حفظ حریم آثار تاریخی، ضرورتی که نیاز به توجه و اعتبارات بیشتر دارد

خبرگزاری شبستان_ خراسان شمالی؛ 

استان خراسان شمالی با داشتن هزار و ۵۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده در شمال شرق کشور قرار دارد و سالانه پذیرای میلیون ها مسافر، گردشگر و زائر امام هشتم (ع) است که از این خطه گذر می کنند. تاکنون ۷۱۳ اثر تاریخی خراسان شمالی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که از این تعداد ۵۲۵ اثر تاریخی، ۵۳ اثر طبیعی، ۱۰۹ اثر ناملموس و ۲۶ اثر منقول تاریخی است.

تپه‌ها و محوطه‌های تاریخی زیادی در استان خراسان شمالی داریم که نیاز به کاوش و تعیین عرصه و حریم دارد اما اعتبار کافی برای این موضوع تخصیص داده نمی‌شود بنابراین اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی هر سال توانایی تعیین عرصه و حریم سه اثر تاریخی را دارد، تعیین حریم آثار تاریخی به منظور حفاظت از یکپارچگی و موجودیت این آثار ضروری است.

بررسی تعیین حریم برای آثار تاریخی باید بر اساس ضوابط و مقررات حفاظتی ابلاغ شده صورت گیرد، بر این اساس در بسیاری موارد ایجاد هرگونه کشاورزی، دکل، سازه مانع و حفر چاه در عرصه آثار تاریخی ممنوع است. بر این اساس ضوابط حفاظتی عرصه به این شرح است: محدوده‌ای که بر نقشه با خط ممتد و به رنگ قرمز مشخص شده است به عنوان عرصه اثر تاریخی تعیین و ابلاغ شده است، هرگونه ساخت و ساز در اعیان ممنوع و هرگونه عملیات اجرایی، دخل و تصرف، تفکیک در عرصه، تغییر در نما و هر گونه اقدامی که منجر به تخریب و یا آسیب به اثر تاریخی شود، ممنوع است.

در این خصوص گفتگویی با «محمدرضا قهرمانیان» معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی انجام داده ایم که در ادامه با هم می خوانیم...

چند بنا و محوطه ارزشمند تاریخی این استان نیازمند تعیین حریم است؟

حفاظت از یکپارچگی و موجودیت آثار تاریخی و حفظ ارتباط آن با بستر و محیط پیرامونی آن و یا واضح تر حفظ و حیات اثر ملی در گرو پایداری عامل کالبدی، کارکردی و معنایی واقع در حریم اثر است و بی توجهی به آن می‌تواند به گسست اثر از محیط تاریخی و گاه نابودی آن منجر شود، با این حساب تقریبا تمام آثار تاریخی ثبت شده و شناسایی شده در فهرست آثار ملی و استانی نیازمند تعیین حریم است.

چه عواملی به بنای تاریخی آسیب وارد می کند؟

گسترش و توسعه شهرها و روستاها، راه سازی، پروژه هایی نظیر آب رسانی، گازرسانی، فیبر نوری و مخابرات، سدسازی و... از جمله عواملی هستند که  آسیب هایی را به آثار تاریخی وارد می کنند که با تعیین حریم می توان از آسیب های احتمالی به آثار تاریخی جلوگیری به عمل آورد، حدود 1500 اثر تاریخی و محوطه تاریخی در استان بررسی و شناسایی شده اند که 530 اثر در فهرست آثار ملی ثبت شده و از این تعداد 42 اثر تعیین حریم و به مسئولان مربوطه در سطح استان ابلاغ شده و کلیه دستگاه های اجرایی ملزم به رعایت ضوابط مربوطه هستند.

با متخلفین حریم آثار تاریخی چه برخورد قانونی انجام می شود؟

بر اساس ماده 560- هركس بدون اجازه از سازمان ميراث فرهنگي كشور، يا با تخلف از ضوابط مصوب و اعلام شده از سوي سازمان مذكور در حريم آثار فرهنگي ـ تاريخي مذكور در اين ماده مبادرت به عملياتي نمايد كه سبب تزلزل بنيان آنها شود، يا در نتيجه آن عمليات به آثار و بناهاي مذكور خرابي يا لطمه وارد آيد، علاوه بر رفع آثار تخلف و پرداخت خسارت وارده به حبس از يك تا سه سال محكوم مي شود.

چند اثر در اولویت تعیین حریم قرار گرفته است؟

با توجه به اعتبارات ابلاغی حدود 5 تا 10 اثر در سال در اولویت تعیین حریم است که در صورت نیاز با فعالیت های باستان شناسی نیازمند اعتبارات جداگانه و بیشتر در خصوص تعیین حریم هستیم، به هر حال در سال حدود 100 میلیون تومان از طریق اعتبارات ملی به این امر اختصاص می یابد.

تاکنون چند بنا و محوطه تاریخی استان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است؟

حدود 530 اثر در فهرست میراث فرهنگی ثبت شده که 145 اثر بنا و مابقی تپه ها و محوطه های تاریخی است.

اولویت تعیین عرصه و حریم برای چه آثاری است؟

آثار تاریخی که در محدوده گسترش شهرها، راه ها و... قرار دارد، در اولویت تعیین حریم هستند، گاهاً مطالعات باستان شناسی با هدف ایجاد سایت موزه ها و یا مطالعات علمی می‌تواند در اولویت اول باشد. در سال گذشته حدود 12 اثر تاریخی، 5 اثر طبیعی، 6 اثر منقول و 8 اثر ناملموس در  فهرست میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده است و امسال برای تعیین حریم بناهای استان تا کنون مبلغ 75 میلیون تومان برای تعیین حریم از طریق اعتبارات ملی مصوب و همین مبلغ تخصیص داده شده که با این مبلغ برای حدو 10 اثر تاریخی با تعیین اولویت ها می توان تعیین حریم انجام داد.

سالانه چند اثر تعیین عرصه و حریم می شود؟

بستگی به میزان اعتبار تعیین حریم دارد. در سال گذشته ۵ اثر برای تعیین حریم انتخاب و انجام گرفته است، تپه گلور، تپه استقلال، تپه دوین، تپه نادری در شیروان و تپه توی در اسفراین تعیین حریم شده و  امسال هم تپه معصوم زاده در بجنورد، ویران شهر فاروج و تپه حیدران جاجرم تعیین حریم شده است.