خبرگزاری شبستان: ساخت مساجد اگرچه سنتی حسنه است که بارها در کلام بزرگان دینی به آن اشاره شده، اما نیات خالصانه سازندگان به همان مقدار مورد توجه احادیث و بخصوص آیات الهی قرار گرفته است. آیه شریف "انما یعمر مساجد الله من امن بالله و الیوم الاخر" مثال واضحی از این رویکرد به شمار می‌رود که بنای مساجد را منوط به ایمان و اعتقاد سازندگان آن به خدا و آخرت کرده است.
• دو مسجد با دو نیت متضاد
ماجرای مسجد ضرار در مقابل مسجد قبا که هر دو در یکی از محلات شهر مدینه قرار داشتند، مثالی تاریخی در بحث کیفیت نیات ساخت مساجد به شمار می‌رود. بطورى که از روایات مورد اتفاق برمی‌آید، جماعتى از بنى عمرو بن عوف مسجد قبا را ساخته، از رسول خدا (ص) خواستند تا در آنجا نماز بخواند. ایشان نیز به نشانه افتتاح مسجد در آن نماز خواندند.
بعد از این جریان، عده‌ای از منافقین در کنار مسجد قبا مسجد دیگرى ساختند تا مؤمنین را از قبا متفرق کنند. پس از آنکه مسجد را بنا کردند نزد رسول خدا (ص) آمده، درخواست کردند آن را با خواندن نماز افتتاح فرماید. ایشان که در آن روز عازم جنگ تبوک بود وعده حضور خود را به بازگشت از سفر موکول کردند. ولى وقتى از سفر برگشتند با نزول آیاتی که نیت اصلی سازندگان ضرار را روشن می‌کرد، فرمان ویرانی آن مسجد را صادر کردند.
آیت الله یعقوب جعفری مفسر قرآن کریم، آیه 108 سوره توبه را در توصیف مسجد قبا دانسته و در توضیح می‌گوید: در معنای این آیه می‌خوانیم «مسجدى که از روز نخستین بر پایه تقوا بنا شده سزاوارتر است که در آن [به نماز] ایستى [و] در آن مردانىاند که دوست دارند خود را پاک کنند و خدا کسانى را که خواهان پاکىاند دوست مىدارد» بنابراین اگر بخواهیم معیاری برای مساجد اسلامی معرفی کنیم همان مسجد قبا است که بر اساس تقوا بنا نهاده شد.
وی می‌افزاید: در آیه 107 و 108 سوره توبه به دو نوع مسجد اشاره شده، یعنی در حقیقت دو رویکرد در ساختن مسجد را عنوان کرده است که مخصوص این دو مسجد نیستند بلکه در تمام طول تاریخ هم اتفاق افتاده‌اند؛ مسجد ضرار نماینده هر مسجدی است که بر اساس تقوا ساخته نشده است بلکه با نیت‌های شومی برای ضربه زدن به اسلام ساخته و مسجد قبا نماینده تمام مساجدی است که اساس آن بر تقواست.
• ساخت مساجد و چشم و همچشمی!
چشم و همچشمی و شهرت طلبی در انجام کارهای خیر از جمله نیات نکوهیده‌ای است که در ساخت مساجد آن نهی شده ایم. هرچند به گفته آیت الله جعفری داشتن این گونه نیات در ساخت مساجد، آنها را در ردیف مسجد ضرار قرار نمی‌دهند، اما حجت‌الاسلام قرائتی با اشاره به اینکه مسجد نباید عامل تفرقه شود و هر مسجدی که وسیله تفرقه شود یک پنجم مسجد ضرار است، اذعان می‌دارد: در صورتی که در کنار مسجد، حسینیه‌ای یا تکیه‌ای ساخته شود و مردم به جای مسجد به حسینیه سوق پیدا کنند آن حسینیه حکم مسجد ضرار را دارد.
به این ترتیب نداشتن نیت خالص در ساخت مساجد، هرچند برای ضربه زدن به مسلمانان نباشد، احتمال ایجاد تفرقه در جمعیت نمازگزاران، از جمله معایب آن خواهد بود. توجه به نیت خالص در ساخت مساجد به آن میزان اهمیت دارد که در برخی از روایات ائمه(ع) نظیر حدیثی از امام محمد باقر(ع) به ویرانی برخی از مساجد توسط امام زمان(عج) در زمان ظهورشان اشاره شده است که دلیل این امر "نیات پلید" در ساختن آن مساجد عنوان شده است.
صرف نظر از معایب بنای مساجد با نیات غیر خالص، در طرف مقابل تاثیرگذاری مثبت مسجدی که با نیت خالصانه‌تری ساخته شده‌باشد، از محاسن این اماکن مقدس شمرده شده است. حجت الاسلام ذوالفقاری، مسئول دبیرخانه کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان مرکزی با اشاره به اینکه عمران معنوی مسجد از عمران فیزیکی مساجد مهم تر است، تصریح می‌کند: تاثیر گذاری در افراد زمانی بیشتر می‌شود که عمل و نیت کسانی که عملی را انجام می‌دهند، خالصانه‌تر باشد.
شاید در تکمیل چنین بحثی ذکر حکایت بهلول و مسجدی که براساس نیات خالص ساخته نشده بود، تاکیدی طنزگونه بر این امر باشد: «میگویند مسجدی میساختند، بهلول سر رسید و پرسید: چه میکنید؟ گفتند: مسجد میسازیم. گفت : برای چه؟ پاسخ دادند: برای چه ندارد، برای رضای خدا. بهلول خواست میزان اخلاص بانیان خیر را به خودشان بفهماند ، محرمانه سفارش داد سنگی تراشیدند و روی آن نوشتند "مسجد بهلول"، شبانه آن را بالای سر در مسجد نصب کرد . سازندگان مسجد روز بعد آمدند و دیدند بالای در مسجد نوشته شده است "مسجد بهلول "، ناراحت شدند ، بهلول را پیدا کرده به باد کتک گرفتند که زحمات دیگران را به نام خودت قلمداد میکنی؟ ! بهلول گفت مگر شما نگفتید که مسجد را برای خدا ساخته ایم ؟ فرضا مردم اشتباه کنند و گمان کنند که من مسجد را ساختهام، خدا که اشتباه نمیکند.»
در یک نگاه کلی اگرچه ساخت مساجد در احادیث و روایات متعدد مورد تاکید بزرگان دین قرار گرفته است، به همان میزان نیز داشتن نیت خالص در انجام این امر تاکید شده‌است تا در کنار آرایه‌های ظاهری مساجد به بعد معنوی آن نیز توجه شود. مسئله‌ای که مقام معظم رهبری نیز این چنین به آن اشاره کرده‌اند: «عمران مساجد و پرداختن به آرایه‌های معنوی و ظاهری آن، وظیفه همگان است و هر کسی به اندازه توان و همت باید در آن سهیم شود. مردم، شهرداری ها و دستگاه های دولتی هر یک در آن باید سهمی ایفا کنند و روحانی دانا و مسئولیت‌پذیر و پرهیزگار می‌تواند و می‌باید محور این منظومه تلاش مقدس باشد.»
پایان پیام/
نظر شما