جویباره نگینی پنهان در تاریخ کهن اصفهان

خبرگزاری شبستان_ زهره سادات طالقانی/ محله جویباره اصفهان موزه خیابانی زیبا و دیدنی از مساجد، کنیسه‌ها، مقبره ها و مناره ها است که محورهای دسترسی مرکز شهر سلجوقی به دروازه اصفهان قدیم بوده و از لحاظ قدمت از قدیمی‌ترین محورهای موجود است.

محله جویباره دارای بناهای باشکوه و چشم‌نواز تاریخی است که امروزه آن را به یکی برترین مقاصد گردشگری داخل شهری تبدیل کرده ‌است، با قدم زدن در این محله با تضادهای جذابی برخورد می کنید، به طور مثال در گوشه ای مسجد می بینید و در گوشه ای دیگر کنیسه یهودیان و در جایی مدرسه و بازار! که نشان از زندگی مسالمت آمیز کلیه ادیان و مشاغل و تجارت در کنار یکدیگر دارد.

محله جوباره محله اصلی یهودیان اصفهان است، در دوره های گذشته محله ای یهودی نشین بود اما امروزه اکثر یهودیان این محله مهاجرت کرده اند و در زمان پهلوی نیز با کشیدن خیابانی در میان جویباره، این محله به دو بخش تقسیم شد.

جمعی از خبرنگاران اصفهانی در تور گردشگری نیم روزه که به همت اداره گردشگری شهرداری اصفهان انجام شد با گوشه هایی از تاریخ محله جوباره آشنا شدند.

راهنمای گردشگری می گوید: اگر در خرداد دهه ۷۰ چنین تور بازدیدی انجام می شد ۵۰ خانه تاریخی برای بازدید وجود داشت ولی متاسفانه در حال حاضر فقط ۱۰ خانه تاریخی در منطقه جوباره مثل خانه های مرتضی عاصمی، رسول بقایی، علامه فانی، خواجه کلیمی ، اکبر موسیار باقی مانده که برخی از آنها فقط ثبت ملی شده و برخی مانند خانه معلمی که بسیار زیبا و تاریخی است ثبت ملی نشده و تخریب و نابودی آن را تهدید می کند متاسفانه برای داشته های تاریخی خود ارزش قائل نیستیم و برای تعریض خیابان، ساخت پارکینگ و پاساژ و تخریب می شود.

از نظر تراکم مساجد در منطقه جوباره، در هیچ محله دیگری از اصفهان دیده نمی شود و مساجد تاریخی این محله با  جذابیت و زیبایی های فراوان می درخشند.

مسجد پنجشنبه دین(دین به معنای روز) یکی از مساجد دوره صفوی در محله جوباره است که دارای شبستان منحصر به فردی در بین مساجد شهر اصفهان می باشد.

شبستان این مسجد از چهار صفه با طاق و تویزه تشکیل شده و گنبد مسجد روی طاق چهار صفه قرار گرفته است. بر اساس کتیبه موجود، این بنای تاریخی در سال 1064هجری قمری توسط شخصی به نام آقاعلی سابونی پسر آقا عبدل ساخته شده است. گفتنی است مرحوم آیت اله زند کرمانی مدتی پیش نماز این مسجد بوده است.

مسجد کریم ساقی طبق منابع شفاهی قبلا مشروب فروشی بوده و بعد به مسجد تبدیل شده  و بیتی در این خصوص نیز سروده شده است:

ببین کرامت میخانه مرا ای شیخ

که چون خراب شود خانه خدا شود

 از جمله دیگر آثار این محله می‌توان به مناره‌های دارالضیافه اشاره کرد. قدمت این مناره‌ها به قرن هشتم هجری قمری بازمی‌گردد و در مرکز شهر اصفهان همچنان باپرجا هستند و در هر ساعت از شبانه‌روز می‌توانید از مناره‌های دارالضیافه دیدن کنید و بازدید از آن رایگان است.

خانه علامه فانی یکی از بناهای تارخی زیبا است که حوض آبی داخل شاه نشین ایـن وجود دارد که از قسمت زیرین به حوض وسط حیاط متصل است.

کنیسه های سنگ بست، ناسی، بزرگ، ملا ربی، کنجی، موسی خیا، سعیدیان، ملا نیسان، شموئیل گلی، حاج الیاهو، ملا یعقوب، شموئل حناساب، خورشیدی، شکرالله و حزقیا، پانزده کنیسه حال حاضر این محله هستند.

کنیسه خورشید یا خاک شوری ها تنها کنیسه ی جویباره است که میغوه (حمامی خاص است که در یهودیت برای غسل کردن مورد استفاده قرار می‌گیرد) دارد.

محراب کنیسه ها از لحاظ جغرافیایی به طرف غرب اورشلیم بوده و عناصر تزئینی کنیسه ها معمولا شامل ده فرمان حضرت موسی، شمعدان هفت شاخته و ستاره شش پر حضرت داوود است.

سازه چوبی به نام میشکان (جایگاه قرارگیری پیش نماز) معموال مزین به هنر منبت کاری می باشد. یکی از ویژگی های معماری کنیسه ها، داشتن پنجره های نورگیر روی سقف یا گنبد کنیسه می باشد.

 مقبره ها و بقاع محله جویباره شامل مقبره های کمال الدین اسماعیل شاعر اصفهانی، زورخانه مولا، بابا تون تاب، سارونقی، بابا باب الله ، کمال الدین اسماعیل شاعر، پیر پینه دوز می باشد.

بابا تون تاب عارفی بوده که اطاقی بر سر قبر او بوده که در محوطه شهرداری در خیابان کمال قرار گرفت و خراب شد. مزار او را مرمت کرده و سنگ لوحی نصب نمودند و به بابا توتا نیز معروف است.

 کاشی های ارزشمند مقبره پیر پینه دوز نیز به انباری در چهل‌ستون منتقل شده و در شرایط نامطلوب نگهداری می شود.

اولین مدرسه تاریخی آلیانس فرانسوی در محله جویباره تاسیس شده است که اکنون فقط قسمتی از آن بصورت مخروبه باقی مانده است.