرنشان کرد: خوب و اصولی فشار دادن میوه اربه برای به دست آوردن شیره بسیار اهمیت دارد.

وی با اشاره به اینکه پس از گرفتن شیره از میوه اربه، آن را داخل قابلمه بزرگی ریخته و درون کوره یا روی اجاق می‌گذاریم تا خوب بجوشد و پخته شود اظهار کرد: معمولاً 10 ساعت باید بجوشد تا با بخار زیاد برای مصرف آماده شود.

یکی از بانوان دارباغی که در حال مشاهده مصاحبه ما بود افزود: در قدیم دوشاب را در شب یلدا با برف میل می‌کردند و به آن ورف دوشاب می‌گفتند.

وی گفت: اگر مردم بدانند دوشاب چه خاصیت های دارویی فراوانی دارد قطعا به جای استفاده از مرباهای شیمیایی که از بازار خریداری می‌کنند رو به سوی خرید دوشاب می‌آروند.

این بانوی دارباغی تصریح کرد: خبرنگاران باید در مورد فواید این شیره مغذی مردم را آگاه کنند تا سفره سلامت در خانه‌ها پهن شود.

گفتنی است؛ در زمستان اربه دوشاب را با برف مخلوط می‌کنند و می‌خورند همچنین برنج برشته شده را با دوشاب مخلوط و به عنوان تنقلات که در زبان گیلکلی به آن «بج دوشاب» گفته می شود استفاده می‌کنند.