ذکری که فرشته ها از نوشتن ثواب آن عاجزند

خبرگزاری شبستان- استان فارس: مهدی رحمانیان

امام جعفر صادق علیه‌السلام فرمودند: رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم را شیوه بوده که هر روز ۳۶۰ بار خدا را حمد مى کردند، به شماره رگ هاى تن انسان و مى فرمودند: «الحمد لله رب العالمین کثیرا على کل حال» سپاس از آن پروردگار جهانیان و در هر حالی بسیار است.

از همین کلام رسول خدا (ص) می توان به اهمیت ذکر «اَلحَمدُلله» پی برد؛ به نحوی که ائمه اطهار (ع) نیز نسبت به این ذکر شریف اهتمام ویژه ای داشته اند؛ همچنانکه امام جعفر صادق علیه‌السلام فرمودند: کسى که در صبح چهار بار بگوید الحمد لله رب العالمین، بى تردید شکر آن روز را به جاى آورده و کسى که در شب آن را بگوید، شکر آن شب را ادا کرده است.

ذکری که فرشته ها از نوشتن ثواب آن عاجزند

همچنین زید شحام از امام امام صادق (ع) نقل کرده است هر کس بگوید «الحمد لله کما هو أهله» نویسندگان عالم بالا از نوشتن ثواب آن درمانده می شوند. زید می گوید: پرسیدم چگونه نویسندگان عالم بالا درمانده می شوند؟ فرمود: می گویند: خداوندا، ما از غیب آگاه نیستیم، خداوند می فرماید: شما این ذکر را همان گونه که بنده من گفته است بنویسید و پاداش آن بر عهده من است.

ذکر شریف «اَلحَمدُلله»، از ذکرهای هفت گانه ای است که مورد عنایت برخی از بزرگان و علماء همچون آیات عظام بهاءالدینی و قاضی طباطبایی بوده است. ذکری که بعد از «بسم الله الرحمن الرحیم» سرآغاز کتاب آسمانی، با  عبارت «الحمدلله رب العالمین» و سرآغاز اخ القرآن، نهج البلاغه با «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَا يَبْلُغُ مِدْحَتَهُ الْقَائِلُونَ» و آغازگر اخت القرآن، صحیفه سجادیه با «الْحَمْدُ لِله الْأَوَّلِ بِلَا أَوَّلٍ کانَ قَبْلَهُ وَ الْآخِرِ بِلَا آخِرٍ یکونُ بَعْدَهُ» است.

بسیاری از کتاب هایی که علمای بزرگ نگاشته اند با همین عبارت مقدس شروع شده است. بزرگان دین فرموده اند در قبال نعمات خداوند متعال این ذکر را بر زبان جاری کنید چنانچه پیامبر اسلام(ص) فرمود به خداوند متعال عرض کنیم « أَعْدَدْتُ لِكُلِّ هَوْلٍ لَاإِلهَ إِلّا اللّهُ، وَ لِكُلِّ هَمٍّ وَغَمٍّ مَا شاءَ اللّهُ، وَ لِكُلِّ نِعْمَةٍ الْحَمْدُ لِلّهِ»

به گفته امام جمعه جهرم، حقیقت این است که ما توان شمارش نعمت های خداوند را نداریم «وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا» اما باید به اندازه توان، شکرگزار نعمت ها باشیم بنابراین باید پرشمارترین ذکر ما در زندگی همین ذکر شریف «الحمدلله» باشد چون غرق در نعمت هستیم.

«الحمدلله» ذکری عمیق و پرمعنا

الف و لام در اینجا الف و لام جنس است که البته لام «لله» را برخی لام ملکیت و برخی لام اختصاص دانسته اند. کسانی که با ادبیات عربی آشنایی دارند می دانند که این ویژگی باعث شده تا این ذکر شریف بسیار عمیق و گسترده و پرمعنا باشد، یعنی خداوندا همه حمدها و ثناها و ستایش ها و تعریف ها و تمجیدها به هر شکلی و از هر زبانی و خطاب به هر مخاطبی که باشد، خواسته و ناخواسته ویژه و زیبنده و شایسته ذات مقدس تو هست و بس.

به اذعان حجت الاسلام محمدحسین مدبر یگانه وجود ذی وجودی که در این هستی قابل تمجید و شایسته ثنا و ستایش و تعریف است ذات پاک خدای متعال است و اگر ما از افراد و یا چیزهایی تعریف می کنیم و زبان به ستایش آنها می گشاییم حقیقتاً مالک آن ویژگی ها نیستند چون خالق هستی خداوند متعال است « الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ- انعام1 » بنابراین تمام هستی و همه مخلوقات هر کمال و خوبی که دارند از خودشان نیست.

« وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ-حجر21» شاعران در مورد زیبایی و لطافت و شادابی گل، شعرها سروده اند اما آیا گل از خود چیزی دارد و یا این که گل آفرین به او عطا کرده است تا به اندازه ظرفیتش دنیای ما را قشنگ کند؟ ذات بی عیب هستی بخش، بخشی از زیبایی خود را به یوسف عطا کرد و دنیا را متوجه او کرد. اوست که بخشی از عشق و محبت خود را به مادران داد که دنیای ما بدون عشق مادری بی معنا شود. بنابراین هرچه که هست از اوست و اگر از دیگران تعریف می کنیم در حقیقت تعریف خداست.

به گفته این استاد حوزه و دانشگاه، امام راحل (ره) در تفسیر سوره حمد فرمودند که هیچ حمدی برای غیر خدا صادر نمی شود و البته این نکته را بعضی درک می کنند و بعضی هم متوجه نیستند.

حجت الاسلام مدبر معتقد است از نقاط قوت نظام آموزش و پرورش ما در گذشته این بود که بچه ها را با  متون مقدس و هنرمندانه زبان فارسی آشنا می کردند. مانند گلستان و بوستان جناب سعدی که درآن آمده «منت خدای را عزوجل که طاعتش موجب قربت است و به شکراندرش مزید نعمت، هر نفسی که فرو می رود ممد حیات است و چون برمی آید مفرح ذات، پس در هر نفسی دو نعمت موجود است و بر هر نعمتی شکری واجب » پس به توصیه سعدی در هر نفس  باید دو بار الحمدلله بگوییم. 

از دست و زبان که برآید/ کز عهده شکرش به در آید

بنده همان به که ز تقصیر خویش/ عذر به درگاه خدای آورد

ورنه سزاوار خداوندی اش / کس نتواند که به جای آورد

یا در جایی می گوید:

گر به هر مویی زبانی باشدت / شکر یک نعمت نگویی از هزار

اگر به تعداد همین موها زبان داشتیم /نمی توانستیم از هزارشکر یکی را به جا آوریم.

امام جمعه جهرم اعتقاد دارد بزرگان دین به ما فرموده اند اگر بخواهید حق شکر خداوند متعال را بجا بیاورید عرض بکنید که خدایا من هر شکری انجام دهم توفیق این شکر هم نعمتی است که تو به من دادی و باید برای این توفیق هم دوباره شکری بنمایم.

وی ادامه می دهد: بعضی از بزرگان هم فرموده اند چون هر کدام از ما تصور خاصی از خداوند و نعمت هایش داریم و نمی دانیم و نمی توانیم آن گونه که سزاوار است او را ستایش کنیم بهتر است با این اضافه، حمد را به جا آوریم که «الحمدلله کما هو اهله» یعنی آن گونه که خودش می داند و می فهمد و حق است ستایشگر او هستیم.

پیامبر اسلام (ص) فرمودند هرگاه بنده ای این چنین و با این الفاظ خدا را ستایش کند فرشته های مأمور عرض می کنند خدایا این بنده چیزی گفت که ما از درج ثوابش عاجزیم آن گاه خدای متعال می فرماید همین عبارت را در نامه عملش بنویسید که من خودم می دانم چگونه ثوابش را به او عطا کنم.

البته باید مواظب باشیم این عبارت را به قصد ورود در ابتدای سلام نماز آن گونه که بعضی انجام می دهند ادا نکنیم البته اگر مطلق و به قصد ثواب گفته شود اشکالی ندارد.