برادر گرامی و استوار؛ شیخ مفید

خبرگزاری شبستان: ابوعبدالله محمد ابن نعمان حارثی عکبری معروف به شیخ مفید یازدهم ذى القعده 336 هجرى در حوالى بغداد متولد شد. وی نزد استادانی همچون حسن بن حمزه طبری ابوغالب رازی و ابوبکر جعابی درس آموخت و خود از شاگردان شیخ صدوق بود.(1)

وی در رشته‎هاى مختلف تلاش فراوان به خرج داد و نزدیک به 200 اثر که مى‎توان گفت دائرة‎المعارفى از تشیع را در خود دارند، تالیف کرد. نجاشی که یکی از شاگردان بزرگ مکتب اوست 171 جلد کتاب از تالیفات شیخ را ذکر کرده است و به طور کلی آثار وی را در 3 دسته فقه، علوم قرآنی و علم کلام و عقاید طبقه‎بندی کرده است.(2)

از این میان، 20 اثر مربوط به امامت و فلسفه سیاسى امامت در شیعه و مقوله غیبت امام دوازدهم است. شیخ مفید با اقتدار و احترام فراوان زندگى کرد و در سوم رمضان 413 هجرى در بغداد در گذشت و با شرکت 80 هزار نفر تشییع شد و در حرم امام جواد(ع) دفن شد.(3)

امام زمان(عج) در توقیعی در رثای این عالم فرزانه ابیاتی سرودند: لاصوت الناعی بفقدک انه ... ای کاش خبردهنده مرگ، خبر فقدان تو را نیاورد که مردن تو روزی است که برای آل محمد مصیبت بزرگی است. اگر چه تو در میان خاک قبر پنهان شدی. علو و دانش خداپرستی در تو اقامت گزیده است. قائم المهدی خوشحال می‎شد هرگاه تو از انواع علوم تدریس می‎کردی.(4)

شیخ مفید از کسانى بود که با امام زمان(عج) در ارتباط بود و حدود 30 نامه براى او نوشته و او را در نامه‎هایش برادر خود خطاب کرده است. نامه‎ای از طرف امام زمان(ع) برای شیخ فرستاده شد. امام در آن نامه شیخ را اینگونه خطاب فرمودند:

این نامه‎ای است به برادر راستگو و درستکار و دوست مخلص ما کسی که در یاری ما کوتاهی نکرده و وفا را رعایت کرده است.(5)

توقیع دیگری که امام در پنج‎شنبه 23 ذیحجه مرقوم فرمودند آمده است: بسم الله الرحمن الرحیم سلام الله علیک ایها الناصر للحق الداعی الیه بکلمه الصدق...؛ بنام خداوند بخشنده بخشایشگر، سلام خدا بر تو ای یاری کننده حق و دعوت کننده به سوی او از کسی که با صدق و راستی به سوی خدا دعوت می‎کنی."

در طول 30 سال، 30 توقیع و نامه از سوى دوازدهمین امام برای شیخ مفید نوشته شده است که در عنوان بسیاری این جمله دیده می‎شود؛ "برادر گرامی و استوار؛ شیخ مفید."

یک بار شیخ مفید فتوایی را به طور غیرعمد به اشتباه جواب داد و امام زمان(عج) با پیغامی آن را اصلاح کرد، پس از مدتی شیخ آگاه شد و در پی آن از دادن فتوا منصرف شد ولى نامه‎اى از سوى امام زمان(عج) رسید که در آن خطاب به شیخ نوشته بود: "بر شماست که فتوا بدهید و بر ماست شما را استوار کرده و نگذاریم در خطا بیفتید."

درباره منزلت معنوى شیخ همین بس که: در خواب دید که حضرت فاطمه(س) که دست امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را در دست داشت به سراغ شیخ آمد و خطاب به شیخ گفت: "ای شیخ به این دو فقه بیاموز." ساعتی بعد حیرت شیخ برطرف شد، چرا که مادر سید مرتضی و سید رضی ـ دو عالم بزرگ شیعه ـ را دید که دست دو فرزند خود را در دست دارد و به سراغ او آمد و گفت: ای شیخ به این دو فقه یاد بده.(6)

عقیده دانشمندان
بالجمله شیعه و سنی او را به عظمت و دانش و ریاست و بزرگواری شناخته اند و ستوده اند.
علامه حلی او را چنین معرفی می کند:
محمدبن محمد بن نعمان ملقب به مفید و معروف به (ابن معلم) از بزرگوارترین مشایخ شیعه و رئیس و استاد آنها بوده و همه علمای بعد از او از وی استفاده برده اند و برتری او درفقه و کلام و روایت مشهورتر از آن است که وصف شود، او اوثق زمان خود و عالم ترین آنها بود.
 

حق با کیست؟

گفته‏اند: در مسأله‏ای بین شیخ مفید و سید مرتضی اختلاف نظر افتاد. آنها توافق کردند به اینکه آن مسأله را به خدمت حضرت امیرالمؤمنین(ع) بنویسند.

بعد از مدتی، به خط سبز جواب نوشته شده بود که: "انت شیخی و معتمدی و الحق مع ولدی علم الهدی" یعنی "ای شیخ مفید! تو محل اطمینان منی؛ ولی حق با فرزندم علم الهدی(سید مرتضی) است".

در آن وقت که خورشید تابان علم و کمال وی آسمان علم و دانش را منور ساخت از همه جا طالبان دانش به جانب وی کوچ کرده و بر آستان فضل و کمال او عاکف شده و رجال نامی که که هریک گوی سبقت را از اقران خود ربوده و آثار و مثآرشان برای همیشه مورد توجه خاص و عام بوده از محضر او برخواسته اند.

پی‎نوشت‎ها:

1- امام زمان و شیخ مفید، سید جعفر رفیعی، ص10 .

2- فقهای نامدار شیعه، عقیقی بخشایشی، ص64-70 .

3- نامداران راحل، ص31-36 .

4- ریاض العلما، ج5، ص177 .

5- احتجاج، ج2، ص603 .

6- امام زمان و شیخ مفید، ص17-18 .

 پایان پیام/